Jonski red
Jonski red (ili jonski stil) je jedan od tri reda organizacionog sistema klasične arhitekture. Druga dva reda su dorski i korintski. U antičkoj grčkoj arhitekturi dva osnovna reda su dorski i jonski, dok je korintski izveden iz jonskog.[1] Postoje takođe i dva niža reda, deblji toskanski red i bogatija varijanta korintskog, složeni red.
Jonski red potiče iz 6. vijeka p. n. e. u Joniji jugozapadnom obalnom području i ostrvima Male Azije koji su naselili Jonski Grci gdje se govorio jonski dijalekt grčkog jezika. Jonski red se upotrebljavao u Grčkoj u 5. vijeku p. n. e. Prvi od mnogih jonski hramova, koji je stajao samo nekoliko decenija prije nego je srušen u zemljotresu, bio je Hram Here na Samosu izgrađen oko 570. - 560. p. n. e. po arhitekti Roikos. Hram je bio sklonište boginje. Dugotrajniji jonski hram iz 6. vijeka p. n. e. je bio Artemidin hram u Efesu koji je jedan od sedam svjetskih čuda.
Za razliku od grčkog dorskog reda, jonski stubovi obično stoje na postolju koji odvaja osovinu stuba od stilobata ili platforme od kapitela. Kapitel jonskog stuba ima karakteristične spiralne uvojke koji su postavljeni na oblikovanu kapu (ehinus) stuba.
U prvim verzijama uvojci na kapitelu su bili postavljeni u jednoj ravni da bi se naknadno ustanovilo da se mogu postaviti pod uglom na uglovima kapitela. Ova modifikacija je učinila Jonski red prihvatljiviji od Dorskog reda gledajući na kompziciju sa kritične strane u 4. vijeku p. n. e.. Sa postavljanjem uvojaka pod ugao postiglo se da uvojci jednako izgledaju sa prednje kao i bočnih strana.
U 16. vijeku arhitekta i teoretičar Vičenzo Skamoci dizajnirao je skoro savršenu verziju ovog četvorostranog jonskog kapitela koja je postao vid standarda. Zbog ovog, kad je Grčki jonski red ponovo uveden u kasnom 18. vijeku, za vrijeme Grčke reafirmacije, grčki jonski stil je odavao čar arhaične novosti i primitivnog vitaliteta.
Jonski stubovi su gotovo uvijek kanelurirani. Ispod uvojaka, jonski stub može imati i širok prsten koji odvaja kapitel od kaneluralnog trupa. Broj kanerula na trupu stuba je standardizovan na 24. Sa ovom standardacijom održala se kaneluracija u proporcionalnom odmjeru sa bilo kojom veličinom stuba čak i kad je visina bila preizražena. Na rimskim stupovima kaneluracija ostavlja manju površinu stupa između svake kanelure dok na grčkom stubu kanelure se spajaju u oštri rub.
Jonski stub je uvijek bio tanji od dorskog. Jonski stubovi su 8 ili 9 dijametara stupa visoki a čak i viši u kasnijim verzijama Grčke reafirmacije 19. vijeka.
Glavni vijenac koji sjedi na stupovima ima tri komponente: obični arhitrav podijeljen u dvije a ponekad tri pruge, sa frizom koji može biti skulpturno uobličen i vijenac napravljen od zubaca, sa krunom i sima dekorativnom plastikom, koji drži istureni krov.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Janson 1975, str. 89.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Janson, H. W. (1975). „Stari svet, 5. Grčka umetnost”. Istorija umetnosti – Pregled razvoja likovnih umetnosti od praistorije do danas (Umetnost). Beograd, Jugoslavija: Prosveta.
