Frangokastelo
| Frangokastelo | |
|---|---|
 Frangokastelo | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Frangokastelo |
| Država |  Grčka |
| Vrsta spomenika | tvrđava |
| Vreme nastanka | 1371. do 1374. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
Frangokastelo (grčki: Φραγκοκαστελλο) je zamak, tvrđava i raštrkano naselja na južnoj obali ostrva Krit, u Grčkoj.
Nazivi[uredi | uredi izvor]
Mlečani koji su izgradili tvrđavu (dvorac) nazvali su je Agios Nikitas ili Dvorac Svetog Nikita po obližnjoj crkvi.
Međutim, današnje ime Fragokastelo dodelilu su mu meštani, starosedeoci, koji ovu građevinu Mlečana nikada nisu videli kao svoju u pozitivnom svetlu. Oni su je, za njih podrugljivim nazivom, nazivali Frangokastelo, želeći da je okarakterišu kao dvorac Franaka (Katolička stranaca), Kastelofranaka ili Franko kastelanaca.[1]
Naziv Frangokastelo se vremenom toliko uvrežio da su ga na kraju usvojili i Mlečani.
Položaj[uredi | uredi izvor]
Frangokastelo se nalazi na južnoj obali ostrva Krit, u istoimenom naselju, na oko 12 km istočno od mesta Hora Sfakion, 80 km jugoistočno od Hanje i 50 km južno od Georgioupolisa u sastavu prefekture Hanja. Selo je veoma raštrkano i praktično nema ulica ili trgova. Frangokastelo je kružen velikom peščanom plažom, koja je osnova za turističku industriju sa smeštajnim kapacitetima raštrkanim po ravnici oko dvorca.[2] Relativna udaljenost tog područja negativno je uticala na veći ekonomski i turistički razvoj mesta i njegove okoline.
Kako je kao kolevka civilizacije Krit od davnina ležeo na putu iz Evrope ka Palestini, u srednjem veku stalno su ga posećivali krstaški brodovi, Đenovljani i pre svega Mlečani koji su na Kritu pokušali da obezbede svoje prisustvo, odnosno na ovom ostrvu izgradnjom mnogih tvrđava kontrolišu određene delove obale ili luke.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| Godina | Broj stanovnika |
|---|---|
| 1991 | |
| 2001 | |
| 2011 |
Istorija[uredi | uredi izvor]
- Praistorija
Istorija Frangokastela počinje u bronzanom doba, kada su ljudska aktivnost bila zastupljene na širem području Frangokastela, ili u Sfakiji, još u praistorijskih vremena, čak i u planinskim i nepristupačnim predelima. Na ovom prostoru pronađeno je nekoliko minojskih nalazišta koja datiraju od 1800. do 1450. godine pre nove ere, kada je mnogo ljudi živelo u naseljima. Iz tog period sačuvano je nekoliko primeraka keramike.
- Srednji vek
Od sredine 7. veka nove ere do 824. godine, sve učestaliji Arapski napadi doveli su do postepenog napuštanja obalnih mesta Krita, uključujući i Frangokastelo i seobu stanovnika u unutrašnjost ostrva u cilju zaštita od gusara.
Istorija današnjeg Frangokastela vezana je dvorac, ili bolje rečeno, kameno utvrđenje Frangokastelo na obali Krita, koga su izgradili od 1371—1374. godine Mlečani kako bi zaštitili južnu obalu ostrva Krita od gusara ali i od čestih napada pobunjenih Sfakijaca, i tako uspostavili red u regiji Sfakija.
Legenda o rušenju dvorca tokom njegove gradnje:
Prema lokalnoj tradiciji, sve što bi tokom dana sagradili mletački vojnici, uveče su Sfakijani, na čelu sa šestoricom braće Patsos, rušili. Na kraju su Mlečani zarobili i pogubili braću Patsus i uspeli da dovrše gradnju dvorca.
Područjem Sfakije vladala je porodica Skordilis. Odatle su potekle dve grane porodice Pateras i Papadopoulos. Venecijanski izvori izveštavaju da su u svojim naporima da uspostave red počinili mnoge zločine i ugnjetavali svoje sunarodnike.
Ovo ugnjetavanje feudalnih gospodara izazvalo je nemire u tom području, sve dok sami nisu počeli da zahtevaju da Mlečani podignu tvrđavu na tom području, kako bi se zaštitili od gusarskih napada, tako i za kontrolu buntovnog stanovništva. Mletački senat na kraju je pristao na njihov zahtev 10. februara 1371. godine i kako bi sprečili česte pobune nezadovoljnih građana vlašću Mlečana oni su starosedeocima dli ograničenu administrativnu upravu, primenjujući feudalni sistem prilagođen posebnim okolnostima Krita.
Pretpostavlja se tvrđava nije služila svrsi zbog koje je izgrađena, jer je u području Sfakije vladalo bezakonje a postojala su i vremena kada Frangokastelo nije imao ni garnizon. Tako je uprkos strateškom značaju tvrđave i renoviranjima koja su urađena (npr od 1593 do 1597. godine), tvrđava nije igrala značajnu ulogu u kasnijoj istoriji. Pretpostavlja se da je napuštena pre 1645. kada su je Mlečani zadnji put popravili kako bi se suprotstavili Osmanlijama.
- Novi vek
Dvorac su jedno vreme pod svojom upravom držale Osmanlije, sve do 1770. godine kada su ga osvojili lokalni pobunjenički rodoljub Daskalogianis (grčki:Ιωάννης Βλάχος), sa 70 pobunjenika. Nakon toga dvorac su odmah opkolile jake trupe Osmanlija, što je ubrzo pod snažnim pritiskkom dovelo do predaje pobunjenika. Nakon toga, Osmanlije su, prema običaju, mučila Daskalogianisa i njegove junake, a potom su ih odveli u Heraklion, gde su ih streljali.
Nakon navedenih događaja tvrđava je napušten više od pola veka, sve dok u aprilu 1827. godine nije odred od stotinu vitezova i 700 pešaka, pod vođstvom trgovca Hadži Mihalisa Dalianisa (grčki:Χατζημιχάλης Νταλιάνης), nije zarobio dvorac Frangokastelo, i pokušli da vođenjem rata izbore nezavisnost ostrvu. Ovaj bogati trgovac, iz patriotskih razloga odustao je od svojih redovnih aktivnosti,i svojim bogatsvom naoružao konjički odred, i osnovao narodno-oslobodilački pokret. I ovoga puta Osmanlije su, odmah poslale okupacione snage protiv pobunjenika (8.000 vojnika na čelu s guvernerom Musatafa-pašom). Nakon što su opkolili Frangokastelo, i šest dana borbi, Osmanlije su u noći 17. maja 1828. godine upali u dvorac. Tokom odbrane dvorca stradalo je je 335 njegovih branitelja. Osmanlije nisu sahranile hrabre branitelje, već su jednostavno njihova tela bacili u jarak.
Mustafa-paša je digao u vazduh tvrđavu tako da pobunjenici više nikada ne bi mogli da je koristite. Kasnije, međutim, tokom velike kritske bune (1866-1869), Osmanlije su tvrđavu (dvorac) zaposele i obnovili kako bi mogli iz nje da kontrolišu ostrvo.
Frangokastelo je konačno prestao da se koristi nakon oslobađanja Krita, a sada služi kao turistička destinacija i spomen obeležje iz perioda krvave istoriju, koju meštani oživljenu svake godine i kroz legendu o duhovima koji se javljaju u tvrđavi.
Strukturni, arhitektonski, fortifikacioni elementi[uredi | uredi izvor]
Dvorac ima jednostavan pravougaoni oblik sa četiri kule, na svakom ćošku utvrđenja. Jugozapadna kula veća je od ostalih. To je zato jer je bila najvažnija za odsudnu odbranu odnosno mesto poslednje odbrane, ako je dvorac opkoljen i zato što je uspešno štitila glavnu kapiju.[3]
Glavni ulaz dvorca nalazi se na jugu i u sadašnjem obliku predstavlja rekonstrukciju kapije iz 19. veka. Iznad kapije se nalazi mletački grb sa 4 grba uglednih venecijanskih porodica.
Duž unutrašnjosti zidova nalaze se slabo očuvane pravougaone građevine, koje su služile kao štale, skladišta, kasarne itd.
Zgrade unutar dvorca obnovljene su u poslednjem periodu osmanske okupacije dvorca, krajem 19. veka.
Dvorac je obnovljan nekoliko puta u različitim fazama svoje istorije, u periodu 1593-1597. godine, potom 1645. godine i u periodu od 1866 do 1869. od strane Osmanlija, za vreme Kritske revolucije.
Vremenska linija[uredi | uredi izvor]
- 1371 — 1374. — Izgradnja utvrđenja od strane Mlečana
- 1593 — 1597. — Obnova utvrđenja od strane Mlečana
- 1645. — Popravka utvrđenja od strane Mlečana
- 1645. — Okupiranje dvorca od strane Osmanlija
- 1770. — Privremeno zaposedanje utvrđenja od strane pobunjenika na čelu sa Daskalojanisom
- 1828. — Zarobljavanje tvvrđave od stane Grka i bitka sa Osmanlijama
- 1866 — 1869. — Obnova utvršenja od strane Osmanlija
Legenda[uredi | uredi izvor]
O junaštvu pobunjenika u borbi za nacionalnu nezavisnost ostrva početkom dvadesetog veka napisana je narodna pesma u kojoj se navodi:[4][5]
| „ | Danas, 17. maja, vojska Hadžimihalisa, se bori u oblacima a nevernici čuju njihove glasove i zvuke kopita uza zidove dvorca. Fantomski vojnici mogu se videti i uplašiti, ali Gospodin se smilovao nama, oni nikome ne čine štetu. | ” |
Tako je prvi put opisana pojava takozvanih rosnih ljudi ili „senki rose”", nazvanih Drosuliti, jer se mogu videti samo rano ujutro kada padne rosa.
Po legendi koja kruži Kritom, ovaj fenomen se dešava svake godine, na godišnjicu bitke kod Frangokastela, koja se odigrala 17. maja 1828. godine. Veruje se da su to mrtve duše boraca koji su poginuli tokom bitke kod dvorca Frangokastela, i da se od tada pojavljuju natprirodna bića na tom području.[6]
Tokom dvovekovne istorije Krita zabeleženo je da su „senke rose” videli:
- Turski vojnici. 1890. godine, koji su se prepali i pobegli sa ovog mesta kada su videli ove čudne senke.
- Nmačka patrola u Drugom svetskom ratu, koja je kada je u toku patroliranja garnizonom u dvorcu ugledla senke otvorila vatru iz oružja na njih.
Opis fenomena[uredi | uredi izvor]
Drosuliti, kako su ih opisali svedoci ovog fenomena, predstavljaju grupu senki poput ljudi obučenih u crno, koji hodaju ili jašu, naoružani, iz pravca manastira Agios Haralambos i idu prema staroj tvrđavi Frangokastelo, mletačkom utvrđenju iz 14. veka.
Fenomen se primećuje kada je more mirno, a vazduh vlažnan i pre nego što sunce potpuno izađe na nebu i obično traje oko 10 minuta. Senke su vidljive iz doline sa udaljenosti od 1.000 metara.
Informacije za turiste[uredi | uredi izvor]
Oko tvrđave Frangokastela postoje tri plaže:[7]
- Glavna ili zapadna plaža — dugačka je oko 600 m, prekrivena krupnijim peskom i otvorenija za zapadne vetrove. Brojna stabala tamariska pružaju prirodnu hladovinu, a plitko more, idealno je za decu i porodice.
- Plaža ispod venecijanske tvrđave dugačka je oko 250 m. i najpoznatija i najposećenija.
- Istočna plaža zvana Orti Amos, je treća plaža duga oko 700 m.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Frangokastello, history”. www.explorecrete.com. Pristupljeno 13. 4. 2020.
- ^ Fisher, John; Garvey, Geoff (2007), The Rough Guide to Crete, ISBN 978-1-84353-837-0 (em inglês) 7ª ed. , Nova Iorque, Londres, Deli: Rough Guides, pp. 367–368
- ^ „Frangokastello”. Kastrologos Castles of Greece. Pristupljeno 14. 4. 2020.
- ^ Detorakis, Theocharis (1988). "Η Τουρκοκρατία στην Κρήτη ("Turkish rule in Crete")". In Panagiotakis, Nikolaos M. (in Greek). Crete, History and Civilization. II. Vikelea Library, Association of Regional Associations of Regional Municipalities. pp. 333–436.
- ^ Omnibus vol. 15-20. Joint Association of Classical Teachers. J.A.C.T., 1991, p. 10
- ^ „HIP GREECE | HISTORY | DROSSOULITES | THE GHOSTS OF THE MORNING DEW”. www.hipgreece.com (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 08. 11. 2020. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. Nevalidan unos
|dead-url=dead(pomoć) - ^ „Fragokastelo beach”. www.cretanbeaches.com. Pristupljeno 15. 4. 2020.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Castel Franco map by Marco Boschini (jezik: engleski)
- Frangokastello na jugozapadnom Kritu (jezik: engleski)
- Drosoulites, the ghosts of Frangokastello (jezik: engleski)