Negotinske pivnice
| Negotinske pivnice | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Rajac, Rogljevo, Štubik, Smedovac |
| Opština | Negotin |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 19. vek |
Negotinske pivnice predstavljaju komplekse vinskih podruma u Negotinskoj vinskoj regiji, u blizini sela Rajac, Rogljevo, Štubik i Smedovac. Radi se o naseljima od kamenih kuća u kojima su se pravila i čuvala vina. Te kamene kuće su nazivane pivnice.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nema pouzdanih podataka o tome kada su prve pivnice izgrađene. Na nekima od njih je uklesana godina gradnje, dok se za druge pretpostavlja da su izgrađene u drugoj polovini 19. i prvoj polovini 20. veka.
Nekada je postojao veliki broj ovakvih naselja sa vinskim podrumima, ali je danas sačuvano samo njih nekoliko, od kojih su najpoznatije Rajačke, Rogljevačke i Štubičke pivnice. Pored njih, delimično su sačuvane i Smedovačke, Trnjanske, Sikolske i Bratujevačke pivnice. U selu Tamnič se nekada nalazio najveći kompleks pivnica, ali su sve one porušene do 1955.[1]
Od mnogobrojnih naselja koja su bila skoncentrisana severozapadno i južno od Negotina ostalo je svega nekoliko kompleksa vinskih podruma - Rajačke sa oko 200 objekata, Rogljevačke sa oko 150 , Štubičke 40 i Smedovačke 20.[2]
Način izgradnje[uredi | uredi izvor]
Vinarski objekti tokom 19. i početkom 20. veka bili su građeni od kamena i drveta, takozvanih brvana, ili od drvene konstrukcije i sitnog kamena ili opeke, bondruka i bili su spolja i iznutra oblepljeni blatom. Objekti za preradu i negovanje vina obično su bili ukopani do jednog metra u zemlju, da bi u toku godine bila podjednaka temperatura potrebna za pravilno vrenje šire i kljuka, ali i zbog pravilne nege vina tokom cele godine.[3]
Obično su bile bez dimnjaka, sa po dva odeljenja, uvek niža od nivoa zemlje. U jednom odeljenju se prerađuje grožđe, u drugom noćiva za vreme prerade grožđa. U višim krajevima gde je bilo drvene građe pivnice su građene od drveta kao talpare i bondručare, u selima gde se kao građevinski materijal koristio kamen građene su od tvrdog materijala. Na ovim kamenim zgradama sa velikim zasvođenim vratima zapažaju se, pored uobičajenog ukrašavanja, datumi, imena majstora, životinjski i antropomorfni motivi.[4]
Rajačke pivnice[uredi | uredi izvor]
Rajačke pivnice se nalaze oko 2 km zapadno od sela Rajac, na vrhu brežuljka Beli breg.[5] Kompleks čini oko 166 samostalnih zgrada, sa oko 196 vinskih podruma. Nalaze se oko centralnog trga sa česmom. Izgrađene su od tesanog kamena i brvana, a pokrivene su ćeramidom.[6]
Na jugozapadnom kraju kompleksa rajačkih pivnica nalazi se seosko groblje, sa oko 200 odlično očuvanih nadgrobnih spomenika iz 19. veka.[5]
Rogljevske pivnice[uredi | uredi izvor]
Rogljevske pivnice se nalaze u selu Rogljevo, na nadmorskoj visini između 80 i 110 metara. Nekada ih je bilo više od 300, a danas ih je 122, od kojih se njih 40 još koristi za pravljenje vina, dok je osam pivnica pretvoreno u izložbene prostore. Većina ih je izgrađena između 1859. i 1890.[5]
Štubičke pivnice[uredi | uredi izvor]
Ove pivnice su udaljene oko 5 km od Negotina. Danas ih je ostalo svega 28. Napravljene su oko regionalnog puta, koji razdvaja kompleks na dva dela. Manje su veličine u odnosu na rajačke i rogljevačke pivnice.[5]
Kandidatura za upis na Uneskovu listu[uredi | uredi izvor]
Negotinske pivnice su kandidat na upis na listu svetske baštine Uneska. Ostali kandidati iz Srbije su manastir Manasija, tvrđava Bač, Caričin grad i Smederevska tvrđava.[7]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Turistička organizacija opštine Negotin. „Pivnice”. TOON.
- ^ „Negotinske pivnice - Rajačke, Rogljevske i Štubičke”. Republički zavod za zaštitu spomenika kulture Beograd.
- ^ Blagojević, Božidar (2003). Vinogradarstvo i vinarstvo u Negotinskoj krajini. Negotin8: Istorijski arhiv Negotin. str. 50. ISBN 978-86-84187-04-0.
- ^ Grupa autora (1968—1969). Glasnik Etnografskog muzeja, knjiga 31-32. Rabija Hasanbegović: „Arhitektura seoske kuće i privrednih zgrada u Negotinskoj Krajini”. Beograd: Etnografski muzej. str. 255.
- ^ a b v g Negotinske pivnice, UNESCO World Heritage Centre
- ^ Kulturne vrednosti - pivnice Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. novembar 2013), Turistička organizacija opštine Negotin
- ^ Naši, a svetski dragulji, Večernje Novosti
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Alfirević, Đorđe. Eko arhitektura Rajačkih pivnica[mrtva veza]. Eko kuća (Beograd), br.3 (2012), str.22-27.
- Alfirevic, Djordje. Customary Rules of the Rajac Wine Cellars Construction". SPATIUM (Belgrade), No.24 (March 2011), pp.51-56.
- Alfirević, Đorđe. "Rajačke pivnice - poreklo, razvoj i specifičnosti arhitekture". Razvitak (Zaječar), br.217-218 (2004), str.163-166.
- Alfirević, Đorđe. Rajačke pivnice: zaštita, obnova, razvoj - metode projektovanja u kontekstu zaštićene sredine Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. februar 2015). Beograd: Orionart, Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije, Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, 2011.
- Alfirević, Đorđe. Obnova i razvoj Rajačkih pivnica - optimalne metode projektovanja u kontekstu zaštićene sredine. Beograd: Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, 2010. Spisak odbranjenih magistarskih teza[mrtva veza] - izvod sa sajta Arhitektonskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- (jezik: engleski) Negotinske pivnice, UNESCO World Heritage Centre
- Rajačke pimnice, Međunarodni radio Srbija
