Džavanšir
| Džavanšir | |
|---|---|
 Kopija bronzane statue Džavanšira u Nacionalnom muzeju u Azerbejdžanu. Originalna statua se nalazi u muzeju Ermitaž | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 28. septembar 616. |
| Datum smrti | 1. januar 680. (63 god.) |
| Grob | Zamak Gardman |
| Religija | hrišćanstvo |
| Porodica | |
| Roditelji | Varaž Grigor |
| Dinastija | Mihranidi |
| Kralj Kavkaske Albanije | |
| Period | 637. do 680. |
| Prethodnik | Varaž Grigor |
| Naslednik | Varaž Tiridat I |
Džavanšir (jerm. Ջիվանշիր, Jivanshir; pers. Jūvānšīr; u perevodu "mladi lav"), bio je kralj Kavkaske Albanije od 637. do 680., vladavši iz regiona Gardman. Njegov život i dela bili su predmet legendi koje su zabeležene u jermenskim srednjovekovnim tekstovima. Vodio je poreklo iz Partske porodice Mihranidi, koja je bila deo Kuće Mihran, jednog od sedam partskih klanova u Sasanidskom carstvu.[1][2]
Mladost[uredi | uredi izvor]
Džavanšir je bio drugi sin Varaža Grigora, kralja Gardmana koji je poticao iz porodice Mihranidi, i iberijske princeze Goriduks. U 637. godini Varaž Grigor je prihvatio i proglasio hrišćanstvo kao zvaničnu religiju Kavkaske Albanije, čime je preveo i svog sina Džavanšira u hrišćanstvo. Međutim, Varaž je srušen sa vlasti od strane sasanidskog cara koji nije priznavao njegov prelazak u hrišćanstvo. Tako je Džavanšir postao kralj Kavkaske Albanije.[3]
Vladavina[uredi | uredi izvor]
Džavanšir je bio poznat po svojoj hrabrosti i inteligenciji, borio se protiv Arapa za vreme muslimanskog osvajanja Persije na strani Sasanidskog carstva, i dobio je od sasanidskog kralja Izdigerda III dva zlatna koplja, dva zlatna štita i zastavu,[4] najverovatnije Derafš Kavani. 636. godine, predvodio je albansku vojsku, zajedno sa jermenskim princem Mušegom III i Grigorijem Sjuničkim, u bici kod Al-Kadasije između persijske i arapske vojske. Međutim, Sasanidi su poraženi, zbog čega je Džavanšir izgubio nadu, pobunio se protiv svojih gospodara i vratio se u Kavkasku Albaniju. Odakle je poslao pismo Konstansu II i postao saveznik Vizantijskom carstvu. Dodeljena mu je titula patricija, i bio je priznat kao kralj Istoka. Oženio se princezom iz kneževine Sjunik.
Nakon saveza sa Vizantijom, udružio je snage sa iberijskom kralju Adarnazu I u napadu na sasanidske garnizone u Albaniji.[5] Kasnije je proširio svoju teritoriju područjem od Derbenta do reke Araks.
Suočavajući se sa pretnjom arapske invazije na jugu i hazarske ofanzive na severu, Džavanšir je bio primoran da postane Kalifatov vazal, potez koji se pokazao kao prekretnica u istoriji zemlje.
Džavanšir je ubijen 680. godine od strane suparničkog plemića, čiju je moć pokušao da ograniči. Nasledio ga je Varaž Tiridat I.
Opis u Jermenskoj poeziji i istorijskim tekstovima[uredi | uredi izvor]
Jedini istorijski izvor o životu i delima Džavanšira potiče iz jermenskog teksta Movzesa Kagankatvatcija, poznat pod nazivom Istorija zemlje Agvanka.[6] Ovaj tekst sadrži i poemu posvećenu Džavanširu Elegija o smrti velikog princa Džavanšira, autora Davtaka Kertoga, jermenskog pesnika iz 7. veka i prvog sekularnog pisca u jermenskoj književnosti.[7][8]
Jedina sačuvana Kertogova pesma napisana je na jermenskom jeziku, u abecednom akrostihu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „ARRĀN – Encyclopaedia Iranica. C. E. Bosworth”. iranicaonline.org. Pristupljeno 11. 12. 2014.
- ^ „ALBANIA – Encyclopaedia Iranica. M. L. Chaumont”. iranicaonline.org. Pristupljeno 11. 12. 2014.
- ^ Cyril Toumanoff. Review of C. J. F. Dowsett's "The History of Caucasian Albanians by Movsēs Dasxuranci", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 25, No. 1/3. 1962. str. 366.
- ^ Zeynalov 2012, str. 36
- ^ Martindale, John Robert (1992). The Prosopography of the Later Roman Empire. Cambridge University Press. str. 13—14. ISBN 978-0-521-07233-5.
- ^ Robert H. Hewsen, “Ethno-History and the Armenian Influence upon the Caucasian Albanians,” in Classical Armenian Culture: Influences and Creativity, ed. Thomas J. Samuelian. . Philadelphia: Scholars Press. 1982.
- ^ The Oxford History of Historical Writing: 400-1400 / Edited by Sarah Foot, Chase F. Robinson. — Oxford University Press. — Vol. 2. (2012). pp. 189.:"The section on Juansers exploits concludes with the earliest piece of secular Armenian poetry since the adoption of Christianity to have reached us, in the form of an abecedarian elegy extolling the prince and bewailing his passing."
- ^ The Heritage of Armenian Literature: By Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward S. Franchuk, Nourhan Ouzounian, Wayne State University Press, 2002, P. 94
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Zeynalov, Fazil (2012). The Nagorno-Karabakh conflict : towards a just peace or inevitable war. Editions L'Harmattan. str. 36. ISBN 978-2-296-49838-9.
- Chaumont, M. L. (1985). „ALBANIA”. Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 8. str. 806—810.
- Bosworth, C. Edmund (1986). „ARRĀN”. Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 5. C. Edmund Bosworth. str. 520—522.