Pad fašizma u Italiji
Fašistička vlada Kraljevine Italije, na čelu sa Benitom Musolinijem, koja je bila na vlasti od 1922, zbačena je intervencijom vojske i kralja Vitorija Emanuela III 25. jula 1943.[1]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Fašistička vlada Benita Musolinija, koja je bila na vlasti od 1922, uvela je Kraljevinu Italiju u rat na strani Sila Osovine 10. juna 1940, u želji da zauzme britanske i francuske kolonije u Africi. Međutim, rat u Africi završio se katastrofalno za Italijane: Italijanska Istočna Afrika izgubljena je u novembru 1941, a Libija 23. januara 1943. Italijanski gubici tokom Severnoafričke i Istočnoafričke kampanje iznosili su preko 400.000 mrtvih, ranjenih i zarobljenih, ne računajući kolonijalne trupe, što je ozbiljno poljuljalo ugled fašističkog režima. Najzad, 10. jula 1943. počela je saveznička invazija Sicilije. Do 1. avgusta Saveznici su zauzeli srednju i zapadnu Siciliju i potisli italijanske i nemačke branioce u severoistočni deo ostrva, gde su se zadržali na topografski jakim položajima.[1]
Državni udar[uredi | uredi izvor]
Iskrcavanje Saveznika na Siciliju i neposredno ugrožavanje Apeninskog poluostrva bili su vrhunac neuspeha u ratu koji je vodila fašistička Italija. Protivratno raspoloženje italijanskog naroda i neslaganje u fašističkom rukovodstvu doveli su do krize, pa je na zasedanju Velikog fašističkog veća 24/25. jula 1943. izraženo nepoverenje dotadašnjem neprikosnovenom vođi, Benitu Musoliniju. Da bi očuvao ugroženi položaj dinastije i doveo Italiju u povoljniji položaj prema Saveznicima, kralj Vitorio Emanuele III pripremio je sa visokim vojnim krugovima smenu vlade: uklonio je Musolinija, a na njegovo mesto postavio maršala Pjetra Badolja.[1]
Pad fašističke vlade pokrenuo je najšire mase naroda, koji je zahtevao okončanje rata. U velikim gradovima demonstranti su zauzeli zatvore i pustili političke zatvorenike na slobodu. Talas antifašističkog i antiratnog raspoloženja zahvatio je celu zemlju, izbile su brojne demonstracije i štrajkovi. Protivratno raspoloženje zahvatilo je i vojsku.[1]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Nova vlada raspustila je fašističku miliciju i fašističke organizacije, ali je zavela opsadno stanje i objavila da se rat nastavlja. Pre završetka operacija na Siciliji, saveznici su proglasom pozvali italijansku vladu i narod na kapitulaciju. U isto vreme vršeni su žestoki vazdušni napadi na gradove i aerodrome, i prvi put je bombardovan Rim. Veoma teške borbe na Siciliji trajale su do sredine avgusta, kada su Nemci napustili ostrvo. U to vreme vlada maršala Badolja počela je pregovore o kapitulaciji.[1]