Podgorje (oblast)

Približni položaj Podgorja, između srpskih primorskih i zagorskih oblasti, prema Letopisu popa Dukljanina

Podgorje (lat. Podgoria ili Submontana) je istoriografski naziv za srpsku srednjovekovnu oblast koja se, prema Letopisu popa Dukljanina (Barski rodoslov), prostirala u neposrednom zaleđu Duklje, Travunije i Zahumlja, pružajuži se od župe Morače na jugoistoku do župe Rame na severozapadu, čime je zauzmala specifičan položaj između srpskih primorskih i zagorskih oblasti.

Glavni izvor za istoriju ove oblasti je Letopis popa Dukljanina, književno-istorijsko djelo na latinskom jeziku, koje je nastalo u gradu Baru (u drugoj polovini 12. vijeka ili kasnije tokom 13. vijeka), a prvi put je objavljeno 1601. godine, na italijanskom jeziku.

U ovom istpriografskom spisu, koji je često nepouzdan po pitanju konkretnih događaja, ali se smatra pretežno verodostojnim po pitanju istorijske geografije, ime oblasti Podgorja prvi put se pominje u vezi sa događajima iz ranog srednjeg vijeka, poslije vizantijskog osvajanja Raške oko 971–972. godine. Ovo latinsko ime oblast je dobila zbog svog geografskog položaja, posmatranog iz Primorja. Po kazivanju iz Letopisa, Podgorjem su upravljali: Predimir, pa njegov najmlađi sin Svevlad, a neposredno nakon pobune Samuliove, oblašću je vladao Hvalimir, a zatim njegov sin Miroslav.

Župe Podgorja

Barski rodoslov Podgorje (lat. Submontana) dijeli na dvije uže oblasti, sa ukupno jedanaest župa. Istočne župe (nalazile su se u predjelima današnje Crne Gore) nabrojane su kao:

• Onogošt (lat. Onogoste) označena za najvažniju župu u Podgorju,
• Morača (lat. Moratia)
• Komernica (lat. Comerniza)
• Piva

Zapadne župe Podgorja, po Barskom rodoslovu, bile su:

• Gatačko polje (lat. Gerico)
• Nevesinjsko polje (lat. Netusini)
• Viševa
• Kom (lat. Com)
• Debar (lat. Debreca)
• Rama

Granice oblasti

U glavi XXX četvrti dio Tetrarhije (Barski rodoslov) Podgorje ide od velikog Neretvinog luka i rijeke Rame, istočno u pravcu pružanja Dinarskog sistema, do rijeke Morače. Oblast je takođe i zona između Transmontane (lat. Transmontana) i Maritime (lat. Maritima). Prema predstavama pisca navedenog rodoslova, a u vezi sa organizacijom države (koje je on izrazio u odlukama tzv. Sabora na Duvanjskom polju) Srbija (lat. Surbia) se naziva Transmontana („Surbiam autem, quae et Transmontana dicitur“) koja se dijeli na Rašku i Bosnu , sa granicom na Drini. „Maritima“ ili „maritima regiones“ predstavljala je region Primorja (Hum , Travunija i Duklja).

Odnos Duklje i Podgorja

Usponom Duklje u ranom srednjem vijeku, oblast Podgorja sa svojim župama, svakako ulazi u njen sastav: Barski rodoslov navodi ujedinjenje Podgorja i Duklje u vrijeme Petrislava. Međutim, nakon ponovnog učvršćivanja vlasti Vizantije na tim prostorima (1018. godine) oslabili su odnosi Podgorja i Duklje . O oblasti Podgorja za dugo nema pomena. Ne pominje se ni po oslobođenju od Romeja, nakon Barske bitke (1042) i širenja Duklje kneza Vojislava (između ostalog i na župe koje su u ranija vremena navođene kao podgorske). Ni poslije smrti kneza Vojislava, prilikom podjele zemlje, ne pominje se ova oblast, kao ni u opisu događaja u državi Duklji pod kraljevima Mihajlom i Bodinom. Tek u događajima (opet po Barskom rodoslovu) iz tridesetih godina XII vijeka, ponovo se pominje oblast, prilikom opisa osvajanja Onogošta „i drugih županija u oblasti Podgorja“ od strane Dragila, sina kneza Branislava. Daljih vijesti o Podgorju (u okviru države Duklje) nema i njegovo ime nestaje. Osim navedenog, o odnosu Duklje i oblasti Podgorja, ima vrlo malo drugih istorijskih podataka, tako da samostalnost Podgorja kao stare naseljene srpske oblasti na Balkanu, u kasnijim periodima nije potvrđena.

Vidi još

• Letopis popa Dukljanina
• Srpske zemlje u ranom srednjem veku
• Istorija Srba u ranom srednjem veku

Izvori i literatura

Izvori

• Živković, Tibor (2009). Gesta Regum Sclavorum. 2. Beograd-Nikšić: Istorijski institut, Manastir Ostrog. 
• Kunčer, Dragana (2009). Gesta Regum Sclavorum. 1. Beograd-Nikšić: Istorijski institut, Manastir Ostrog. 
• Mijušković, Slavko, ur. (1988) [1967]. Ljetopis popa Dukljanina (2. izd.). Beograd: Prosveta & Srpska književna zadruga. 
• Mošin, Vladimir, ur. (1950). Ljetopis popa Dukljanina. Zagreb: Matica hrvatska. 
• Šišić, Ferdo, ur. (1928). Letopis Popa Dukljanina. Beograd-Zagreb: Srpska kraljevska akademija. 

Literatura

• Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Živković, Tibor (2000). Sloveni i Romeji: Slavizacija na prostoru Srbije od VII do XI veka (PDF). Beograd: Istorijski institut SANU. 
• Živković, Tibor (2002). Južni Sloveni pod vizantijskom vlašću (600—1025). Beograd: Istorijski institut SANU, Službeni glasnik. 
• Živković, Tibor (2004). Crkvena organizacija u srpskim zemljama: Rani srednji vek. Beograd: Istorijski institut; Službeni glasnik. 
• Živković, Tibor (2006). Portreti srpskih vladara (IX-XII vek). Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. 
• Živković, Tibor (2008). Forging unity: The South Slavs between East and West 550-1150. Belgrade: The Institute of History. 
• Kovačević, Jovan (1967). „Od dolaska Slovena do kraja XII vijeka”. Istorija Crne Gore (PDF). 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 279—444. 
• Mišić, Siniša (2014). Istorijska geografija srpskih zemalja od 6. do polovine 16. veka. Beograd: Magelan Pres. 
• Orbini, Mauro (1601). Il Regno de gli Slavi hoggi corrottamente detti Schiavoni. Pesaro: Apresso Girolamo Concordia. 
• Orbin, Mavro (1968). Kraljevstvo Slovena. Beograd: Srpska književna zadruga. 
• Ćirković, Sima (1998). „Naseljeni gradovi Konstantina Porfirogenita i najstarija teritorijalna organizacija”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 37: 9—32. 
• Ćirković, Sima; Mihaljčić, Rade, ur. (1999). Leksikon srpskog srednjeg veka. Beograd: Knowledge.