Čaršija
Čaršija (tur. Çarşı, alb. Çarshia, bug. Чаршия) je deo grada, gotovo uvek u samom središtu grada koji se u tom obliku i pod tim nazivom najvećim delom razvio za vreme osmanlijske vladavine na području Evrope pod osmanlijskom vlašću. Čaršija predstavlja jednu od najvažnijih odlika osmanskog grada, ona je privredni (ekonomski) centar grada, područje u kom se obavlja većina privrednih aktivnosti. Predstavlja tržište, pijacu.[1]
O čaršiji[uredi | uredi izvor]
Čaršija se obično odlikuje specifičnim arhitektonskim kvalitetom koji je čini prepoznatljivom u celokupnom kompleksu grada, tako da ona sa svojim specifičnostima odražava duh i bit tog grada. Osnovni elementi čaršije su uglavnom džamija, dućani i česma. U tradicionalnim čaršijama nalazili su se takođe i hamami, vakufname, gradske uprave i drugi javni objekti od većeg značaja za grad.
Čaršija specifična za balkansko područje svoje korene vuče iz osmanlijske i islamske tradicije, mada se na području Evrope pod osmanlijskom vlašću i inače na Balkanu u čaršiju uključuju u specifični elementi koji se ne nalaze u ostalim mestima koji su bili pod osmanskim uticajem. U bosansko-hercegovačkim čaršijama su jednako autentični i sahat-kula, crkve i sinagoga.
Po Dušanu Grabrijanu i njegovoj tezi o razvoju u raspodeli gradske sredine, čaršija zauzima posebno mesto kao sastavni element šireg gradskog područja. Prema Grabrijanovoj antropomorfološkoj podeli grada čaršija ima ulogu duše ili srca grada.
Značenje moderne čaršije se relativno izmenilo od njene prvobitne funkcije. U današnjoj čaršiji zastupljeni su i moderni objekti koji se koriste za svakodnevnu upotrebu u modernom društvu, kao što su opštinska zgrada, kulturni centri, prodavnice, ugostiteljski objekti i svi ostali objekti koji čine identitet modernog života u gradskog sredini.[2]
Čaršija u Beogradu[uredi | uredi izvor]
Na prelazu između dva veka čaršiju su činile Knez Mihailova ulica, Uzun Mirkova, Vasina, Dubrovačka (danas Ulica kralja Petra). Tu su dominirale radnje sa štofovima i platnima, jer konfekcije gotovo i da nije bilo, staklarsko-porcelanskom robom.[3]
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Reč „čaršija” je u srpski jezik stigla iz turskog jezika. Poreklo reči je u persijskom jeziku, iz „čar-su” što se prevodi kao „četiri toka” ili „četiri strane”, odnosno mesto okupljanja ljudi sa svih strana sveta.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vujaklija, Milan (1937). Leksikon stranih reči i izraza. Beograd: Geca Kon. str. 1285.
- ^ Macura, Vladimir (1984). Čaršija i gradski centar : razvoj središta varoši i grada Srbije XIX i prve polovine XX veka. Niš, Kragujevac: Gradina, Svetlost.
- ^ Stojanović, Dubravka (2017). Kaldrma i asfalt: urbanizacija i evropeizacija Beograda 1890-1914 (četvrto izd.). Beograd: Udruženje za društvenu istoriju. str. 68—71.