Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene u Bistrici

Manastir Đerinac
Osnovni podaci
Osnivanje	14. vek
Osnivač	Lazar
Mesto	Bistrica (Petrovac)
Država	Srbija

Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene u Bistrici, pripada Eparhiji braničevskoj Srpske pravoslavne crkve.

Crkva pripada delu sela Bistrice koja predstavlja nepokretno kulturno dobro kao prostorna kulturno-istorijska celina od velikog značaja.

Prošlost

Manastir Đerinac, obnovljen kao mirska crkva na starim temeljima 1937. godine, nalazi se na desnoj strani reke Bistrice, oko dva kilometra uzvodno od istoimenog sela. Smešten je u brdovitom predelu, u veoma uskoj dolini iz koje se uzdižu mestimično dosta strme strane bregova, pa izgleda kao da se makadamski put probija kroz omanju klisuru. Reka hukom teče preko kamenja, te to zajedno sa zelenilom i svežim vazduhom ostavlja vrlo prijatan utisak.

Crkva je smeštena na malom zaravnjenom prostoru u brdu, pedesetak metara poviše reke, a samo pet metara daleko od okomite stene što se podiže istočno od oltara. Građena je na temeljima stare manastirske crkve. U njenoj neposrednoj blizini je parohijski dom, no sveštenik ne živi u njemu, već u selu, gde je bliži parohijanima.

U popisu iz 1467. godine pominje se selo Bistrica sa 3 kuće, ali ne i manastir u njegovom ataru. Selo se nalazilo u Ali-begovom čitluku, koji je obuhvatao više naselja u ovom kraju, a turski pisar je na kraju popisa tog čitluka zabeležio tri manastira: Sveti Nikola, Ravanje i Sveti Stepan.

Pretpostavlja se da je Ravanje bilo prvobitno ime Đerinca. Po svemu sudeći, dato je po nazivu predela koji je u ono vreme prekrivala hajdučka trava, poznata i danas u ovom kraju kao ravan. Ta trava se i sada pojavljuje na neobrađivanim površinama sa obe strane reke Bistrice. U poreskom popisu iz 1476. godine u ataru sela Bistrica zabeležen je manastir Đerna ili Gornja, Olga Zirojević, Crkve i manastiri Pećke patrijaršije do 1683. godine. Beograd 1984. što se može tumačiti i kao Đerinac i kao Gornjak. Imao je osam monaha, koliko nije nijedan braničevski manastir u to vreme, što navodi na pomisao da je to pre mogao biti Gornjak. Ali, pravog i pouzdanog rešenja zasad nema.

Turci su porušili Đerinac najkasnije krajem 17. veka, jer je već početkom 18. bio u ruševinama Zapravo, 1733-1735. godine ne pominju ga egzarsi Maksim i Jovan, opisujući stanje u tada još živim manastirima Braničeva.

Josif Veselić je 1861. godine zatekao zidove manastirske crkve gotovo do blizu svoda i u svom tekstu o tome zapisao da se lepo vide i ostaci od ćelija.. Da je manastir porušen u neko dalje vreme, odnosno krajem 15. veka, teško da bi zidovi crkve bili još uvek dobro očuvani, jer je od tada pa do Veselićevog dolaska prošlo više od tri i po veka.

No, i posle stradanja manastira, kad on više nije pevao, Bistričani, sa okolnim selima su se tu okupljali svake godine na dan Sv. Konstantina i Sv. Jelene, a neki su i bolesnike dovodili. Zbog toga je ­­jedan jeromonah toga dana tu dolazio, pravilo čitao, vodu svetio i prisutne škropio. Onda je rezao kolač, a zatim prisutni taj dan kao zavetinu veselokupno provedu. Manastirska crkva, po njegovom merenju, bila je duga 12,50 a široka 6,20 m, zajedno sa zidovima. (Njena dužina sada je 15 a širina 5 m). Ljubomir Jovanović će početkom 20. veka dodati da je manastir Đerinac bio ograđen zidovima i da se oni još uvek dobro vide. Stanovnici okolnih mesta i dalje su se okupljali na dan posvete oko ruševina manastira., kao u ranijim vremenima.

Uređen izvor podno crkve

Posebnu pažnju vernika privlačio je sveti i lekoviti izvor kraj manastira. Na njegovu vodu dovodili su bolesnike, s velikom verom u njenu isceliteljsku moć. Verovalo se da voda posebno dobro leči od groznice i uroka. Njena temperatura, kako zapisuje Veselić, kretala se od 28 stepeni u toku dana do 14 stepeni preko noći.

Sveti izvor je i danas dosta posećen i poštovan. Nalazi se tridesetak metara niže manastira, na samoj desnoj obali reke Bistrice, koja izvire 5-6 km istočno od sela ispod padina Sumorovca. Voda sa izvora je veoma pitka. Sama česma je više puta obnavljana, a poslednji oko 1978. godine. Obnovitelj je Života Vasić iz Bistrice, što saznajemo iz teksta uklesanog na kamenoj ploči u kojem se kaže da je to učinio u čast Svete Jelene a za svoje zdravlje i svoje porodice i za pokoj duše svojih roditelja. Uokolo bili rudnici i livnice. Kao i drugi manastiri u srednjovekovnoj župi Ždrelo i Đerinac se nalazio u kraju gde su bili rudnici, topionice i kovačnice. Poviše manastira bilo je rudarsko okno i taj deo se u drugoj polovini 19. veka još uvek zvao Majdan, dok je levo od puta ka selu Ždrelu predeo Vignjevište, što znači da je tu nekada bila livnica ili kovačnica. Najveći broj manastira u ždrelskoj župi sagrađen je upravo na prostorima gde su vađene i prerađivane rude, što govori o gustoj naseljenosti ove župe u vreme srpske srednjovekovne države. Turci će docnije sve te rudnike i topionice zapustiti, pa će i ovi krajevi dobrim delom opusteti. Posle obnavljanja manastir je pretvoren u mirsku crkvu, koja je parohijalni hram Bistrice, Malog Laola i Stamnice. Njen živopis je uradio Bistričanin Ljubisav Gajić. Crkva je 1992. godine postala metoh manastira Vitovnice rešenjem episkopa braničevskog, čime je na određeni način dobila i status manastira.

Levo od ulaza u crkvu je grob sveštenika Čedomira N. Kujundžije (1907—1944), sveštenika bistričkog i malolaolskog, pokretača ideje o obnovi Đerinca i predvodnika u tom velikom poslu. Na crkvenom domu smeštenom u severnom delu dvorišta, a sagrađenom 1976. godine, postavljena je spomen ploča dugogodišnjem svešteniku ove crkve Tomislavu Mitiću (1936—2003), koji je ovde sveštenikovao skoro pola veka.

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Vidi još

• Braničevska eparhija
• Spisak crkava Eparhije braničevske

Spoljašnje veze

• Eparhija braničevska: Manastiri