Paleolitski lokalitet Londža

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Paleolitski lokalitet Londža nalazi se u okviru naseljenog mesta Makljenovac, grad Doboj, Republika Srpska i jedan je od najstarijih arheoloških nalazišta na teritoriji Bosne i Hercegovine.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Proučavanje paleolita na teritoriji Bosne i Hercegovine započelo je polovinom 20. veka, a prvi paleolitski lokalitet je otkriven avgusta 1949. godine u Makljenovcu kod Doboja, a otkrio ga je arheolog Zemaljskog muzeja u Sarajevu, Đuro Basler. Premda je lokalitet praktično uništen radom kamenoloma, količina i karakter materijala bili su dovoljni da se lokalitet arheološki interpretira kao paleolitski. Ova konstatacija predstavlja istorijski značajan momenat, jer je ukazala na postojanje paleolitskih lokaliteta u regionu.[1]

Faze istraživanja[uredi | uredi izvor]

Prva faza[uredi | uredi izvor]

Tokom prve faze (1949-1958), rad na terenu se odvijao veoma polako, uglavnom zbog nedostatka tehničkog iskustva i adekvatne arheološke tradicije. Paralelno sa prvim iskopavanjima počelo je i traganje za novim paleolitskim lokalitetima. Rekognosciranja u regionu rezultirala su otkrićem nekoliko značajnih lokaliteta, od kojih je potrebno posebno istaći Londžu, lokalitet Luščić (selo Kulaši) i Visoko Brdo (selo Lupljanica).[2][3]

Činjenica da je određen broj novih, do sada nepoznatih, paleolitskih staništa otkriven na relativno maloj regiji, pokrenula je niz novih istraživanja u regionu. Međutim, lokaliteti nisu ni približno bili iskopavani sa preciznošću potrebnom za navedeni period i karakter arheološkog materijala, a u slučaju kada su artefakti precizno prikupljani, proces opisivanja geoloških slojeva i arheoloških konteksta nije postojao.

Druga faza[uredi | uredi izvor]

Druga faza istraživanja obeležena je detaljnijim metodama iskopavanja u periodu od 1959. do 1969. Ovom prilikom istraženo je nekoliko lokaliteta, a godine 1962-1963. preduzeta su iskopavanja na Maloj Gradini u Kulašima, Hendeku i Makljenovcu.[4] Gotovo cela navedena decenija bila je obeležena novim istraživanjima, uz dobijanje novih rezultata na kojima je počela da se gradi ideja da je ovaj region bio posebno povoljan za naseljavanje u vreme srednjeg i gornjeg paleolita, neandertalca (Homo sapiens neanderthalis) i savremenog čoveka (Homo Sapiens Sapiens). Rezultati istraživanja obavljenih do 1963. godine su sistematizovani u radu objavljenom povodom 75-godišnjice Zemaljskog muzeja u Sarajevu (Basler, 1963b: 5–24), a 1966. godine predstavljeni su na Međunarodnom kongresu praistorijske arheologije u Pragu.[5]

Treća faza[uredi | uredi izvor]

Istraživanja tokom 70.tih godina dvadesetog veka, koja se svrstavaju u treću fazu ili fazu istraživanja sa razvijenim tehnikama iskopavanja, uglavnom su bila pod rukovodstvom dr Đure Baslera koji je sa svojim saradnicima identifikovao preko 65 paleolitskih lokaliteta u BiH, uglavnom duž reka Bosne i Ukrine. Arheološka iskopavanja na navedenom području dala su mnogo dokaza u vidu velike količine okresanih kamenih alatki (sečiva, levaloa odbici, postruške, grubo okresani listoliki šiljci), a koji svedoče o aktivnostima paleolitskih ljudi na ovim prostorima[5][6][7]

Četvrta faza[uredi | uredi izvor]

U narednom periodu, početkom 90.ih godina, ratno stanje dovelo je Bosnu i Hercegovinu u stanje opšte stagnacije na polju svih aspekata, pa tako i arheologije. Godinama nakon završetka rata, prioriteti države bili su izgradnja i obnova zemlje. Četvrta faza arheoloških istraživanja, tzv. faza novih perspektiva, počinje tek 2006. godine, kada je ekipa stručnjaka sa Univerziteta u Kembridžu pod rukovodstvom prof. dr Prestona Mirikla i mr Tonka Rajkovače, a u saradnji sa Muzejom u Doboju i arheologom Đokom Jovanovićem, izvršila reviziono rekognosiranje područja Doboj i Prnjavor, tj. teritoriju nadležnosti Muzeja u Doboju, a koja se mogla poistovetiti sa tokovima reka Bosne, Usore i Ukrine i njihovih pritoka. Početni cilj bio je utvrđivanje pozicija postojećih paleolitskih lokaliteta GPS uređajem i konstatovanje njihovog trenutnog stanja, da bi se kasnije ta ideja nadogradila i prerasla u rekognosciranje čitave regije uz probna sondažna iskopavanja.

Rekognosciranja i probna sondažna iskopavanja nastavljena su od 2007. godine do danas. Dolina reke Vrbas detaljno je istražena, a veliki broj do sada nepoznatih lokaliteta ucrtan je na arheološku mapu regiona. Geoarheološka istraživanja sprovedena 2009. i 2010. godine bila su usmerena na istraživanje ljudske interakcije sa prirodnim okruženjem u kasnom glacijalu - ranom holocenu, kao i na promovisanje i razvoj geoarheoloških metoda pri proučavanju prirodne sredine severne Bosne.[8]

Datiranje[uredi | uredi izvor]

Lokalitet Londža spada među najznačajnije lokalitete koji su datovani kao srednjopaleolitski, a nalaze se na području panonske regije, zajedno sa lokalitetima: Danilovića brdo, Grabovac brdo, Kadar, Kamen, Mala Gradina, Markovac, Veliki Majdan, Visoko brdo, Zobište, Rastuša, Klašnice. Srednji paleolit na ovom području je okarakterisan kao musterijenski, a tipični musterijen predstavlja fazu srednjeg paleolita kada je severna Bosna bila najgušće naseljena. Klimatski uslovi su bili najpovoljniji za život i opstanak u odnosu na ostatak Evrope.[9]

Moguća pretpostavka je da se na horizontima lokaliteta Londža, Visoko brdo i vjerovatno Kamen, nalazio sloj mlađeg paleolita sa arhaičnim oblicima iz kojeg se mogao razviti klasični orinjasijen - najstarija i morfološki najizrazitija manifestacija mlađeg paleolita.

Naprednu fazu razvoja mlađeg paleolita severne Bosne predstavlja kultura iz kruga gravetijena, a među impresivnim nalazištima se izdvaja lokalitet Londža kod Makljenovca. Osnovne karakteristike panonskog gravetijena su otvoreni tipovi naselja i prisustvo vrlo brojne zajednice ljudi na jednom mestu.[10]

Artefakti[uredi | uredi izvor]

Na lokalitetima Kamen, Londža i Zobište pronađeni su i prirodno strmo okresani noževi i izduženi odbici.[11]

Prezentacija u Muzeju u Doboju[uredi | uredi izvor]

Stručni kadar Muzeja u Doboju je učestvovao u aktivnostima istraživanja arheološkog lokaliteta i mnogi nalazi sa ovog mjesta se čuvaju u Muzeju i dostupni su javnosti.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Basler, Đ. (1953). Paleolitski nalaz na Usori. VIII. Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine. str. 215—223. 
  2. ^ Basler; Janeković (1961). Londža – Makljenovac, Doboj – paleolitska stanica. Arheološki pregled 3. str. 8—10. 
  3. ^ Basler (1962). Paleolitsko nalazište Visoko brdo u Lupljanici. XVII. Glasnik zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine. str. 5—13. 
  4. ^ Basler, Đ.; Đelić, B. (1988). Hendek, Makljenovac, Doboj. Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine. II. Sarajevo: Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine. str. 65. 
  5. ^ a b Basler, Đ. (1979). Rad na istraživanju paleolitskog i mezolitskog doba u Bosni i Hercegovini. Praistorija Jugoslovenskih zemalja. I. Sarajevo: Centar za balkanološka ispitivanja ANUBiH. str. 309—311. 
  6. ^ Basler, Đ. (1963). Paleolitska nalazišta u severnoj Bosni (XVIII izd.). Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine. str. 5—24. 
  7. ^ Ivanova, S. (1979). Cultural Differentiation in the Middle Palaeolithic on the Balkan Peninsula. Middle and Early Upper Palaeolithic in the Balkans. Warsaw: Nakladem Uniwersytetu Jagiellonskiego. str. 13—33. 
  8. ^ Marriner, G. P.; French, C.; Rajkovača, T. (2011). Geoarchaeological reconnaissance of the Banja Luka and Doboj area of northern Bosnia and Herzegovina. Zentrum fur Balkanforschungen 40. str. 7—44. 
  9. ^ Basler, Đ. (1979). Paleolitske i mezolitske regije i kulture u Bosni i Hercegovini. Praistorija Jugoslovenskih zemalja. I. Sarajevo: Centar za balkanološka ispitivanja ANUBiH. str. 331—355. 
  10. ^ Basler, Đ. (1979). Paleolitske i mezolitske regije i kulture u Bosni i Hercegovini. Praistorija Jugoslovenskih zemalja. I. Sarajevo: Centar za balkanološka ispitivanja ANUBiH. str. 343—344. 
  11. ^ Baumler, M. (1987). Core Reduction Sequences: An Analysis of Blank Production in the Middle Palaeolithic of Northern Bosnia (Yougoslavia). University of Arizona. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Malez, M. 1971. Izvještaj o kvartargeološkim istraživanjima u 1970. godini, Ljetopis JAZU 75 (1960-1970)
  • Malez M., Rukavina D., Sliškovic T., Kapel A., 1974. Two New Sites of Pleistocene Fauna and of the Palaeolithic in Bosnia; Bulletin Scientifique, Conseil des Academies des Sciences et des Arts de la RSF de Yougoslavie, Section A, Tome 9, No. 3-4: 80-82
  • Marriner, G. P., French, C., Rajkovača, T., 2011. Geoarchaeological reconnaissance of the Banja Luka and Doboj area of northern Bosnia and Herzegovina, Jahrbuch. Zentrum fur Balkanforschungen 40, 2011
  • Mellars, P. 1996. The Neanderthal Legacy – An Archaeological Perspective from Western Europe. Princenton University Press, Princenton.
  • Milojković, M. 1929. Stratigrafski pregled geoloških formacija u Bosni i Hercegovini, Izdanje geološkog zavoda u Sarajevu, Sarajevo
  • Miljuš, P. 1963. Novi prilog poznavanju geologije severne Bosne, Geološki glasnik 8
  • Mulić, M., Bašagić, M. & Čičić, S. 2006. Geodynamic Investigation In Bosnia and Hercegovina, in Printer, N. et al (eds.), The Adria Microplate: GPS Geodesy, Tectonics and Hazards, NATO Science Series IV: Earth and Environmental Sciences
  • Rajkovača, T. 2004. Middle Palaeolithic in Northern Bosnia and Herzegovina, MPhil thesis, University of Cambridge, Cambrigde
  • Sokolić, I. 1970. Stratigrafija kvartara sjeveroistočne Bosne, Geološki glasnik 14
  • Temerinski-Ranković, I. 1984. Musterijenske kulture na tlu Jugoslavije, Magistarski rad, Univerzitet u Beogradu
  • Tokić, S. 1983. Genetski tipovi i osnovne geološke odlike kvartarnih naslaga Bosne i Hercegovine, Geološki glasnik 28
  • Tringham, R. et al. 1974. Experimentation in the Formation of Edge Damage: A new Approach to Lithic Analysis, Journal of Field Archaeology
  • Truhelka, Ć. 1914. Kulturne prilike Bosne i Hercegovine u doba prehistoričko, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine 26
  • Vemić M., 1956. Bosna i Hercegovina, Kilma, Enciklopedija Jugoslavije 2 (Bosna-Dio), Zagreb
  • Wilson, Ch. 1990. Drawing flint and stone tools, Drawing Archaeological Finds: A Handbook, Occasional Paper of the Institute of Archaeology, University College, London, 93-116
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Палеолитски_локалитет_Лонџа&oldid=26969107”