Flak 88

flak 88 spreman za dejstvo po savezničkoj avijaciji, severna Francuska, jun 1944.

Flak 88 je bio nemački protivavionski top korišćen u toku Drugog svetskog rata.

Proizveden je u Krupovim fabrikama, u više varijanti. Zapravo Flak 88 je naziv za više različitih podtipova oruđa. Podtipovi su Flak 18, flak 36, Flak 37, Flak 41 i Flak 37/41. Korišćeni su u jedinicama protivvazdušne odbrane, ali i u drugim ulogama. Najpoznatija druga uloga je bila protivtenkovska; Flak topovi su imali znatno veći domet od svakog tenkovskog oruđa kojim su raspolagali saveznici, tako da bi zahvaljujući velikom kalibru svaki saveznički tenk stradao od ovog oruđa. Kasnije u toku rata, ovaj tip topa je ugrađivan i u tenkove Tigar i Kraljevski Tigar, kao i u samohodne oklopljene topove (Panzerjäger) tipa Jagdpanter i Jagdtigar. Oruđe se nalazi na četvorokrakom postolju, od kog se nikad ne odvaja. U transportu se dva kraka savijaju nagore, te se na dva prava kraka montira po jedan par točkova na posebnoj prikolici. Ceo ovaj sastav je tegljen sa poluguseničarom. Bio je težak 4920 kilograma.

U određenim uslovima, top je korišćen u protivtenkovskoj ulozi sa prikolice, te je na taj način postizao veliki stepen pokretljivosti. U protivtenkovskoj ulozi top je bio opremljen oklopnim štitom za posadu. Kasnije, u toku rata, razvijene su posebne verzije ovog topa isključivo namenjene za protivoklopnu borbu koje su takođe bile opremljene oklopnim štitom za posadu i koje su bile znatno niže od protivavionske verzije što ih je učinilo lakšim za sakrivanje i kamufliranje.

Borbena upotreba

Poluguseničar SdKfz 7 vuče top Flak 88 na severnoafričkom ratištu.

Ubrzo nakon bitke kod Arasa 21. maja 1940. godine proširila se glasina da je nemački general Ervin Romel spasio nemačke snage koje su se tamo borile tako što je prvi put u istoriji ratovanja upotrebio protiv britanskih tenkova protivavionske topove od 88 mm - i što se prvi setio da to učini. Teško je objasniti kako se takva glasina mogla proširiti. Jer, ti protivavionski topovi bili bi neupotrebljivi u borbi protiv tenkova da već od ranije nisu bili snabdeveni tzv. pancergranatama (nem. panzergranate) - specijalnim zrnima za probijanje oklopa.

Bitno je istaći da su mnogi nemački topovi, a ne samo model kalibra 88 mm bili snabdeveni municijom za borbu i protiv aviona i protiv tenkova. Još 1938. god. Adolf Hitler je pokazao posebno interesovanje za mogućnost upotrebe protivavionskih topova od 88 mm protiv ciljeva na zemlji. Tokom tzv. katalonske ofanzive 1938/1939. godine, za vreme Španskog građanskog rata, koju su izvodile frankističke snage, tenkovi su vukli baš te topove od 88 mm, a jedna kasnija analiza je pokazala da je čak 90% njihovih projektila bilo upotrebljeno protiv ciljeva na zemlji, a ne protiv ciljeva u vazduhu. U bici kod Ilze, u Poljskoj 1939. godine, nemački 22. protivavionski puk (nem. 22 Flakregiment) je osto bez panoramskih daljinometara, a slučajno i bez radio-veze, te je bio poslat u akciju kao artiljerijska jedinica. U toj bici su osim topova od 88 mm učestvovali i protivavionski topovi kopnene vojske kalibra 20 mm. Takođe su korišćeni i protiv utvrđenja poljske vojske kod grada Nikolaija, gde se pokazalo da su poljski bunkeri i utvrđene zgrade veoma neotporni na pancirne projektile protiv avionskog topa kalibra 88 mm. Tokom kampanje u Poljskoj Luftvafe (nem. Luftwaffe) je izgubila 195 pripadnika posada protivavionskih baterija koje su se borile kao obična, poljska artiljerija, tj. bile su korišćene protiv ciljeva na zemlji.

Ipak glavna namena ovog oruđa je bila protivavionska borba. Oruđa su imala vertikalni domet od 8 do 15 kilometara, zavisno od tipa, dok je horizontalni domet bio između 14 i 20 kilometara, zavisno od tipa. Uvežbana posada je bila sposobna da ispali do 25 granata u minuti (tip 41). Dužina cevi je bila od 4,93 metara do 7,74 metara (ovo posebno na tipu 41, koji je u suštini bio nepokretan, i korišćen u odbrani gradova, na pripremljenim protivavionskim položajima).

Tip 41

Tip 41

Gotovo isključivo korišćen za odbranu nemačkih gradova, u velikim baterijama. Baterije su se sastojale od velikih reflektora za pretragu noćnog neba, komandne stanice, komore i topova. Kompleksna elektrika ugrađena u topove je posadi davala, na osnovu položaja svetla, koordinate za paljbu, na koje se nišandžija usmeravao. Na datu komandu, celokupna baterija bi osula paljbu po određenoj tački na nebu. Granate su bile tempirane na određenu visinu, te je visina dejstva PVO bila zona u kojoj piloti nemačkog ratnog vazduhoplovstva nisu leteli, dok su ispod i iznad zone uništenja ulazili u borbe sa neprijateljskim letelicama.

Jedan primerak Flak 88 topa se nalazi ispod Vojnog muzeja na Kalemegdanu. Cev ovog konkretnog primerka je namerno oštećena tokom prevođenja u muzejski eksponat. Ovaj top je verovatno korišćen tokom 1943. i 1944. na području Šumadije za dejstvo po savezničkim bombarderskim formacijama na putu do rafinerije nafte u Ploeštiju, Rumunija, koja je u drugoj polovini rata bila glavni izvor naftnih derivata Trećeg rajha.

Spekuliše se da je JNA u sklopu ratne reparacije od Nemačke dobila određeni broj topova Flak 88, kalibra 128 milimetara, zadnjeg tipa proizvedenog, koji su u JNA korišćeni u ulozi obalske artiljerije na jadranskoj obali. Navodno su još u službi, i to na fiksnim položajima u okolini Bara i Herceg Novog.