Transkranijalni dopler

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Transkranijalni dopler
Transkranijalna dopler cerebralne cirkulacije
SinonimiTranscranial color Doppler
ICD-9-CM88.71
MeSHD017585
LOINC24733-8, 39044-3, 30880-9

Transkranijalni dopler (eng. Transcranial Doppler - TCD) i transkranijalni kolor dopler (TCCD) su tipovi dopler ultrasonografije koja određuje brzinu protoka krvi kroz krvne sudove mozga merenjem odjeka ultrazvučnih talasa koji se kreću transkranijalno (kroz lobanju).[1]

Ovim načinom medicinskog snimanja vrši se spektralna analiza akustičnih signala koji se primaju iz lobanje i stoga se mogu klasifikovati kao metode aktivne akustocerebrografije.[2]

Transkranijalni dopler se koriste kao metoda koja pomažu u dijagnostici embolije, stenoze, vazospazma izazvanog subarahnoidalnim krvarenjem (krvarenje iz rupture aneurizme) i drugih problema. Ovi testovi su efikasni za otkrivanje bolesti srpastih ćelija, ishemijske cerebrovaskularne bolesti, subarahnoidnog krvarenja, arteriovenskih malformacija i zastoja cerebralne cirkulacije. Testovi su možda korisni i za perioperativno praćenje infekcije moždanica.[3][4]

Transkranijalni dopler nije opasan. Nema štetnih neželjenih efekata jer ne koristi jonizujuće zračenje, kao što to rade rendgenski testovi.[5]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prve intravaskularne embolije, koje su opisane kod čoveka 1968. godine, bile su gasovite prirode, a otkrivene su korišćenjem TCD u spektru središnje moždane arterije (lat. a. cerebri mediae) tokom endarterektomije. Prve čvrste embolije pronađene su 1990. godine kod pacijenata sa hirurški značajnom stenozom komplikovanom aterosklerotskim plakom.[6]

Značaj[uredi | uredi izvor]

Protok krvi u cm/s kao funkcija vremena u sek. kod zdrave osobe.

Imajući u vidu da su trećina ishemijskih poremećaja mozga embolijske prirode, uvođenje ultrazvučnog testa za otkrivanje mikroembolusnih signala (MES) transkranijalnim doplerom (eng. Transcranial Doppler - TCD), bilo je od izuzetnog značaja. Imajući u vidu da TCD pokazuje mikroembolusne signale u cerebralnom krvotoku, on je postao izuzetno važan za razumevanje prirode ishemijskih poremećaja mozga, posebno prolaznih ishemijskih napada – TIA).[7]

Cerebralne embolije su čestice ateroma, tromba, agregata trombocita, masnih ili gasovitih čestica, koje mogu izazvati okluziju malih krvnih sudova mozga sa slikom TIA ili ishemijskog moždanog udara. Najčešće nastaju od ulcerisanih plakova karotidne bifurkacije, luka aorte i parijetalnog tromba leve pretkomora, a javljaju se i pri endarterektomiji, aortokoronarnom bajpasu ili veštačkom srčanom zalistku.[7]

Detekcija mikroembolusnih signala se standardno vrši bilateralnim TCD praćenjem spektra središnje moždane arterije (lat. a. cerebri mediae), u kojima se mikroembolusni signal pojavljuju kao veoma intenzivni i kratkotrajni signali praćeni tipičnim zvukom. Registracija mikroembolusnih signal u spektru jedne od središnjih moždanih arterija ukazuje na izvor embolusa, najčešće na karotidnoj arteriji na istoj strani, dok registracija mikroembolusnih signala u obe središnje moždane arterije ukazuje na kardiogenu emboliju.[7]

Sumirajući dosadašnje iskustvo, Američka akademija za neurologiju je 2004. godine dala preporuku u kojoj se navodi da je TCD verovatno koristan za otkrivanje mikroembolusnih signala kod različitih cerebrovaskularnih i kardiovaskularnih poremećaja i dijagnostičko-terapijskih intervencija.[7]

Indikacije i namena TCD[uredi | uredi izvor]

Primena transkranijalnog doplera poboljšala je dijagnozu rizika od embolijske TIA ili ishemijskog moždanog udara

Indikacije za TCD za otkrivanje mikroembolusnih signala su:[5]

  • procena rizika od embolijske TIA ili ishemijskog moždanog udara
  • procena patogeneze (embolijske ili ishemijske) TIA ili ishemijskog moždanog udara
  • procena izvora embolusa
  • vazospazam: suženje dela krvnog suda usled njegove kontrakcije. U ovom slučaju, to je reakcija na krvarenje u mozgu – subarahnoidalno krvarenje/ ruptura aneurizme mozga
  • procen rizika od moždanog udara kod odraslih i dece sa anemijom srpastih ćelija. Promenjeni oblik krvnih zrnaca kod anemije srpastih ćelija može dovesti do krvnih ugrušaka i blokiranih krvnih sudova, povećavajući rizik od moždanog udara.[8]
  • otkrivanje patenta foramen ovale/detekcija šanta zdesna nalevo. U ovom testu, rastvor se ubrizgava u venu na podlaktici. Prisustvo mehurića u moždanim arterijama ukazuje na to da krv teče u pogrešnom smeru zbog rupe u zidu između dve gornje komore srca (nazvanog otvoreni foramen ovale.[9]
  • stenoza li suženje u moždanim arterijama. Ovo je suženje ili blokada dela arterije, najčešće nastaje zbog ateroskleroze (otvrdnjavanje arterija).[10]
  • potvrda smrti mozga

Kako oprema koja se koristi za ove testove postala sve prenosivija, to omogućava kliničaru da opremu koristi po bolničkim odeljenjima, u ordinaciju ili u starački domovima kod stacionarnih i ambulantnih pregleda.

Transkranijalni dopler se često koriste u kombinaciji sa drugim metodama kao što su MRI, MRA, karotidni dupleks ultrazvuk i CT skeniranje.[11]

Testovi se takođe koriste za istraživanja u kognitivnoj neuronauci.[11]

Metode[uredi | uredi izvor]

Grafikoni spektralne gustine unakrsne amplitude desne i leve srednje cerebralne arterije kod muškaraca.
Paradigme lica

Transkranijalni dopler koristi dve metode za ovaj dijagnostički postupak.[12]

Prva metoda snimanja - koristi prikazivanje dvodimenzionalne slike anatomije krvnih sudova (B-mod). Kada je željeni krvni sud pronađen, ovom metodom je moguće meriti frekvenciju protoka krvi korišćenjem pulsirajuće doplerske sonde, koja s vremenom prikazuje frekvenciju. Zajedno, one čine duplex test.[13]

Druga metoda snimanja - koristi samo drugu funkciju sonde, oslanjajući se na obućenost i iskustvo lekara u pronalasku pravog krvnog suda.[14]

Način rada TCD[uredi | uredi izvor]

Frekvencija protoka krvi evidentira se ispuštanjem visokih zvučnih talasa iz ultrazvučne sonde, koji se zatim odbijaju od raznih materijala, a zatim beleže od te iste sonde. Koristi se posebna frekvencija, kao i brzina krvi u sprezi sa sondom koja izaziva fazni pomak, u olviru koga se frekvencija povećava ili smanjuje. Ova promena frekvencije ima direktnu vezu s brzinom krvi, koja se zatim elektronsk snima radi kasnije analize. Po pravilu se se opseg dubina mora meriti radi utvrđivanja tačnih frekvencija, pošto snimanje iz ugla krvnog suda daja veštački smanjenu frekvenciju.[15]

Kosti lobanje sprečavaju propuštanje ultrazvuka, pa se radi analize koriste područja s tanjim zidovima. Iz tog razloga snimanje se izvodi u temporalnom području iznad zigomatične kosti/zigomatičnog luka, kroz oči, ispod čeljusti, i sa potiljka.[16]

Bolesnikova starost, pol, rasa i ostali faktori utiću na debljinu kostiju, čineći neke pretrage mnogo težima ili gotovo nemogućima. Većina ih se ipak može sprovesti radi dobijanja prihvatljivih odgovora. U tom cilju se ponekad koriste alternativna područja s kojih se posmatra krvni sud.[17]

Uporedna istraživanja transkranijalnog doplera i magnetske angiografije arterija mozga pokazala su da je prva metoda pouzdanija u proceni vaskularnog statusa arterije baze mozga. I da je posebno pouzdana kod procene zatvorenih promena na arterijama i proceni kolateralnog krvotoka.

Implantabilni transkranijalni dopler[uredi | uredi izvor]

Ponekad pacijentova istorija i klinički znaci ukazuju na veoma visok rizik od moždanog udara. Okluzivni moždani udar izaziva trajno oštećenje tkiva tokom naredna tri sata (možda čak i 4,5 sata),[18] ali ne trenutno. Različiti lekovi (npr aspirin, streptokinaza i tkivni aktivator plazminogena (TPA) u rastućem redosledu efikasnosti i cene)[19][20][21] mogu da preokrenu proces moždanog udara. Problem je kako odmah znati da se moždani udar dešava. Jedan od mogućih načina je upotreba implantabilnog transkranijalnog dopler uređaja „operativno povezanog sa sistemom za isporuku leka“.[22] Napajan na baterije, koristio bi RF vezu sa prenosnim računarom koji pokreće rutinu spektralne analize zajedno sa unosom iz oksimetra (praćenje stepena oksigenacije krvi, koju moždani udar može narušiti) da bi doneo automatsku odluku o primeni leka.[23]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Functional Transcranial Doppler Ultrasound for Monitoring Cerebral Blood Flow | Protocol (Translated to French)”. www.jove.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-01-31. 
  2. ^ Knecht, S., et al. Noninvasive determination of language lateralization by functional transcranial Doppler sonography: a comparison with the Wada test. Stroke. 29 (1), 82-86 (1998).
  3. ^ Knecht, S., et al. Successive activation of both cerebral hemispheres during cued word generation. Neuroreport. 7 (3), 820-824 (1996).
  4. ^ Hage, B., Way, E., Barlow, S. M., Bashford, G. R. Real-time cerebral hemodynamic response to tactile somatosensory stimulation. Journal of Neuroimaging. 28 (6), 615-620 (2018).
  5. ^ a b „Transcranial Doppler (TCD) Ultrasound: What it Detects & Procedure”. Cleveland Clinic (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-12-10. 
  6. ^ Norris, J.W. (1992). „Transcranial Doppler. 1992. Edited by David W. Newell and Rune Aaslid. Published by Raven Press. 277 pages. $l80Cdn. approx.”. Canadian Journal of Neurological Sciences / Journal Canadien des Sciences Neurologiques. 19 (4): 517—517. ISSN 0317-1671. doi:10.1017/s0317167100041809. 
  7. ^ a b v g Jovanovic, Zagorka; Pavlovic, Aleksandra; Zidverc-Trajkovic, Jasna; Mijajlovic, Milija; Radojicic, Aleksandra; Covickovic-Sternic, Nadezda (2008). „Transcranial Doppler test for evaluation of cerebral artery embolism: Microemboli detection”. Srpski arhiv za celokupno lekarstvo (na jeziku: engleski). 136 (5-6): 302—306. ISSN 0370-8179. doi:10.2298/SARH0806302J. 
  8. ^ Hage, B., et al. Functional transcranial Doppler ultrasound for measurement of hemispheric lateralization during visual memory and visual search cognitive tasks. IEEE Transactions on Ultrasonics, Ferroelectrics, and Frequency Control. 63 (12), 2001-2007 (2016).
  9. ^ Twedt, M. H., et al. Most high-intensity transient signals are not associated with specific surgical maneuvers. World Journal for Pediatric and Congenital Heart Surgery. 11 (4), 401-408 (202
  10. ^ Alwatban, M., Murman, D. L., Bashford, G. Cerebrovascular reactivity impairment in preclinical Alzheimer's disease. Journal of Neuroimaging. 29 (4), 493-498 (2019). 0).
  11. ^ a b „TRANSCRANIAL DOPPLER IN THE ICU”. web.archive.org. 2015-04-25. Arhivirano iz originala 25. 04. 2015. g. Pristupljeno 2023-12-09. 
  12. ^ Edvinsson, L., MacKenzie, E. T., McCulloch, J. Cerebral Blood Flow and Metabolism. , Raven Press, Ltd. New York, NY. (1993).
  13. ^ Alexandrov, A. V., et al. Practice standards for transcranial Doppler ultrasound: part I--test performance. Journal of Neuroimaging. 17 (1), 11-18 (2007).
  14. ^ Fujioka, K. A., Douville, C. M. Anatomy and freehand examination techniques. Transcranial Doppler. Newell, D. W., Aaslid, R. , Raven Press, Ltd. New York, NY. (1992).
  15. ^ Alexandrov, A. V. Transcranial Doppler physics and techniques, lecture notes. American Society of Neuroimaging Conference. , deliverd 5 March (2020).
  16. ^ Alwatban, M., Truemper, E. J., Al-rethaia, A., Murman, D. L., Bashford, G. R. The breath-hold acceleration index: a new method to evaluate cerebrovascular reactivity using transcranial Doppler. Journal of Neuroimaging. 28 (4), 429-435 (2018).
  17. ^ Tiecks, F. P., et al. Effects of the Valsalva maneuver on cerebral circulation in healthy adults: a transcranial Doppler study. Stroke. 26 (8), 1386-1392 (1995).
  18. ^ Contributors, WebMD Editorial. „Heart Disease and Stroke”. WebMD (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-12-09. 
  19. ^ HP Adams Jr, BH Bendixen, LJ Kappelle, J Biller, BB Love, DL Gordon and EE Marsh 3d (1993). „Classification of subtype of acute ischemic stroke. Definitions for use in a multicenter clinical trial. TOAST. Trial of Org 10172 in Acute Stroke Treatment”. Stroke. 24 (1): 35—41. PMID 7678184. doi:10.1161/01.STR.24.1.35 Slobodan pristup. 
  20. ^ „Randomised controlled trial of streptokinase, aspirin, and combination of both in treatment of acute ischaemic stroke. Multicentre Acute Stroke Trial—Italy (MAST-I) Group”. Lancet. 346 (8989): 1509—14. 1995. PMID 7491044. S2CID 54283278. doi:10.1016/s0140-6736(95)92049-8. 
  21. ^ Zeumer, H; Freitag, HJ; Zanella, F; Thie, A; Arning, C (1993). „Local intra-arterial fibrinolytic therapy in patients with stroke: Urokinase versus recombinant tissue plasminogen activator (r-TPA)”. Neuroradiology. 35 (2): 159—62. PMID 8433796. S2CID 27711059. doi:10.1007/bf00593977. 
  22. ^ Njemanze, Philip Chidi (2003). Implantable telemetric transcranial Doppler device. U.S. Patent 6.468.219.
  23. ^ Njemanze, Philip Chidi (2003). „Implantable telemetric transcranial Doppler device”. The Journal of the Acoustical Society of America (na jeziku: engleski). 113 (5): 2398. doi:10.1121/1.1584195. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Транскранијални_доплер&oldid=27774305”