Careva džamija u Beogradu

Careva džamija
Osnovne informacije
Lokacija	Beograd, Srbija
Religija	islam

Careva džamija na Savi, poznata još kao Šerif-džamija i džamija na Limanu bila je jedna od beogradskih džamija, a u spisima se prvi put pominje 1560. godine.

Istorijat

Ova džamija bila je zadužbina Sulejmana Veličanstvenog, a prvi put se pominje 1560. godine kao džamija u mahali Skala, u pristaništu. Na planovima Beograda iz 17. veka nije bila ucrtana, da bi u 18. veku bila ucrtana sa okolinom u Bajelov plan. U narednim planovima ponovo nije bila pomenuta, sve do 19. veka kada je nazvana džamijom na Limanu, a u spisku džamija iz 1836. godine navodi se poslednji put njeno ime, Šerif džamija. Takođe u spisima stoji da ova džamija „nema minaret više” i da je pre toga bila „kafana Mula Mehmedova”, što objašnjava njen nestanak u 18. veku.

Sreten Popović istakao je da se Careva džamija nalazila na mestu kasnije Paranosovog magacina, odnosno oko ugla današnje Karađorđeve i Ulice Braće Krsmanović i tvrdi da je porušena u seči 1859. godine. Ipak, džamija se pominje i kasnije, kada su pisali o sukobima u Beogradu iz 1862. godine, pomenuli su je Nikola Trajković i Jovanović. Živorad Jovanović istakao je da je u leto 1862. godine bombardovana varoš i Beograd je bio četiri meseca u opsadnom stanju. U savskom sokaku kraj Liman-džamije, visoke građevine od kamena sa kapijom od kovanog gvožđa, vodile su se borbe između Srba i Erlija. Iz Trajkovićeve pripovetke „Tri viđenja Svete Petke“, saznajemo o njenom izgledu i tačnoj lokaciji. Trajković kazuje da se ona nalazi uz sami han kraj obale: „...dizala se prastara džamija od tvrdog kamena granita, sa vratnicama i kapcima na prozorima od kovanog gvožđa. Zidana je još u vreme prvih turskih najezda na naše krajeve, i bila sa visokim i teškim minaretom. (...) Od džamije na Limanu (...) pa do bare Venecije, pružao se niz starih kućeraka. (...) Pred mošejom bio je poveći šedrvan, uvek pun vode, potreban za uzimanje dnevnog avdesa“ Trjković je takođe opisao događaj iz 1862. godine koji je vezan za ovu džamiju :

„Kada se desio poznati incident na Čukur česmi i počele borbe po Beogradu, kao što su Turci iz ostalih delova Beograda tako su i Turci iz savske čaršije pobegli sa ženama i decom u tvrđavu. Ipak nisu svi uspeli ili nisu hteli da pobegnu, pa je jedan deo ostao kod svojih kuća. Veliki broj onih koji su ostali, naročito ovde u savskom kraju, bili su u prijateljskim odnosima sa Srbima. Međutim, kada su se borbe zaoštrile i njima je zapretila opasnost. Tako je ostatak Turaka iz savske čaršije uspeo najzad da skloni u džamiju na Limanu. Situacija se za njih i dalje pogoršavala, pa se velika gomila Srba skupila oko džamije i htela da pobije Turke u njoj. Ali nisu mogli prodreti u čvrsto građenu džamiju. Pri drugom pokušaju hteli su džamiju da zapale ili da Turke u njoj poguše dimom. Međutim, ni ovaj pokušaj nije uspeo, jer je zgrada bila kamena, a duvao je i suprotan vetar. Pao je i mrak, pa je, glavni napad ostao za sutradan. Ipak, u toku noći, na navaljivanje starijih srpskih trgovaca, Savljani se sažale na Turke u džamiji. Tako se dogovore, pa ih sve preko hana Limana propuste da se ukrcaju u čamce i pobegnu u tvrđavu“.

Postoji i legenda vezana za ovu džamiju, verovalo se da je bila izgrađena na mestu današnjeg nosećeg stuba Brankovog mosta, na desnoj obali Save. Kada je građen Most kralja Aleksandra, ostaci džamije su konačno raščišćeni, a po nekim još slobodnijim verzijama, nije nikada ni porušena do kraja, već su njeni delovi iskorišćeni u izgradnji nosećeg stuba. Most Kralja Aleksandra je izgrađen 1934. godine, a porušen već u bombardovanju Beograda 1941. godine.