Istorija Džibutija
| Istorija Džibutija |
|---|
 |
| Praistorija |
| Antika |
| Srednji vek |
| Kolonijalni period |
| Moderno doba |
| Džibuti |
Džibuti je država na rogu Afrike. Graniči se sa Somalijom, Eritrejom, Crvenim morem i Etiopijom. U antici, Džibuti je bio deo Zemlje Punta. Teritoriju današnjeg Džibutija držali su lokalni gospodari do arapskog osvajanja. Krajem 19. veka postaje deo Francuskog Somalilenda. Nezavisnost stiče 1977. godine.
Stari vek[uredi | uredi izvor]
Teritorija Džibutija bila je nastanjena još u periodu neolita. Ostaci keramike koji potiču iz sredine 2. milenijuma p. n. e. pronađeni su na nalazištu Asa Koma[1]. Ostaci kostiju svedoče da je stanovništvo današnjeg Džibutija čuvalo stoku sredinom 4. mileniuma p. n. e. Prva država formirana na ovim prostorima je Punt. Obuhvatao je obalni pojas današnje Somalije, Džibutija, Eritreje, severne Etiopije i obalu Sudana, a imali su teritorije i na Arabijskom poluostrvu. O Puntu svedoče reljefi egipatske kraljice Hatšepsut u njenom hramu u Deir el Bahriju. Punt je održavao bliske veze sa Egiptom tokom vladavina faraona Sahura i kraljice Hatšepsut. Puntom je tokom Hatšepsutine ekspedicije vladao kralj Parehu i njegova supruga Eti[2].
Sultanati Adal i Ifat[uredi | uredi izvor]
Islam je na prostore Džibutija prodro ubrzo nakon hidžre. Najstarija džamija potiče iz 7. veka[3]. Krajem 9. veka, istoričar Jakubi je napisao da muslimani žive duš severne obale Roga Afrike[4]. Takođe pominje Adalski sultanat sa sedištem u Zejli, lučkom gradu u regiji Avdal (današnji Somalilend, pored Džibutija)[5]. Ovo je dokaz da je Adalski sultanat sa sedištem u Zejli postojao još u 9. veku. Prema I. M. Levisu, državno uređenje Adalskog sultanata bilo je slično uređenju Sultanata Mogadišu. Adalski sultanat je tokom čitavog postojanja vodio borbe sa susednom Etiopijom. Na vrhuncu teritorijalnog proširenja, Adal je obuhvatao deo današnjeg Džibutija, Somalije, Eritreje i Etiopije.
Sultanat Ifat osnovala je Valašma dinastija 1285. godine. Centar sultanata bila je Zejla[6][7]. Obuhvatao je delove današnjeg Džibutija i severne Somalije. Na jugu se prostirao do planina Ahmar. Sultan Omar Valašma osvojio je 1285. godine Sultanat Ševa. Omar je pokušavao da ujedini islamske teritorije na Rogu Afrike slično kao što je etiopski car Jekuno Amlak pokušavao da ujedini hrišćanske teritorije u Etiopiji. Između dve države došlo je do sukoba oko oblasti Ševe i južnijih teritorija. Višedecenijski rat završen je porazom Sultanata Ifat od strane etiopskog cara Amda Sejona I (1332).
Egipatski ejalet i Francuski Somalilend[uredi | uredi izvor]
Džibuti je u 19. veku bio u interesnoj sferi Egipatskog ejaleta i Britanske imperije. Tome je doprinelo i otvaranje Sueckog kanala 1869. godine. Međutim, francuske trupe okupirale su Zejlu uprkos protestima britanskog agenta u Adenu, majora Fridriha Hantera, čiji je zadatak bilo očuvanje egipatskih i britanskih interesa u Zejli i sprečavanje daljeg širenja francuskog uticaja u tom pravcu. Etiopski car Johanes IV ratovao je sa egipatskim kedivom Ismail pašom koji je želeo ovladati celim slivom Nila. Nakon pobede u ratu, Johanes je potpisao sporazum sa Britanijom kojim se obavezao da omogući evakuaciju egipatskih snaga iz Etiopije i Somalije. Egipatski garnizon povučen je iz Tadžure koju sledećeg dana okupiraju Francuzi.
Početak francuskog prisustva u Džibutiju označio je istraživački poduhvat Rošeta Erikura (1839—1842) u oblasti Šoa. Francuski interesi porasli su nakon iskopavanja Sueckog kanala 1869. godine. Između 1883. i 1887. godine Francuska je potpisala brojne ugovore sa somalijskim i afarskim sultanima koji su joj omogućili da proširi svoj protektorat i na Tadžuru[8][9]. Nakon povlačenja egipatskih snaga iz Tadžure, Francuzi okupiraju grad. Leons Lagard je uspostavio stalnu francusku administraciju u gradu Džibuti (Francuski Somalilend). Razgraničenje sa Etiopijom izvršeno je 1897. godine tokom vladavine cara Menelika II. Kasnije je sporazum izmenjen tokom vladavine Hajla Selasija.
Godine 1896. centar francuske administracije premešten je iz Oboka u Džibuti koji je imao luku sa dobrim pristupom. Fracusko-etiopska železnica povezivala je Džibuti sa srcem Etiopije. Njena izgradnja otpočela je 1897. godine. Do 1917. godine povezivala je Džibuti i Adis Abebu. Nakon italijanske invazije i okupacije Etiopije dolazi do stalnih sukoba između snaga Francuskog Somalilenda i Italijanske istočne Afrike. Početkom Drugog svetskog rata Francuska je pala pod vlast sila Osovine. Kolonijom od 1940. godine upravlja Višijevski režim.
Sledeće godine se britanske snage bore protiv italijanske vojske u Istočnoafričkoj kampanji. Italijani su poraženi, a višijevske snage u Francuskom Somalilendu su izolovane. Višijevski režim ostao je na snazi još godinu dana sve do kraha italijanske uprave u Africi. Britanci blokiraju luku Džibutija, ali time nisu uspeli sprečiti prolazak francuskih konvoja. Godine 1942. oko 4000 britanskih vojnika zauzimaju Džibuti. Lokalni bataljon Francuskog Somalilenda učestvovao je u oslobađanju Pariza 1944. godine.
Posle Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]
Uoči proglašenja nezavisnosti susedne Somalije, 1958. godine održan je referendum u Džibutiju. Stanovništvo je trebalo da se izjasni da li je za pripajanje Somaliji ili za nastavak unije sa Francuskom. Odlučeno je da Džibuti ostane francuska kolonija. Izveštaji svedoče o brojnim izbornim nepravilnostima[10][11]. Francuzi su proterali hiljade Somalijaca pre referenduma. Somalijsku struju predstavljao je Mahmud Harbi koji je poginuo u avionskoj nesreći dve godine kasnije, pod sumnjivim okolnostima. Godine 1960. Ali Aref Burhan postaje potpredsednik Saveta Vlade Francuskog Somalilenda i na tom pooložaju ostaje do 1966. godine[12][13]. Francuska je iste godine odbacila preporuku Ujedinjenih nacija da prizna nezavisnost Francuskog Somalilenda. Avgusta meseca je francuski predsednik, Šarl de Gol, posetio Somalilend, zbog čega dolazi do demonstracija i nereda[14]. De Gol je naredio da se sprovede drugi referendum. Francuzi su namestili rezultate što je dovelo do novih demonstracija[15].
Ubrzo nakon što je održan referendum, 1967. godine bivši Côte française des Somalis (Francuski Somalilend) menja ime u Territoire français des Afars et des Issas. U ime kolonije ulazi ime naroda Afari koji su činili veliki deo stanovništva[16]. Položaj generalnog guvernera zamenio je položaj visokog komesara[17]. Treći referendum održan je 27. juna 1977. godine. Preko 98% glasača podržalo je odvajanje od Francuske. Džibuti je proglasio nezavisnost. Prvi predsednik države postao je somalijski političar Hasan Guled Aptidon[18].
Aptidon je uveo jednopartijski sistem u državu. U Džibutiju 1991. godine izbija građanski rat između pobunjeničke afarske grupe (okupljene u Frontu za obnovu jedinstva i demokratiju) sa jedne i vladinih snaga sa druge strane. Sukobi su okončani 1994. godine kada su dva člana Fronta ušla u novu vladu. Aptidon je podneo ostavku na mesto predsednika 1999. godine, kada je imao 83 godine. Dve godine ranije otpočeo je njegov peti mandat. Sledeći predsednik bio je Aptidonov nećak Ismail Omar Guleh. Guleh je 12. maja 2001. godine potpisao mirovni sporazum kojim je i zvanično okončan decenijski džibutanski građanski rat. Front je predstavljao Ahmed Dini Ahmed, vođa pobunjenika, bivši Guledov politički saveznik. Mir je potpisan nakon pregovora koji su otpočeli u Parizu 7. februara 2000. godine[19].
Na predsedničkim izborima 8. aprila 2005. godine, Ismail Omar Guleh je ponovo izabran za drugi mandat (6 godina) na čelu višestranačke koalicije koja je obuhvatala Front i druge velike stranke. Labava koalicija opozicionih stranaka bojkotovala je izbore.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Raunig & Wenig 2005, str. 439
- ^ Breasted & 1906-07. pp. 246–295, vol. 1.
- ^ Briggs 2012, str. 7
- ^ Encyclopedia Americana Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. septembar 2018), Volume 25. Americana Corporation. (1965). pp. 255.
- ^ Lewis, I.M. (1955). Peoples of the Horn of Africa: Somali, Afar and Saho Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. септембар 2018). International African Institute. pp. 140.
- ^ J. Gordon Melton and Martin Baumann, Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices. pp. 2663.
- ^ Asafa Jalata, State Crises, Globalisation, And National Movements In North-east Africa pp. 3–4
- ^ Raph Uwechue, Africa year book and who's who, (Africa Journal Ltd.: 1977). pp. 209.
- ^ Hugh Chisholm (ed.), The encyclopædia britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information, Volume 25, (At the University press: 1911). pp. 383.
- ^ Kevin Shillington, Encyclopedia of African history, (CRC Press: 2005). ISBN 978-1-57958-245-6. str. 360.
- ^ United States Joint Publications Research Service, Translations on Sub-Saharan Africa, Issues 464-492, (1966). pp. 24.
- ^ Worldstatesmen - DJibouti
- ^ Jacques Foccart et Ali Aref
- ^ A Political Chronology of Africa, (Taylor & Francis). pp. 132.
- ^ Newsweek, Volume 81, (Newsweek: 1973). pp. 254.
- ^ Alvin J. Cottrell, Robert Michael Burrell, Georgetown University. Center for Strategic and International Studies, The Indian Ocean: its political, economic, and military importance, (Praeger: 1972). pp. 166.
- ^ American Universities Field Staff, Northeast Africa series, Volume 15, Issue 1, (American Universities Field Staff.: 1968). pp. 3.
- ^ Barrington 2009, str. 115
- ^ "Djibouti (09/06)". U.S. Department of State. Pristupljeno 2017-06-09.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Barrington, Lowell W. (2009). After Independence: Making and Protecting the Nation in Postcolonial and Postcommunist States. University of Michigan Press. str. 115. ISBN 978-0-472-02508-4.
- Briggs, Philip (2012). Somaliland: With Addis Ababa & Eastern Ethiopia. Bradt Travel Guides. str. 7. ISBN 978-1-84162-371-9.
- Raunig, Walter; Wenig, Steffen (2005). Afrikas Horn. Otto Harrassowitz Verlag. str. 439. ISBN 978-3-447-05175-0.
