Istorija Francuske Gvajane

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mapa Francuske Gvajane i ostrva Kajen, koju je 1793. godine napravio Žak-Nikola Belin (1703–1772), kartograf dodeljen francuskom ministarstvu mornarice.

Istorija Francuske Gvajane obuhvata mnogo vekova. Pre nego što su stigli prvi Evropljani, na toj teritoriji nije bilo zabeležene istorije. Ovde su prvobitno bili naseljeni razni starosedelački narodi, među kojima su Kalina, Aravak, Galibi, Palikur, Teko, Vajampi (takođe poznat kao Ojampi), i Vajana. Prvi Evropljani stigli su u ekspedicijama Kristifora Kolumba, nešto pre 1500. godine.

Dolazak Evropljana[uredi | uredi izvor]

Godine 1498. Evropljani su prvi put posetili Francusku Gvajanu kada je Kristifor Kolumbo na svom trećem putovanju zaplovio do te regije i nazvao je „Zemlja parija“.[1] Godine 1608. Veliko vojvodstvo Toskana poslalo je ekspediciju u to područje kako bi stvorilo italijansku koloniju za trgovinu amazonskim proizvodima u renesansnu Italiju, ali iznenadna smrt Ferdinanda I de Medićija, velikog vojvode od Toskane zaustavila je ekspediciju.

1624. godine Francuzi su pokušali da se nasele u tom području, ali su bili prinuđeni da ga napuste suočeni sa neprijateljstvom Portugalaca, koji su to smatrali kršenjem sporazuma iz Tordesiljasa. Međutim, francuski doseljenici su se vratili 1630. godine i 1643. godine uspeli su da uspostave naselje u Kajenu, zajedno uz neke male plantaže. Ovaj drugi pokušaj je propao nakon starosedelačkih napada. Godine 1658. Holandska zapadnoindijska kompanije zauzela je francusku teritoriju da bi osnovala holandsku koloniju Kajenu . Francuzi su se ponovo vratili 1664. i osnovali drugo naselje u Sinamari (ovo naselje su napali Holanđani 1665).

Godine 1677. Englezi su zauzeli to područje. Nakon Bredskog sporazuma 31. jula 1667. godine, područje je vraćeno Francuskoj. Holanđani su ga na kratko zauzeli za vreme kratkog perioda 1676. godine.

Učvršćivanje francuske vladavine[uredi | uredi izvor]

Nakon Pariskog mira 1763. godine, kojim je Francuska lišena gotovo svih poseda u Americi, osim Gvajane i nekoliko ostrva, Luj XV je poslao hiljade naseljenika u Gvajanu koji su tamo namamljeni pričama o obilnom zlatu i lakoj sreći. Umesto toga, pronašli su zemlju ispunjenu neprijateljskim domorocima i tropskim bolestima. Godinu i po kasnije preživelo je samo nekoliko stotina. Oni su pobegli na tri mala ostrva koja su se mogla videti sa obale i nazvali ih Ostrva spasa.. Najveće se zvalo Kraljevsko ostrvo, još jedan Sveti Josip (po zaštitniku ekspedicije), a najmanje od ostrva, okruženo jakim strujama, Đavolje ostrvo. Kada su se preživeli ove zlosretne ekspedicije vratili kući, strašne priče koje su ispričali o koloniji ostavile su trajan utisak u Francuskoj.

Godine 1976. kolonija je data na upravljanje Pjeru-Viktoru Malueu[2] koji je doveo Žana Samjuela Gizona da uspostavi poljoprivredu u koloniji.[3] Relativno dobar period završio se 1792. tokom Francuske revolucije , kada se u Sinamari otvorio prvi zatvor za sveštenike i političke neprijatelje [4] što je stvorilo presedan.

Tokom revolucije, Nacionalna konvencija izglasala je ukidanje ropstva u februaru 1794, meseci nakon što su pobunjeni robovi već najavili ukidanje ropstva u San Domingu . Međutim, dekret iz 1794. godine sproveden je samo u San Domingu, Gvadelupu i Francuskoj Gvajani, a bio je mrtvo pismo u Senegalu, Mauricijusu, Reunionu i Martiniku, od kojih su poslednje osvojili Britanci, koji su održavali instituciju ropstva na tom karipskom ostrvou.[5]

Godine 1794., nakon smrti Robespjera, 193 njegovih sledbenika poslati su u Francusku Gvajanu. Godine 1797. u koloniju su poslati i republikanski general Pišegri, kao i mnogi poslanici i novinari. Kada su stigli, otkrili su da je ostalo samo 54 od 193 deportovanih poslanih tri godine ranije; 11 je pobeglo, a ostali su umrli od tropskih groznica i drugih bolesti. Pišegri je uspeo da pobegne u Sjedinjene Države, a zatim se vratio u Francusku gde je na kraju pogubljen zbog zavere protiv Napoleona.

Kasnije su robovi iseljevani iz Afrike i uspostavljene su plantaže duž reka bez bolesti. Izvoz šećera, tvrdog drveta, kajenskog bibera i drugih začina prvi put je doneo određeni prosperitet koloniji. Glavni grad Kajena bio je okružen plantažama, od kojih su neke imale i nekoliko hiljada robova.

1800-te i kaznena era[uredi | uredi izvor]

Godine 1809. anglo-portugalska pomorska eskadrila zauzela je Francusku Gvajanu (zbacivši guvernera Viktora Ugea) i predala je Portugalcima u Brazilu. Međutim, potpisivanjem Pariskog mira 1814. godine region je vraćen Francuzima, mada je portugalsko prisustvo ostalo do 1817. godine.

Godine 1848. Francuska je ukinula ropstvo i bivši robovi su pobegli u prašumu, uspostavljajući zajednice slične onima iz kojih su došli u Africi. Posle toga, nazvani Maruni, formirali su svojevrsnu tampon zonu između Evropljana (koji su se naselili duž obale i glavnih reka) i nepokorenih (i često neprijateljskih) indijanskih plemena unutrašnjih regiona. Uskraćene za ropski rad, plantaže je ubrzo preuzela džungla, a plantažeri su propali.

Godine 1850. doplovilo je nekoliko brodova punih Indijaca, Malajaca i Kineza  da obrađuju plantaže, ali su umesto toga otvorili radnje u Kajenu i drugim naseljima.

„Disciplinski blok“, Sen Loran di Maroni, 1954

Godine 1852. iz Francuske su stigli prvi brodovi okovanih osuđenika, a godine1885., da bi se oslobodio uobičajenih kriminalaca i povećao broj kolonista, francuski parlament usvojio je zakon da će bilo ko, muško ili žensko, koji je imao više od tri kazne za krađu duže od tri meseca, biti upućen u Francusku Gvajanu kao rulige . Ovi ruligei trebali su tamo biti držani šest meseci u zatvoru, ali su potom oslobođeni da bi postali naseljenici u koloniji. Međutim, ovaj eksperiment je propao. Bivši zatvorenici, koji nisu mogli da zarađuju za život od zemljoradnje, bili su prisiljeni da se vrate kriminalu ili su živeli u siromaštvu do smrti. U stvari, prevoz do Francuske Gvajane za ove ljude bio je jednak doživotnoj kazni, obično kratkoj doživotnoj kazni, jer je većina ruligea vrlo brzo umrla od bolesti i neuhranjenosti.

Zatvorenici bi stigli u Sen Loran di Maroni pre nego što bi ih prevezli u razne kampove širom zemlje. Ostrvo spasa koristili su za smeštaj političkih zatvorenika i samice. Ostrva su postala poznata po brutalnosti, usredsređujući se na ozloglašeno Đavolje ostrvo . Među poznatim ličnostima poslatim na ostrva bili su Alfred Drajfus (1895) i Anri Šarjer (1930). Šarjer je uspeo da pobegne, a kasnije je o svojim iskustvima napisao bestseler pod nazivom Papilon .

„Posebni blok“ - Blok za osuđene mušarke, Sen Loran, 1954 (giljotina je stajala na mestu odakle je fotograf fotografisao).

Godine 1853. u unutrašnjosti je otkriveno zlato, što je ubrzalo granične sporove sa Brazilom i Surinamom (oni su kasnije rešeni 1891., 1899. i 1915. godine, iako mali region granice sa Surinamom ostaje u sporu). Republika Nezavisna Gvajana stvorena je u oblasti oko koje su Francuska (kao deo Francuske Gvajane ) i Brazil sporili krajem devetnaestog veka.[6]

20. vek[uredi | uredi izvor]

Teritorija Inini, koja se sastoji od većine unutrašnjosti Francuske Gvajane, stvorena je 1930, a ukinuta 1946.

Tokom Drugog svetskog rata, lokalna vlada je bila lojalna Višijevskoj vladi, uprkos širokoj podršci Šarlu de Golu . Ova vlada je smenjena 22. marta 1943.

Dana 12. januara 1943. godine, jevrejska sedmočlana porodica deportovana je nemačkim brodom SS Kap Arkona i krenula prema Italiji. Porodica je završila u koncentracionom logoru Aušvic. Jedan član porodice ubijen je u krematorijumu 2.[7]

Francuska Gvajana postala je prekomorski departman Francuske 19. marta 1946. godine.

Zloglasne kaznene kolonije, uključujući Đavolje ostrvo, postepeno su ukidane, a zatim formalno zatvorene 1951. godine. Prvo su samo oslobođeni zatvorenici koji su mogli da povećaju cenu za povratak u Francusku mogli da se vrate kući, pa su Francuskoj Gvajani nakon službenog zatvaranja zatvora bbilirojni oslobođeni osuđenici koji su besciljno postojali u koloniji.

Posetioci lokacije u decembru 1954. izvestili su da su duboko šokirani uslovima i neprestanim vriskom iz ćelijskog bloka koji se i dalje koristio za osuđenike koji su poludeli i koji su imali samo male ventilacione otvore na vrhovima zidova ispod krova. Hrana se gurala, a tela uklanjala jednom dnevno.

Godine 1964. godine, Kuru je izabrano za mesto lansiranja raketa, uglavnom zbog svog povoljnog položaja u blizini ekvatora . Kosmodrom Kuru je izgrađen i počeo je da radi 1968. godine.

Sedamdesetih godina prošlog veka naseljene su izbeglice Hmong iz Laosa u okrugu, pre svega u gradove Javohej i Kakao . Zeleni plan iz 1976. imao je za cilj poboljšanje proizvodnje, mada je imao samo ograničen uspeh. Pokret za veću autonomiju Francuske Gvajane dobio je zamah 70-ih i 80-ih godina dvadesetog veka, zajedno sa sve većim uspehom Socijalističke partije Gvajane.

Protesti onih koji traže veću autonomiju od Francuske postaju sve glasniji. Protesti 1996., 1997. i 2000. završili su se nasiljem. Iako mnogi Gvajanci žele veću autonomiju, podrška potpunoj nezavisnosti je mala.[8]

21. vek[uredi | uredi izvor]

Na referendumu 2010. godine, Francuski Gvajanci glasali su protiv autonomije.[9]

Francuski Gvajanci su 20. marta 2017. godine započeli štrajk i demonstrirali za više resursa i infrastrukture.[10] Dana 28. marta 2017. godine održane su najveće demonstracije ikada u Francuskoj Gvajani.[11]

Reference [uredi | uredi izvor]

  1. ^ „French Guiana Time Line Chronological Timetable of Events - Worldatlas.com”. www.worldatlas.com. Pristupljeno 2019-01-28. 
  2. ^ Gallois L. (1825) Biographie de tous les ministres: depuis la constitution de 1791, jusqu'au notre jours
  3. ^ „Jean Samuel Guisan (1740–1801)”. Helvetische Strassen-enquête (na jeziku: nemački). Pristupljeno 2. 6. 2020. 
  4. ^ „French Revolution”. Catholic Encyclopedia. Pristupljeno 2. 6. 2020. 
  5. ^ Sue Peabody, French Emancipation https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199730414/obo-9780199730414-0253.xml Accessed 27 October 2019.
  6. ^ „BIU Santé - Recherche dans les périodiques Medic@ - Map of area disputed between France and Brazil”. Web2.bium.univ-paris5.fr. Приступљено 2015-04-30. 
  7. ^ „22 Mar 1943 - FRENCH GUINEA TURNS FROM GIRAUD TO DE GAULLE NEW”. Trove.nla.gov.au. 1943-03-22. Приступљено 2015-04-30. 
  8. ^ The World Today Series: 2012 ISBN 978-1-610-48888-4 p. 395
  9. ^ Faget, Dominique (3. 4. 2017). „Cazeneuve calls for continuation of dialogue in French Guiana”. Radio France International. Pristupljeno 4. 4. 2017. „In a referendum in January 2010, French Guiana voted firmly against autonomy.” 
  10. ^ Marot, Laurent (27. 3. 2017). „La Guyane paralysée par les mouvements sociaux”. Le Monde. Pristupljeno 3. 4. 2017. 
  11. ^ „Guyane : manifestations historiques pour la "journée morte"”. Le Point. 28. 3. 2017. Pristupljeno 4. 4. 2017. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Belbenoit, René. 1940. Hell on Trial. Translated from the Original French Manuscript by Preston Rambo. E. P Dutton & Co. Reprint by Blue Ribbon Books, New York, 1941.
  • Belbenoit, René. 1938. Dry Guillotine: Fifteen years among the living dead. Reprint: Berkley (1975). ISBN 0-425-02950-6. Reprint: Bantam Books, 1971.
  • Charrière, Henri. Papillon. Reprints: Hart-Davis Macgibbon Ltd. 1970. ISBN 0-246-63987-3. (hbk); Perennial, 2001. ISBN 0-06-093479-4.
  • Tissot, Jean-Michel: La Guyane telle quelle, Paris (Le Créations du Pélican) 1998. ISBN 2-7191-0379-9.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Историја_Француске_Гвајане&oldid=26892161”