Jadar (pritoka Drine)
| Jadar | |
|---|---|
 Jadar u opštini Loznica | |
 Basen reke Drine | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 79 km |
| Pr. protok | 15-18 m3⁄s |
| Vodotok | |
| Izvor | Mali Jadar |
| V. izvora | 470 m |
| Ušće | Drina |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Srbija |
| Oblast | Jadar, Mačva |
| Naselja | Osečina, Komirić, Bradić, Kozjak |
| Pritoke | Lešnica, Korenita, Cernica, Likodra, Pecka reka, Lopatanjka (reka) |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Jadar je reka u opštini Loznica u zapadnoj Srbiji.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Posle Drine najznačajnija reka u opštini Loznica je Jadar. Njegov glavni izvorišni krak Mali Jadar počinje izvorom ispod Debelog Creva na visini od 470 m na teritoriji opštine Osečina. Preko teritorije opštine Loznica protiče na dužini od 35 km. Ukupna dužina Jadra iznosi 79 km a površina sliva je 878 km². Celokupan pad izvora, na visini 470 m, do ušća u Drinu, na visini od 103 m, iznosi 367 m. Sliv Jadra je asimetričnog oblika, sa razvijenom prostranijom levom od desne strane. Zato i najveće pritoke prima sa leve strane kao što su Likodra (27 km), Pecka (24 km) i Korenita (23 km), dok je od desnih pritoka sa svojih 20 km toka najduža i najznačajnija Cernica.
Na Jadru postoje vodomerne stanice Lešnica (osnovana 1926. god.) i Zavlaka (radi od 1959. god.). Period visokih voda se javlja u februaru i maju što je posledica otapanja snega i prolećnih kiša. Nizak vodostaj i proticaj se javljaju u avgustu i oktobru kao posledica smanjenih količina padavina, visokih temperatura vazduha i velikog isparavanja u letnjim mesecima. U periodu visokih voda prosečan proticaj na Jadru na vodomernoj stanici Lešnica iznosi od 15-18 m³/s a u periodu niskih voda od 3-4,5 m³/s, dok prosečan proticaj Jadra iznosi 8,75 m³/s. Apsolutni minimalni proticaj Jadra registrovan je u prvoj polovini oktobra 1961. god. (0,19 m³/s) a apsolutno maksimalni proticaj registrovan je 20. 12. 1968. god. (157 m³/s).
Zbog velikih količina nanosa, koji Jadar nije mogao da odnese, već se taložio po aluvijalnoj ravni. Stupnička reka i Korenita nisu mogle da se direktno uliju u Jadar već teku levim obodom oko 8 km. Posle većih kiša aluvijalna ravan poplavi i značajan deo nanosa ostane po livadama i oranicama. Velike poplave zabeležene su 1947, 1948, 1952, 1959, 1965, 1968. godine. presecanjem meandara korito je delimično regulisano na sektoru od puta Kozjak-Tekeriš do ušća. Presečeno je više meandara što je ubrzalo oticanje rečne vode a korito se produbilo i sada je duboko 2-3 m. U odnosu na ranije stanje Jadar je u opštini Loznica kraći za 4 km.
U dolini ove reke, u rudniku Jadar, pronađen je mineral Jadarit. Internacionalna rudarska firma Rio Tinto sa sedištem u Britaniji vrši eksploataciju litijumu i litijum borata u dolini Jadra. Lokacija sadrži najveće poznate količine litijuma u Evropi i za sada to je jedina lokacija na svetu koja sadrži litijum borate.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „Mala enciklopedija”. Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.