Švedsko-novgorodski ratovi

Zamak Viborg

Švedsko-novgorodski ratovi (rus. Шведско-новгородские войны) vođeni su između Novgorodske republike i Švedske za kontrolu nad severnom obalom Finskog zaliva, Ingrijom, koja je bila naročito važna Hanzeatskoj ligi jer je ležala na trgovačkom putu između Severne Evrope i Vizantije. Sukobi su imali i religijsku podlogu, kao sukobi pravoslavaca i katolika, iako službeno sve do 14. veka rimske pape nisu odobrile nijedan krstaški pohod.

Istorija

Švedski Vikinzi, poznatiji kao Varjazi, upadali su još u ranom srednjem veku duboko na teritoriju Rusije tokom svojih trgovačko-pljačkaških pohoda, ali su ovi sukobi bili manjih razmera. Novgorodska republika je na takve upade odgovarala slanjem malih jedinica koje su pustošile tadašnja švedska naselja Porvo, Turku, pa čak i Stokholm. Sukobi rastu sa pojavom snažnije organizovanih državnih zajednica tokom 12. veka kako u Švedskoj, tako i u Rusiji. Oni izrastaju u prave ratove. Iz ovog perioda nema mnogo sačuvanih dokumenata te se ne može pouzdano utvrditi kada su sukobi počeli. Oko 1142. godine Finci i Šveđani napali su tvrđavu Ladoga, ali su ih snage Novgorodske republike uspešno odbile. Prema Novgorodskom letopisu, odred od 1000 Finaca i Šveđana je 1149. godine napao tvrđavu Ladoga. Posada tvrđave i kneževe snage (ukupno oko 500 ljudi) nisu bile dovoljne da ih odbiju. Mobilisani su seljaci te je napad na kraju ipak odbijen. Oko 1000 naoružanih švedskih vitezova napalo je 1164. godine kraj oko jezera Ladoga, ali su poraženi, a neki od njih i zarobljeni. Novgorođani su zatim preduzeli pohod na Švedsku i 1188. godine razorili tadašnju prestonicu Sigtunu. Nju više nije bilo moguće obnoviti, pa je prestonica prebačena u unutrašnjost, na jezero Malaren, pored Stokholma. Šveđani su 1229. godine sa oko 2000 ljudi napali naselja na ušću reke Volhov u Ladogu. Napad je odbijen uz znatne žrtve na ruskoj strani.

Značajna bitka Švedsko-novgorodskih ratova vođena je 15. jula 1240. godine na levoj obali reke Neve, na pola puta između Finskog zaliva i jezera Ladoga. Švedsko-finske snage predvodio je biskup Tomas. Ruse je predvodio Aleksandar Jaroslavič, kasnije (1547) kanonizovan kao Aleksandar Nevski. Uprkos tome što su bili brojčano slabiji, Rusi odnose pobedu u bici. Šveđani nakon ove bitke menjaju smer napada na Novgorod. Napadaju preko Narve i Livonije. Između 1249. i 1250. godine vođen je Drugi švedski krstaški rat. Šveđani zauzimaju finsku Tavastiju gde 1250. godine podižu zamak. Novgorodski knez Dimitrij Aleksandrovič preduzeo je 1278. godine pohod na finsku Kareliju radi prikupljanja poreza u pograničnoj oblasti. Šveđani su 1293. godine preduzeli invaziju na Karelijsku prevlaku gde su podigli zamak Viborg (Treći švedski krstaški rat). Šveđani su 1299. godine doplovili sa 1200 brodova i ušli u Nevu do njenog izvora kod Ladoge. Tamo su podigli tvrđavu Landskron. Već 1301. godine Novgorođani su razorili ovu tvrđavu.

Izvori

• "OB OTNOŠENIЯH NOVGORODSKOЙ RUSI SO SVEЙSKIM KOROLEVSTVOM DO SEREDINЫ HIII v." (ruski). V. V. Pohlebkin
• "RUSSKO-ŠVEDSKIE VOЙNЫ I MIRЫ S SEREDINЫ HIII v. DO SEREDINЫ XVI v." (ruski). V. V. Pohlebkin