Aravački jezici

Aravački jezici
Aravački jezici
Geografska rasprostranjenost	Južna Amerika i Centralna Amerika;; do početka 20. veka i ostrva Karipskog mora
Jezička klasifikacija	Makro-aravački jezici Aravački jezici;
Prajezik	Praaravački jezik
Podpodela	Severni aravački jezici; Južni aravački jezici;
ISO 639-5	awd
Glotolog	araw1281
	Geografska rasprostranjenost aravačkih jezika: severni aravački jezici južni aravački jezici; Tačke predstavljaju moderne aravačke jezike.; Svetlije oblasti predstavljaju verovatnu geografsku rasprostranjenost aravačkih jezika u vreme prvog kontakta sa Evropljanima.

Aravački jezici (ili majpurski jezici) su jezička porodica, koja uključuje veliki broj jezika starosedelačkih naroda Južne Amerike i Kariba.

Praaravački jezik iz koga su nastali aravački jezici je nastao u Južnoj Americi. Vremenom su se seobom različitih aravačkih naroda, njihovi jezici proširili po Karipskim ostrvima (Mali Antili, Veliki Antili i Bahami); kasnije i po Centralnoj Americi (Honduras, Belize).

Aravački jezici su deo hipotetičke makro-aravačke grupe jezika.

Ime[uredi | uredi izvor]

Filipo Salvatore Gili je 1782. ovu porodicu jezika nazvao majpurski jezici po majpurskom jeziku, kojim se govorilo u delu Venecuele. Do ideje o postojanju ove porodice jezika, Gili je došao poređenjem majpurskog jezika sa drugim jezicima kod kojih je primetio postojanje sličnosti.

Vek kasnije naziv majpurski jezici je promenjen u aravački jezici, prema kulturno značajnijem aravačkom jeziku. Naziv aravački jezici je zatim potpuno potisnuo naziv majpurski jezici.

Sa pojavom hipoteze o postojanju makro-aravačke grupe jezika naziv majpurski jezici je ponovo ušao u upotrebu. Tada su severnoamerički lingvisti počeli da koriste naziv aravački jezici za širu grupu jezika, umesto naziva makro-aravački jezici, a za osnovnu jezičku porodicu u okviru makro-aravačke grupe jezika, počeli su da koriste naziv majpurski jezici, umesto naziva aravački jezici.

Klasifikacija[uredi | uredi izvor]

Aravačka porodica jezika je jedna od najvećih porodica jezika u Južnoj Americi. Ona se deli na dve glavne grane severnu i južnu, koje se dalje dele na manje podgrupe. Ukupan broj jezika u okviru ove porodice jezika je 65 (od kojih je 31 jezik izumro).

Aravački jezici:^[2]

Severna grana
- Gornjoamazonska (severnoamazonska) grupa:
  - Zapadna podgrupa:
    - Vainuma †
    - Mariate †
    - Anauja †
    - Piapoko
    - Ačagua
    - Amarisana †
    - Kabijari
    - Varekena
    - Mandavaka
    - Žumana †
    - Pase
    - Kajvišana †
    - Jukuna
    - Guaru †
  - Istočna podgrupa:
    - Tariana
    - Karu (kadava-puritana):
      - Ipeka-kuripako
      - Karutana-baniva
      - Katapolitani-morivene-mapanai
  - Resigaro
  - Centralnoamazonska podgrupa:
    - Marava †
    - Bare †
    - Ginao †
    - Javitero †
    - Baniva (abane, avane) †
    - Baniva (baniva, kuripako)
    - Majpure †
  - Manao:
    - Manao †
    - Karijaj †
  - Neklasifikovani:
    - Varajku †
    - Jabana †
    - Virina †
    - Širijana †
- Primorska grupa:
  - Aruan †
  - Vapišanska podgrupa (reka Branko):
    - Atorada
    - Vapišana (vapićana)
    - Mapidian
  - Ta-aravačka (karibska aravačka) podgrupa:
    - Taino †
    - Guahiro (Vahiro)
    - Parauhano
    - Aravački
    - Kalifuna (injeri, ostrvskokaribski) †
      - Garifuna (crnokaribski)
    - Šebajo? (moguće) †
    - Kakuetio? (moguće) †
- Istočna grupa:^[3]
  - Palikur
  - Maravan-karipura †
Južna grana:
- Zapadna grupa:
  - Janeša
  - Čamikuro
- Centralna grupa:
  - Paresi podgrupa:
    - Paresi
    - Saraveka
  - Vaura podgrupa:
    - Vaura-mehinaku
    - Javalapiti
    - Kustenau
- Krajnjejužna grupa:
  - Terena (uključuje: kinikinao, terena, guana i čane)
  - Moho podgrupa:
    - Moho
    - Baure
    - Paunaka †
  - Piro podgrupa:
    - Piro (jine)
    - Mačineri
    - Injapari †
    - Maško-piro (kuharenjo)
    - Kanamari (kanamare) †
    - Apurina
- Kampa grupa:
  - Ašaninka (kampa)
  - Ašeninka (uključuje: apurukajali, aciri, perene, pičis, ukajali i unini)
  - Mačigenga (uključuje: nomacigenga, kakinte, nanti (kogapakori) i mačigenga)

O jednom broju aravačkih jezika postoji mala količina podataka, zbog čega je otežana njihova klasifikacija:

Kumeral
Lapaču (apolista) †
Morike †
Omehes †
Tomedes
Enavenenave (saluma)

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, ur. (2016). „Arawakan”. Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
^ Napomena: Izumrli jezici su ozanačeni znakom †.
^ Napomena: Moguće je da su ova dva jezika u stvari dijalekti jednog jezika.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Migliazza E., Campbell L. Panorama general de las lenguas indígenas en América. (Historia general de América, vol.10). Caracas, 1988;
Payne D.L. A classification of Maipuran (Arawakan) languages based on shared lexical retentions // Derbyshire D.C., Pullum G.K. (Eds.) Handbook of Amazonian languages, vol. 3. Berlin, 1991;
Derbyshire D.C. Arawakan languages // International encyclopedia of linguistics, ed. William Bright, vol. 1. New York, 1992;
Aikhenvald A.Y. Language contact in Amazonia. Oxford UP, 2002.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[Glottolog-1] Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, ur. (2016). „Arawakan”. Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.

[2] Napomena: Izumrli jezici su ozanačeni znakom †.

[3] Napomena: Moguće je da su ova dva jezika u stvari dijalekti jednog jezika.

[1]

[2]

[3]