Hiperleksija
| Hiperleksija | |
|---|---|
_-_The_Difficult_Lesson_(1884).jpg) | |
| Dete sa složenom i preranom sposobnošću za čitanje | |
| Klasifikacija i spoljašnji resursi | |
| Specijalnost | neuropsihijatrija, pedijatrija |
Hiperleksija ili poremećaj pametnog deteta je sindrom koji se karakteriše složenom i preranom sposobnost deteta za čitanjem i fascinacija deteta slovima i brojevima koja je praćena značajnim poteškoćama u razumevanju i korišćenju verbalnog jezika sa problemima u socijalnim interakcijama[1]
Hiperleksična deca imaju mnogo napredniji nivo čitanja od vršnjaka svojih godina, i sa manje od dve godine već mogu da počnu čitati reči. Međutim ova deca imaju poteškoće sa razumevanjem ili pravilnim korišćenjem govornog jezika ... i ne mogu da govore na isti način kao druga deca koja nisu naučila da čitaju u tako ranom dobu.
Iako je hiperleksija, ne uvek, deo poremećaja iz autističnog spektra (ASD), prema DSM kategorizaciji, hiperleksija nije dijagnoza, već se smatra veštinom dece iz spektra autizma, mada mnoga deca sa hiperleksijom zapravo nemaju autizam.
Iako se hiperleksija smatra „splinter skill“, jedinstvenom veštinom koja nema mnogo praktične primene, ona omogućava terapeutima da koristiti dečje hiperleksične veštine kao alat u terapiji ili lečenju.[1]
Deca sa hiperleksijom često imaju senzorne poteškoće koje zahtevaju ranu intervenciju, ali je ovim intervencijama nemoguće pristupiti bez dijagnoze.
Etiologija[uredi | uredi izvor]
Hiperleksija je prvi put primećena 1967. godine i definisana kao supermoć u prepoznavanju teksta.[2] Neki ljudi koji pate od hiperleksije, u isto vreme, imaju poteškoća u razumevanju usmenog govora. Sva ili skoro sva deca sa hiperleksijom imaju jednu od dijagnoza iz grupe poremećaja autističnog spektra . Između 5 i 10% dece sa autizmom je sklono hiperleksiji.[3]
Specifičan uzrok koji pruža veće razumevanje ovog poremećaja još uvek nije poznat. Studije magnetne rezonance obavljene na jednom detetu pokazale su da je hiperleksija najverovatnije neurološka suprotnost disleksiji, u kojoj je, narušena sposobnost savladavanja veština čitanja i pisanja uz zadržavanje sposobnosti razumevanja govornog jezika.[4]
Vrste hiperleksije[uredi | uredi izvor]
Prema dr Daroldu Trefertu, vodećem stručnjaku u ovoj oblasti, postoje tri različite vrste hiperleksije:
Hiperleksija I[uredi | uredi izvor]
Ova vrsta hiperleksije se dešava kada deca koja se razvijaju bez smetnji a nauče da čitaju rano i daleko iznad očekivanog nivoa. Pošto druga deca na kraju nauče da čitaju i sustižu, ovo stanje je privremeno.
Hiperleksija II[uredi | uredi izvor]
Ova vrsta hiperleksije se javlja kod dece sa autizmom. Ova deca su često opsednuta brojevima i slovima, preferirajući knjige i magnetna slova u odnosu na druge vrste igračaka. Ova deca takođe često pamte važne brojeve kao što su registarske tablice i datumi rođenja. i obično imaju tipičnije znakove autizma, kao što su izbegavanje kontakta očima i naklonosti i osetljivost na senzorne stimuluse.
Hiperleksija III[uredi | uredi izvor]
Ovaj tip je sličan hiperleksiji II, ali simptomi se vremenom smanjuju i konačno nestaju. Deca sa hiperleksijom III imaju tendenciju za izvanredno razumevanje čitanja, ali njihov verbalni razvoj jezika može da zaostaje. Za razliku od dece sa autizmom, deca sa hiperleksijom III lako stupaju u kontakt sa drugim sobama, otvorena su i ljubazna.
Osnovne informacije[uredi | uredi izvor]
Prema istraživanjima hiperleksija je suprotna disleksiji (u kojoj deca često imaju poteškoća sa čitanjem, ali ne i sa razumevanjem). Ova deca pamte fraze, rečenice ili čitave razgovore koje vide u svakodnevnom životu ili čuju na televiziji ili koje čitaju u knjigama, ali da bi stvorila rečenice, ova deca seciraju ono što su prethodno zapamtila da bi stvorila originalne izraze.
Deca sa hiperleksijom nemaju problema sa čitanjem, ali često imaju poteškoća sa razumevanjem. Stotine takve dece vide slova i brojeve u drveću i oblacima, čitaju natpise na ulicama i registarskim tablicama, ispisuju nevidljive reči u vazduhu. Imaju čudne društvene veštine i neverovatno pamćenje.[5]
Deca sa hiperleksijom mogu imati i druga stanja, poput disfunkcije senzorne integracije, poremećaja pažnje (hiperaktivnosti, motoričke dispraksije, opsesivno kompulzivni poremećaj i depresiju).
Klinička slika[uredi | uredi izvor]
Kao i svi poremećaji u razvoju deteta, hiperleksija može imati neke karakteristične simptome koji ukazuju na to da dete može imati ovo stanje u razvoju:
- sposobnost ranog čitanja u poređenju sa drugom decom njegovog uzrasta
- poteškoće u razumevanju i korišćenju verbalnog jezika
- poteškoće u obradi onoga što je usmeno rečeno
- poteškoće u odgovaranju na pitanja o tome: ko, šta, gde, kada i zašto
- snažne memorijske veštine
- naučeno uči napamet
- nesigurnost vezana za prelaze ili promene u rutinama
Terapija[uredi | uredi izvor]
Na osnovu dijagnoze disleksije, dete može dobiti individualni obrazovni plan. Lečenje će zavisiti od težine kognitivnog, učenja jezika i ili socijalnog poremećaja povezanog sa hiperleksijom. Terapija će podrazumevati korišćenje dečijih snaga. Na primer, koriste se memorijske veštine kao osnova za učenje novih veština. Kod ovog oblika učenja jezika ono može biti podržano pisanim jezikom i kada dete počne da razume verbalni jezik, pisani jezik se može ređe koristiti. Ostala područja slabosti, poput socijalnih veština, posebno će se podučavati i vežbati.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Contributors, WebMD Editorial. „What Is Hyperlexia?”. WebMD (na jeziku: engleski). Pristupljeno 3. 12. 2022.
- ^ Silberberg NE, Silberberg MC. (1967). Hyperlexia — specific word recognition skills in young children. Except Child. 34(1):41-2.
- ^ Grigorenko E.L., Klin A., Volkmar F. Annotation: Hyperlexia: disability or superability? (angl.) // The Journal of Child Psychology and Psychiatry (angl.)rus. : journal. — 2003. — Vol. 44, no. 8. — P. 1079—1091.
- ^ Kate Nation. (1999). Reading Skills in Hyperlexia: A Developmental Perspective. 125(3):338-353.Psychological Bulletin,
- ^ „“Poremećaj pametnog deteta” za koji nikada niste čuli - Odgoj i razvoj - Ringeraja.rs”. www.ringeraja.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-12-03.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
