Lokid Vega
| Lokid Vega | ||
|---|---|---|
|
| ||
| Opšti podaci | ||
| Namena | transport | |
| Poreklo |  SAD
| |
| Proizvođač | Lockheed Corporation | |
| Probni let | 4. jul 1927. | |
| Uveden u upotrebu | 1928. | |
| Status | povučen | |
| Broj primeraka | 132 | |
| Dimenzije | ||
| Masa | ||
| Pogon | ||
| Fizičke osobine | ||
| Performanse | ||
 Portal Vazduhoplovstvo
| ||
Lokid Vega (engl. Lockheed Vega) je američki visokokrilni avion sa kapacitetom od šest putnika, koji je proizvodila Lokid korporacija počevši od 1927. godine. Postao je poznat po tome što su ga koristili brojni piloti rekorderi koje je privukao robustan i veoma dug domet. Amelija Erhart je postala prva žena koja je samostalno preletela Atlantski okean odjednom, a Vajli Post je upotrebio ovaj avion da dokaže postojanje mlazne struje nakon što je dva puta obišao svet.
Dizajn i razvoj[uredi | uredi izvor]
Avion su dizajnirali Džon Nortrop i Džerald Vulti, obojica će kasnije osnovati sopstvene kompanije, a avion je prvobitno trebalo da služi Lokidovim avio-linijama. Planirali su da naprave avion sa četiri sedišta koji nije bio samo robustan, već i jedan od najbržih aviona svoje ere. Koristeći drveni monokok trup, konzolna krila prekrivena šperpločom i najbolji motor na raspolaganju, Vega je ispunila obećanje brzine.
Trup je napravljen od limova šperploče, oguljenih preko drvenih rebara. Koristeći veliki betonski kalup, jedna polovina trupa trupa je laminirana u delovima sa lepkom između svakog sloja, a zatim je gumena bešica spuštena u kalup i naduvana vazduhom kako bi se laminacija stisnula u oblik prema unutrašnjosti kalupa. Dve polovine trupa su zatim prikovane i zalepljene preko zasebno konstruisanog okvira rebara. Sa ovako konstruisanim trupom, krilni nosač nije mogao da preseče trup, pa je konzolno krilo sa jednim nosačem montirano na avion. Samo su motor i stajni trap ostali u suštini neupotrebljeni, a na proizvodnim verzijama podvozje je imalo obloge u obliku suza koje su prekrivale točkove, dok su samo u najranijim verzijama nedostajali NACA poklopci i cilindri motora bili izloženi vazdušnom toku. Pokretao ga je radijalni motor sa vazdušnim hlađenjem Wright Whirlwind, koji je isporučivao 168 kW (225 KS).
Operativna istorija[uredi | uredi izvor]
Prvi Vega 1, nazvan „Zlatni orao”, poleteo je iz Lokidove fabrike u Los Anđelesu 4. jula 1927. godine. Mogao je da krstari tada brzim 193 km/h, a ostvario je najveću brzinu od 217 km/h. Teret od četiri putnika (plus jedan pilot) smatran je premalim za upotrebu u avio-kompanijama. Nekoliko privatnih vlasnika naručilo je dizajn, a do kraja 1928. godine proizvedeno je 68 originalnih dizajna. Na nacionalnim vazdušnim trkama 1929. u Klivlendu, Vega je osvojio svaku nagradu za brzinu.
Godine 1928, „Vega Jenki Dudl” (NX4769) je korišćen za obaranje transkontinentalnih rekorda u brzini. Od 19. do 20. avgusta, holivudski kaskaderski letač Artur Gebel oborio je rekord od obale do obale Rasela Mogana, leteći iz Los Anđelesa u Garden Siti u Njujorku, za 18 sati i 58 minuta, što je takođe bio prvi direktni let sa zapada na istok. Dana 25. oktobra, bivši poštanski pilot Čarls B. D. Kolijer je za 24 sata i 51 minut oborio neprekidni rekord od istoka prema zapadu koji je 1923. godine postavila vazdušna služba američke vojske. Pokušavajući da obori novi rekord zapad−istok 3. novembra, Kolijer se srušio u blizini Preskota u Arizoni, tom prilikom ubivši njega i vlasnika aviona Harija Dž. Takera.[1]
U želji da poboljša dizajn, Lokid je isporučio Vegu 5 1929. godine. Dodavanjem motora Pratt & Whitney R-1340 Wasp od 450 ks (336 kW) i nove NACA oplate poboljšane su performanse dovoljno da se dozvoli dodavanje još dva sedišta i poveća brzina krstarenja do 249 km/h i najveća brzina do 266 km/h. Nova konfiguracija sa šest sedišta pokazala se kao premala, a 5 je kupljena prvenstveno za privatno vazduhoplovstvo i izvršni transport. Ukupno je izgrađeno 64 vazduhoplova tipa Vega 5. Godine 1931, vazdušni korpus američke vojske kupio je dve Vege 5; jedan označen kao C-12 i jedan kao C-17. C-17 je imao dodatne rezervoare goriva u krilima.
Vega je ponekad bila teška za sletanje. U svojim memoarima, Elinor Smit je napisala da ima „sav potencijal klizanja gromade koja pada sa planine.”[2] Osim toga, vidljivost napred i sa strane iz kokpita bila je izuzetno ograničena; Lejn Valas, kolumnista časopisa Flajing, napisala je da bi „čak i [u ravnom letu], vetrobransko staklo nudilo bolji pogled na nebo od bilo čega drugog, što bi predstavljalo veći izazov za otkrivanje promena u nadmorskoj visini ili uglu nagiba. Prilikom poletanja ili sletanja skoro da ne bi bilo vidljivosti prema napred.”
Vega DL-1A[uredi | uredi izvor]
Jednokratni specijalni vazduhoplov, zasnovan na DL-1 sa metalnim trupom, izgradila je Detroit erkraft korporacija i izvezla ju je u Ujedinjeno Kraljevstvo za poručnika komandanta Glena Kidstona. Prvobitno je u Velikoj Britaniji registrovan kao G-ABFE, a zatim je preregistrovan kao G-ABGK da bi uključio Kidstonove inicijale.[3] On je iskoristio ovu Vegu da postavi rekordno vreme od Velike Britanije do Južne Afrike u aprilu 1931. godine. Nakon Kidstonove smrti sledećeg meseca, avion je prodat vlasniku australijske avio-kompanije, Horiju Mileru za njegov ulazak na Makrobertson vazdušnu trku. Avion, kojim je upravljao Milerov glavni pilot, kapetan Džimi Vuds, prevrnuo se pri sletanju u Alepu, nakon čega se Vuds povukao iz trke i DL-1A je na kraju isporučen u Australiju. Nakon popravki i preregistracije u VH-UVK, avion je korišćen za čarter i slobodno letenje od strane Milera, nakon čega je bio predat Kraljevskim australijskim vazdušnim snagama 1941. godine. Tokom 1944. godine, avion je prebačen u Odeljenje civilnog vazduhoplovstva. Putem informacija RAAF-ovih pilota, DCA je izjavila da Vega ima ozbiljnih problema sa kontrolom visine terena i da će biti otpisana. Pokušaji Džejmsa Vudsa da povrati avion zanemareni su i on je uništen u oktobru 1945. godine. Bio je to jedini Vega koji je leteo u Australiji.[3]
Varijante[uredi | uredi izvor]
- Vega 1
- Monoplan sa pet sedišta u kabini, namenjen za jednog pilota i četiri putnika, sa pogonom radijalnog klipnog motora Wright J-5, J-5A, J-5AB ili J-5C Whirlwind sa 225 ks (168 kW).
- Vega 2
- Monoplan sa pet sedišta u kabini, sa pogonom radijalnog klipnog motora Wright J-6 Whirlwind od 300 ks (224 kW).
- Vega 2A
- Redizajn aviona Vega 2, modifikovan za rukovaoce većom bruto masom.
- Vega 2D
- Redizajn aviona Vega 1 i Vega 2, svaki opremljen radijalno klipnim motorom Pratt & Whitney Wasp od 300 ks (224 kW).
- Vega 5
- Poboljšana verzija, opremljena sa radijalno klipnim motorom Wasp A od 410 ks (306 kW), Wasp B od 450 ks (336 kW) ili Wasp C1 od 420 ks (313 kW).
- Vega 5A
- Izvršna transportna verzija, sa plišanim enterijerom.
- Vega 5B
- Verzija sa sedam sedišta za prevoz putnika, napravljena za operacije veće bruto težine sa komercijalnim operaterima.
- Vega 5C
- Monoplan sa sedam sedišta u kabini, sa revidiranim repnim površinama, napravljen za operacije veće bruto težine.
- DL-1
- Vega 5C sa trupom od lake legure. Izgradila ga je Detroit erkraft korporacija.[4]
- DL-1A
- Jednokratna trkačka i rekordna verzija.
- DL-1B
- Monoplan sa sedam sedišta u kabini, sličan DL-1. Izgradila ga je Detroit erkraft korporacija.
- Y1C-12
- Jedan DL-1 nabavljen od vazdušnog korpusa američke vojske za servisne testove i procenu.
- Y1C-17
- Jedan DL-1B nabavljen od vazdušnog korpusa američke vojske za servisne testove i procenu.
- UC-101
- Jedan Vega 5C je stavljen u službu vazduhoplovstva američke vojske 1942. godine.
Korisnici[uredi | uredi izvor]
- Kraljevsko australijsko ratno vazduhoplovstvo
- Vazdušni korpus američke vojske
- Vazdušne snage američke vojske
- Špansko republičko ratno vazduhoplovstvo
Izloženi avioni[uredi | uredi izvor]
- 22 – Vega 5B izložena u Nacionalnom muzeju avijacije i astronautike u Vašingtonu. Ovaj primerak je koristila Amelija Erhart.[5][6]
- 40 – Vega 2D izložena u Muzeju Henri Ford u Dirbornu, Mičigen. Koristio ga je Donald Bakster Makmilan za istraživanje i mapiranje.[7][8]
- 72 – Vega 5C koji je Kevin Kimbal obnavio za plovidbu, u Maunt Dori na Floridi za „Fantasi ov flajt” u Polk Sitiju na Floridi.[9][10] Isprva u vlasništvu Nezavisne naftne i gasne kompanije iz Tulse, Oklahoma; obnovio ga je Dejv Džejmison 1969. godine u šemi boje Vini Mej. Avion je takođe poslužio kao laboratorija za elektroniku u vazduhu kompanije Dženeral Elektrik. Razlikuje se od originala većom instalacijom motora R-1340.[11]
- 122 Vini Mej – Vega 5C isložen u Nacionalnom muzeju avijacije i astronautike u Vašingtonu, koji je dva puta leteo po celom svetu za testiranje na velikim visinama od strane Vajli Posta.[12][13]
- 161 – DL-1B izložen sa Džon O. Magofin Jr. iz Tusona, Arizona. Prvobitno je registrovan kao NC12288. Njegov prvi let nakon restauracije bio je 17. decembra 2013. godine.[14][15][16]
- 203 Shell Oil Number 7 – Vega 5C Nau je u privatnom vlasništvu i njime upravlja Volter Bau. Njime je ranije upravljao Džimi Dulitl.[17][18]
Specifikacije (Vega 5C)[uredi | uredi izvor]
Opšte karakteristike[uredi | uredi izvor]
- Posada: 1
- Kapacitet: 6 putnika
- Dužina: 8,38 m
- Raspon krila: 12 m
- Visina: 2,59 m
- Površina krila: 25.5 m²
- Težina praznog vazduhoplova: 1.163 kg
- Bruto težina: 2.041 kg
- Kapacitet goriva: 610 l
- Motor: 1 × Pratt & Whitney R-1340C Wasp 9-cilindrični vazdušno hlađeni radijalni klipni motor, 450 ks (340 kW)
- Propeleri: propeler sa 2 lopatice fiksnog nagiba
Performanse[uredi | uredi izvor]
- Maksimalna brzina: 298 km/h
- Brzina krstarenja: 266 km/h
- Domet: 1.167 km
- Plafon leta: 5.800 m
- Brzina uspona: 6,6 m/s
- Opterećenje krila: 86 kg/m²
- Specifična snaga: 0,16 kW/kg
Reference[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
Citati[uredi | uredi izvor]
- ^ „"Charles B.D. Collyer."”. Arhivirano iz originala 18. 05. 2014. g. Pristupljeno 27. 12. 2012. Davis-Monthan Aviation Field Register, December 25, 2011..
- ^ Smith 1981, str. 94
- ^ a b Goodall, Geoff. "Vega VH-UVK: The Story of a Unique Aeroplane." Journal of the Aviation Historical Society of Australia, Volume 17, Issue 4.
- ^ Budd Davidson (jun 2014). „A Superstar Reborn”. Sport Aviation: 52.
- ^ „Amelia Earhart's Lockheed Vega 5B”. Smithsonian National Air and Space Museum. Arhivirano iz originala 21. 07. 2019. g. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ „FAA REGISTRY [N7952]”. Federal Aviation Administration. U.S. Department of Transportation. Arhivirano iz originala 26. 09. 2017. g. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ „1929 Lockheed Vega 5B Monoplane, Used by Explorer Donald MacMillan”. The Henry Ford. The Henry Ford. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ „Airframe Dossier - Lockheed Vega 2D, c/n 40, c/r N965Y {2}”. Aerial Visuals. AerialVisuals.ca. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ Weeks, Kermit (15. 7. 2012). „Lockheed Vega heads off for Restoration!”. Fantasy of Flight. Fantasy of Flight. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ Clukey, Pete. „Vega Number 72: Keeping History Alive”. Lockheed Martin. Lockheed Martin Corporation. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ "The Return of the Winnie Mae." Sport Aviation, October 1969.
- ^ „Lockheed Vega Winnie Mae”. Smithsonian National Air and Space Museum. Arhivirano iz originala 06. 02. 2020. g. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ Swopes, Bryan R. (15. 7. 2017). „15 July 1933”. This Day in Aviation. WordPress. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ „Lockheed Vega Restoration Update”. Antique Airfield. Antique Aircraft Association and Airpower Museum. 6. 3. 2013. Arhivirano iz originala 28. 07. 2021. g. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ Phelps, Mark (19. 12. 2013). „Video: Vintage Lockheed Vega Flies Again”. Flying. Flying Magazine. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ „FAA REGISTRY [N12288]”. Federal Aviation Administration. U.S. Department of Transportation. Arhivirano iz originala 26. 09. 2017. g. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ Namowitz, Dan (16. 6. 2016). „DOOLITTLE CENTER ACQUIRES HISTORIC LOCKHEED VEGA”. AOPA. Aircraft Owners and Pilots Association. Pristupljeno 25. 9. 2017.
- ^ „FAA REGISTRY [N13705]”. Federal Aviation Administration. U.S. Department of Transportation. Arhivirano iz originala 09. 07. 2018. g. Pristupljeno 25. 3. 2020.
Bibliografija[uredi | uredi izvor]
- Allen, Richard Sanders. Revolution in the Sky: Those Fabulous Lockheeds, The Pilots Who Flew Them. Brattleboro, Vermont: The Stephen Greene Press, 1964.
- Boyne, Walter J. (1998). Beyond the Horizons: The Lockheed Story. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-19237-1.
- Francillon, René J. Lockheed Aircraft since 1913. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. 1987. ISBN 0-85177-835-6.
- Grant, Robert S. (July—August 2002). „There's Gold in Them Thar Hill... or is There?: The Mitchell Expedition of 1932”. Air Enthusiast. br. 100. str. 50—55. ISSN 0143-5450. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć) - Smith, Elinor (1981). Aviatrix. New York: Harcourt Brace Jovanovich. ISBN 0-15-110372-0.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Lockheed Vega 5B Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. decembar 2011)
- The Lockheed Vega in the film Flying Down to Rio
- "Wiley Post seeks New Record" Popular Mechanics, October 1934 pp. 492–494. Drawing of Winnie Mae modified for high altitude record attempt
