Splenomegalija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Splenomegalija
Kompjuterizova tomografija kod pacijenta sa hroničnom limfocitnom leukemijom i splenomegalijom. Žute strelice pokazuju slezinu.
Specijalnostiopšta hirurgija

Splenomegalija ili uvećanje slezine je patološko stanje u kome je slezina izmenjena po gabaritu, mereno po veličini ili težini.[1] U prošlosti, splenomegalija je bila primarni klinički nalaz kod izraženiji formi, ali poslednjih godina, imidžing studije su pomogle da se proceni ili potvrdi čak i blagi oblik splenomegalije.[2]

Osnovne informacije[uredi | uredi izvor]

Slezina je funkcionalno raznolik organ sa aktivnom ulogom u imunološkom nadzoru i hematopoezi. Leži unutar levog gornjeg kvadranta peritonealne šupljine i naslanja se na 9—12 rebro, stomak, levi bubreg, fleksuru debelo crevo i rep pankreasa. Normalna slezina teži 150 grama. Njena kraniokaudalne dužine je približno 11 cm.[3]

Maksimalna dužina slezine merena medicinskim ultrazvukom
90% intervala pouzdanosti maksimalne dužine slezine prema ultrazvučnoj slici i visini osobe.[4]
Visina Dužina slezine
Žene Muškarci
155 – 159 cm 6,4 – 12 cm
160 – 164 cm 7,4 – 12.2 cm 8,9 – 11,3 cm
165 – 169 cm 7,5 – 11,9 cm 8,5 – 12,5 cm
170 – 174 cm 8,3 – 13,0 cm 8,6 – 13,1 cm
175 – 179 cm 8,1 – 12,3 cm 8,6 – 13,4 cm
180 – 184 cm 9,3 – 13,4 cm
185 – 189 cm 9,3 – 13,6 cm
190 – 194 cm 9,7 – 14,3 cm
195 – 199 cm 10,2 – 14,4 cm

Normalna slezina se obično ne može palpirati, iako se ponekad može palpirati kod adolescenata i osoba vitke građe. Ako slezina nije palpabilna, kliničar može proceniti splenomegaliju perkusijom područja poznatog kao Traubeov semilunarni prostor, koji je definisan levom granicom grudne kosti, ivicom rebra i donjom granicom 9. rebra; tupost do perkusije (za razliku od timpanije, koja je normalno prisutna i predstavlja trbuh ispunjen vazduhom) je u skladu sa blagom do umerenom splenomegalijom. Izraženija splenomegalija može se palpirati ispod nivoa ivice levog rebarnog luka i može se proširiti čak do gornje ivice karlice. Treba napomenuti da uvećana ili opipljiva slezina nije nužno od kliničkog značaja. Na primer, određene osobe sa široko raširenim meurebarnim ivicama imaju lako opipljive, ali male slezine.

Težina slezine od 400-500 g ukazuje na splenomegaliju, dok je težina veća od 1.000 g označena kao masivna splenomegalija. Poulin i saradnici su definisali splenomegaliju kao:[5]

  • umerenu ako su njene najveće dimenzija 11-20 cm
  • tešku ako je najveća dimenzija veća od 20 cm.

Epidemiologija[uredi | uredi izvor]

Demografija[uredi | uredi izvor]

U Sjedinjenim Američkim Državama, jedna grupa istraživanja prijavila je palpabilnu slezinu kod 2% pacijenata, a druga kod 5,6% pacijenata. [ 9 ]

Sindrom tropske splenomegalije javlja se najčešće kod osoba koje žive u malarijskom pojasu tropske Afrike i kod posetilaca tog regiona.

Demografija vezana za rasu, pol i uzrast[uredi | uredi izvor]

Ne postoji rasna sklonost ka splenomegaliji. Međutim, crnci koji mogu patititi od splenomegalije izazvane poremećajem hemoglobina povezanog sa bolešću srpastih ćelija. Za razliku od bolesti srpastih ćelija, koja dovodi do male, autoinfarktne slezine, pacijenti sa bolešću hemoglobina povezanog sa bolešću srpastih ćelija mogu imati splenomegaliju koja prati njihove pigmentne žučne kamence.

Iako, nije dokumentovana polna sklonost za splenomegaliju, izuzetak je sindrom tropske splenomegalije (ili hiperaktivni malarijski sindrom) kod koga je odnos učestalosti između žena i muškaraca od 2:1.

Kako su kapsule kod slezine starijih osoba mnogo tanje od njihovih mlađih kolega. Kombinacija stanjivanja kapsule sa povećanom težinom i veličinom slezine čini povredu slezine češćom kod starijih osoba. Ovi faktori objašnjavaju povećanu verovatnoću splenektomije zbog traume u ovoj podgrupi pacijenata.

Klinička slika[uredi | uredi izvor]

Klinička slika uključuje sledeće simptome:

  • bol u trbuhu,
  • bol u grudima, sličan pleuralnom bolu
  • bol u leđima kada su želudac, mokraćna bešika ili creva puni,
  • rana sitost zbog otoka slezine
  • anemije zbog prateće citopenije.

Znaci splenomegalije mogu uključivati palpabilnu trbušnu masu u levom gornjem kvadrantu trbuha ili osećaj pomeranja slezine.

U slučajevima infektivne mononukleoze splenomegalije je čest simptom.[6]

Dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Uvećanje slezina moguće je otkriti perkusijom Tauberovog prostora pomoću Kastelovog znaka. Ako kod pacijenata postoji velika verovatnoća splenomegalije, a fizički pregled nije dovoljno osetljiv da bi je otkrio splenomegaliju, kod takvih pacijenata indikovan je ultrazvučni pregled ili neka od redioloških metoda.

Povećanje slezine je uobičajeno kod pacijenata sa infektivnom mononukleozom. Slezina je pod povećanim rizikom od rupture u prve 3-4 nedeljlj infekcije. Ovo je navelo mnoge kliničare da koriste ultrazvuk kako bi utvrdili da li je prisutno povećanje slezine. Međutim, pošto individualni prečnici slezine veoma variraju, poređenje veličine slezine ultrazvukom sa normama stanovništva nije validan metod za procenu povećanja slezine..[6]

Terapija[uredi | uredi izvor]

Uspešno lečenje primarnog poremećaja u slučajevima splenomegalije može dovesti do regresije hipersplenizma bez potrebe za operacijom (splenektomijom).

Splenektomija je povremeno indikovana da pomogne u kontroli ili stadijumu osnovne bolesti u slučajevima splenomegalije. Najčešće indikacije za terapijsku splenektomiju uključuju:

  • naslednu sferocitozu,
  • imunološku trombocitopeniju (ITP)
  • autoimunu hemolizu gde je splenomegalija otporna na terapiju prve linije i izaziva značajnu nelagodnost zbog masivne splenomegalije ili komplikovanog hipersplenizma.

Pored toga, splenektomija omogućava patološku dijagnozu kod limfoproliferativnih poremećaja kao što su limfom marginalne zone slezine ili leukemija vlasastih ćelija.

Pregledom splenektomije idiopatske splenomegalije od strane Naplesa i saradnika kod 68 pacijenata utvrđeno je da je konačna hirurška patologija uklonjene slezine dala konačnu dijagnozu za 44 pacijenta (64,7%). Od toga, 34 pacijenta (50%) imalo je osnovni malignitet, od kojih je više od polovine bio limfom marginalne zone slezine.[7]

Limfom marginalne zone slezine koji je sekundarno povezan sa hepatitisom C često može da se reši lečenjem virusnog hepatitisa, a slučajevi koji nisu povezani sa hepatitisom C mogu se lečiti monoterapijom rituksimabom, čime se sprečavaju komplikacije splenektomije.

Splenektomija je takođe indikovana za lečenje hroničnog, teškog hipersplenizma otpornog na prethodnu medicinsku terapiju.[8] Ovo se može desiti u uslovima kao što su:

Lečenje sekvestracije slezine uključuje konzervativno lečenje transfuzijama krvi/transfuzijama razmene krvi, kako bi se smanjio broj srpastih crvenih krvnih zrnaca, ili splenektomijom. Splenektomija, ako je potpuna, sprečiće dalju sekvestraciju, a ako je delimična, može smanjiti ponavljanje akutnih kriza sekvestracije slezine. Međutim, nedostaju dokazi iz ispitivanja koji pokazuju da splenektomija poboljšava preživljavanje i smanjuje morbiditet kod bolesti srpastih ćelija.[10]

U retkim slučajevima, splenektomija se može koristiti za lečenje trombotičke trombocitopenične purpure (TTP). Međutim, terapeutska transfuzija razmene plazme (plazmafereza) je u velikoj meri potisnula potrebu za splenektomijom kod ovih pacijenata

Radioterapija

Radioterapija u malim dozama korišćena je kao palijativna nega za splenomegaliju kod pacijenata sa hematološkim poremećajima kao što je primarna mijelofibroza.[11]

Bruns i saradnici su izvestili da je zračenje slezine u malim dozama izazvalo hematološki odgovor i dugotrajno ublažavanje bolova u slezini kod četiri od pet pacijenata sa simptomatskom kongestivnom splenomegalijom.[12]
U pregledu Zaorskog i saradnika koji je uključivao 766 kurseva zračenja slezine za 486 pacijenata od 1960. do 2016. godine, najčešći lečeni karcinomi uključivali su hroničnu limfocitnu leukemiju i mijeloproliferativne poremećaje. Ozračenje slezine je izazvalo delimičan ili potpun odgovor kod 85-90% pacijenata; 30% je povučeno u roku od 6-12 meseci.[13]

Iako je najčešći režim zračenja slezine bio 10 Gy u frakcijama od 1Gy ​​tokom 2 nedelje, ovi autori su zaključili da bi niže doze (npr. 5 Gy u 5 frakcija) mogle biti jednako efikasne kao i veće doze, jer nisu našli nikakvu korelaciju između biološki ekvivalentne doze zračenja trajanje terapije i odgovora, ublažavanje bola, smanjenje slezine ili poboljšanje citopenije.[13]

Stacionarna nega[uredi | uredi izvor]

Stacionarno zbrinjavanje pacijenata sa splenomegalijom zavisi od modaliteta koji se koristi za lečenje osnovnog uzroka stanja i od komplikacija te nege.

Ambulantna nega[uredi | uredi izvor]

Ambulantno zbrinjavanje pacijenata sa splenomegalijom zasniva se na sledećim principima:

  • primarna etiološka bolest;
  • praćenje krvne slike, posebno kada je povezano sa mijeloproliferativnom bolešću kao uzrokom;
  • praćenje napredovanja infekcije nakon splenektomije (OPSI).

Trombocitoza može zahtevati lečenje kada broj trombocita pređe 1 milion/μL. Višestruki modaliteti su korišćeni za smanjenje broja trombocita ili inhibiranje njihovih trombotičkih efekata, uključujući hidroksiureju, aspirin ili trombocitferezu (sakupljanje i uklanjanje trombocita iz cirkulacije).

Prognoza[uredi | uredi izvor]

Prognoza na koju utiče stanje osnovne bolesti, a ne prisustvo splenomegalije ili stanje nakon splenektomije, obično je dobra i ne razlikuje se suštinski od kontrolne grupe koja odgovara uzrastu pacijjenata.

Morbiditet i mortalitet[uredi | uredi izvor]

Morbiditet i mortalitet u slučajevima splenomegalije uglavnom potiču od povezanih stanja bolesti ili hirurških procedura, a ne od same splenomegalije. Stope morbiditeta i mortaliteta u mnogome variraju i odnose se na prisustvo ili odsustvo komorbiditeta, krvarenja i otkazivanja organa.

Kod pacijenata sa uvećanom slezinom postoji veća verovatnoća da će imati rupturu slezine usled tupe abdominalne ili niske torakalne traume. Veća je i verovatnoća da će ovi pacijenti biti izloženi hitnoj operativnoj splenektomiji i pratećim rizicima.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Chapman J, Goyal A, Azevedo AM. Splenomegaly. 2022 Jan.
  2. ^ „Splenomegaly: Practice Essentials, Pathophysiology, Etiology”. emedicine.medscape.com. 2022-06-08. 
  3. ^ Eichner ER. Splenic function: normal, too much and too little. Am J Med. 1979 Feb. 66(2):311-20.
  4. ^ Chow, Kai Uwe; Luxembourg, Beate; Seifried, Erhard; Bonig, Halvard (2016). „Spleen Size Is Significantly Influenced by Body Height and Sex: Establishment of Normal Values for Spleen Size at US with a Cohort of 1200 Healthy Individuals”. Radiology. 279 (1): 306—313. ISSN 0033-8419. PMID 26509293. doi:10.1148/radiol.2015150887 Slobodan pristup. 
  5. ^ Poulin EC, Mamazza J, Schlachta CM. Splenic artery embolization before laparoscopic splenectomy. An update. Surg Endosc. 1998 Jun. 12(6):870-5.
  6. ^ a b „Choosing Wisely | American Medical Society for Sports Medicine”. web.archive.org. 2014-07-29. Arhivirano iz originala 29. 07. 2014. g. Pristupljeno 2023-12-01. 
  7. ^ Naples, Robert; Bertke, Alexander; Fafaj, Aldo; Zolin, Samuel J.; Thomas, Jonah D.; Petro, Clayton; Krpata, David; Prabhu, Ajita S.; Rosen, Michael J. (2020-05-11). „The Diagnostic Utility of Splenectomy in Idiopathic Splenomegaly”. World Journal of Surgery. 44 (9): 2959—2964. ISSN 0364-2313. doi:10.1007/s00268-020-05566-3. 
  8. ^ Subhasis, Roy Choudhury; Rajiv, Chadha; Kumar, Sharma Akshay; Kumar, Anand Vinod; Kumar, Patwari Ashok (2006-12-25). „Surgical Treatment of Massive Splenomegaly and Severe Hypersplenism Secondary to Extrahepatic Portal Venous Obstruction in Children”. Surgery Today. 37 (1): 19—23. ISSN 0941-1291. doi:10.1007/s00595-006-3333-3. 
  9. ^ Butler, James R.; Eckert, George J.; Zyromski, Nicholas J.; Leonardi, Michael J.; Lillemoe, Keith D.; Howard, Thomas J. (2011). „Natural history of pancreatitis-induced splenic vein thrombosis: a systematic review and meta-analysis of its incidence and rate of gastrointestinal bleeding”. HPB. 13 (12): 839—845. ISSN 1365-182X. doi:10.1111/j.1477-2574.2011.00375.x. 
  10. ^ Owusu-Ofori, Shirley; Remmington, Tracey (2015-09-07). „Splenectomy versus conservative management for acute sequestration crises in people with sickle cell disease”. Cochrane Database of Systematic Reviews. ISSN 1465-1858. doi:10.1002/14651858.cd003425.pub3. 
  11. ^ Lavrenkov, Konstantin; Krepel-Volsky, Sari; Levi, Itai; Ariad, Samuel (2011-09-23). „Low dose palliative radiotherapy for splenomegaly in hematologic disorders”. Leukemia & Lymphoma. 53 (3): 430—434. ISSN 1042-8194. doi:10.3109/10428194.2011.614708. 
  12. ^ Bruns, Frank; Bremer, Michael; Dettmer, Arne; Janssen, Stefan (2014-03-27). „Low-dose splenic irradiation in symptomatic congestive splenomegaly: report of five cases with literature data”. Radiation Oncology. 9 (1). ISSN 1748-717X. doi:10.1186/1748-717x-9-86. 
  13. ^ a b Zaorsky, Nicholas G.; Williams, Graeme R.; Barta, Stefan K.; Esnaola, Nestor F.; Kropf, Patricia L.; Hayes, Shelly B.; Meyer, Joshua E. (2017). „Splenic irradiation for splenomegaly: A systematic review”. Cancer Treatment Reviews. 53: 47—52. ISSN 0305-7372. doi:10.1016/j.ctrv.2016.11.016. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Klasifikacija
Spoljašnji resursi


Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Спленомегалија&oldid=27442836”