Antropozoomorfna pseudofibula iz Vrbasa
Antropozoomorfna pseudofibula iz Vrbasa je kopča koja je pronađena prilikom arheološkog iskopavanja na području Vrbasa. Nalazi se, pored drugih simbola, na grbu grada Vrbasa.
Danas se čuva u Muzeju Vojvodine u Novom Sadu. Replika pseudofibule se nalazi u stalnoj postavci u Gradskom muzeju u Vrbasu.
Naziv[uredi | uredi izvor]
U nazivu Antropozoomorfna pseudofibula, reč antropo znači da se na krajevima kopče nazire ljudska glava, zoomorfna označava oblik tela životinje, na drugoj strani. Pseudo u nazivu označava nedostatak igle. Na naličju fibule se, međutim, naziru tragovi šmirglanja. Uz perforacije na predmetu, dolazi se do zaključka da je promenjena prvobitna namena fibule, odnosno, da je prepravljena tako da se prišivala.[1]
Arheološki lokalitet[uredi | uredi izvor]
Pronađena na lokalitetu Ciglana „Polet” u Vrbasu. To je avarsko — slovenska nekropola iz perioda od 7. do početka 9. veka.
Nalazi se na ivici Telečke visoravni, nedaleko od leve obale Velikog bačkog kanala, nekadašnjeg vodotoka Crna bara. Od 1956. do 1960. godine istraženo je 158 grobova, a pretpostavlja se da ih je bilo oko 200. Južni deo nekropole, sa starijim grobovima, iskopan je bez kontrole arheologa. U jednom od tih grobova nađena je i pseudofibula. Jedini podatak o njenom nalazu jeste da je bila položena vodoravno na grudi skeleta.[1]
Izgled[uredi | uredi izvor]
Antropozoomorfna pseudofibula iz Vrbasa je izrađena od bronze. Dužina fibule je 11,7 cm. Prelomljena je na dva dela. Trouglasta glava fibule ima oblik ljudske figure do struka. Na njoj nedostaju trake koje su je spajale sa stopom pomoću dve stilizovane glave životinja. Oči figure prikazane su sa dve urezane tačke. Noga fibule, sa očuvanim trakama, ovalnog je oblika i završava se stilizovanom glavom životinje sa očima u vidu dva otvora. Istureni završeci noge mogu da se protumače kao stilizovane predstave konjskih ili ptičjih glava. Luk je kratak i neukrašen. Na zadnjoj strani fibule nema ostataka sistema za zakopčavanje, a uočavaju se tragovi obrade nalik šmirglanju.[1]
Smatra se da je ova pronađena fibula prvi materijalni trag Slovena na području Vrbasa.
Istorijski značaj[uredi | uredi izvor]
Fibule predstavljaju materijal koji pruža dragocene podatke o kretanjima naroda u periodu ranog srednjeg veka.
Fibula, sa maskom na nozi, pre svega, bila je deo nošnje žene, u kome se ogledao socijalni identitet njenog supruga. Bogato ornamentisane fibule pripisuju se drušvenom položaju koji povezuje sa slikom moći. Njihove lokalne reprodukcije obeležavle su niži status, a varijante bez specijalne ornamentike označavale su grupni identitet. Prema navedenom, pseudofibula bi mogla da ukazuje na to kakav je položaj u društvu.
Celokupan arheološki materijal sa lokaliteta Ciglana „Polet” pokazuje da se ne radi o bogatom stanovništvu, već pre o izbeglicama. U ovom slučaju, fibula se može prihvatiti kao obeležje nižeg statusa ili grupnog identiteta.
Pojava slovenskih fibula na području srednjeg i donjeg Dunava, uobičajeno se tumači migracijama Slovena. Od nalaza sa nekropola, za Avare su karakteristični pojasevi, delovi oružja i konjska oprema, dok se za Slovene vezuju fibule. Pojava slovenskih predmeta na avarskoj nekropoli se može tumačiti seobama i nasilnim preseljenjima, kao i bračnim vezama i pojedinačnim primanjem u klansku organizaciju. Smatra se da fibule ne treba tretirati isključivo kao dokaz kretanja Slovena, već kao statusni simbol i indikator uspostavljanja kontakata između pojedinaca koji su imali određenu vrstu moći obeleženu fibulom.[1]