Atelektaza
| Atelektaza | |
|---|---|
 | |
| Klasifikacija i spoljašnji resursi | |
| Specijalnost | pulmologija |
Atelektaza je bezvazdušno stanje većeg ili manjeg dela pluća, koje uključuje i gubitak plućnog volumena, odnosno smanjenje respiratorne površine za izmenu gasova. Može biti akutna ili hronična. Hronična atelektaza predstavlja skvrčeno i bezvazdušno stanje dela pluća, trajno isključenog iz plućne funkcije.[1]
Najčešći uzrok atelektaze je opstrukcija disajnog puta, kompresija plućnog parenhima, nedostatak ili disfunkcija surfaktanta. Lečenje zavisi od uzroka. Najčešće se sprovodi respiratorna fizioterapija, inhalacija bronhodilatatora, sekretolitika, različitih tehnika povišenog ekspiracijskog pritiska, fleksibilna bronhoskopija, i hirurško lečenje.[2]
Etiologija[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Atelektaza nastaje usled blokade disajnih puteva (bronhija ili bronhiola) ili dejstva mehaničkog pritiska na pluća. Atelektaza nije isto što i pneumotoraks, jer on nastaje kada vazduh izlazi iz pluća i ispunjava prostor između plućnog tkiva i grudnog zida, pri čemu su disajni putevi prohodni, ili pneumotoraks je prisustvo vazduha u pleuralnoj šupljini dok je atelektaza potpuni ili delimični kolaps pluća ili režnja pluća. Iako postoji nekoliko glavnih razlika između ove dve bolesti, ključna razlika između atelektaze i pneumotoraksa je prisustvo ili odsustvo vazduha u pleuralnoj šupljini (osim ako je uzrok atelektaze pneumotoraks.)[3]
Faktori rizika[uredi | uredi izvor]
Atelektaza je česta nakon operacije ili kod ljudi koji su lečeni u bolnici. Faktori rizika za razvoj atelektaze uključuju:
- Anesteziju,
- Upotrebu cevi za disanje, ili mehaničke ventilacije,
- Strani predmet u disajnim putevima (najčešće kod dece)
- Bolest pluća
- Prekomerna sekrecija sluzi koja začepljuje disajne puteve
- Pritisak na pluća uzrokovan nakupljanjem tečnosti između rebara i pluća (zvanog pleuralni izliv )
- Dugotrajno odmaranje u krevetu sa nekoliko promena položaja
- Plitko disanje (može biti uzrokovano bolnim disanjem ili slabošću mišića)
- Tumore koji blokiraju disajne puteve
Uzroci[uredi | uredi izvor]
- Kongenitalna atelektaza je povezana sa penetracijom u respiratorne organe amnionske tečnosti, mekonijuma i sluzi. Razvoj bolesti doprinosi intrakranijalnoj traumi, koju je dete dobilo tokom porođaja. Među najčešćim uzročnicima atelektaze su sledeći faktori:
- Trajanje produžene kompresije respiratornog sistema spolja.
- Razvoj alergijskih reakcija.
- Pojava opstrukcije lumena jednog bronha ili nekoliko odjednom.
- Prisustvo tumora različite prirode, što dovodi do kompresije plućnog tkiva.
- Prisustvo bronhijalne opstrukcije stranim telom.
- Akumulacija sluzi u značajnim količinama može dovesti do atelektaze.
- Fibroatelektaza ili pleuropneumonija, izazvana zajedno sa tuberkulozom
- Bolesti respiratornog sistema u obliku pneumotoraksa, upale pluća u eksudativnom obliku, hemotoraksa, hilotoraksa, piotoraksa.
- Dugo trajanje ležanja u krevetu.
- Prelomi rebara.
- Nekontrolisana upotreba droga.
- Pojava viška kilograma.
- Loše navike, posebno pušenje.
Vrste[uredi | uredi izvor]
Atelektaza je fiziološki prema etiologiji podeljena na opstruktivne i neobstruktivne.
Opstruktivna atelektaza[uredi | uredi izvor]
Kada postoji prepreka u disajnim putevima, alveoli ne dobijaju dovod vazduha koji je potreban da bi ih naduvali. Shodno tome, razvija se negativni intraalveolarni pritisak. Neravnoteža pritiska unutar i izvan alveola komprimira vazdušne vreće, što rezultuje kolapsom plućnih tkiva. Brzina kojom se razvija atelektaza zavisi od tri glavna faktora:
- dela disajnog puta koji je zatvoren
- prisustvo kolateralnog snabdevanja vazduhom između zahvaćenih i nezagađenih segmenata,
- prirode opstrukcije
Opstruktivna atelektaza je najčešći tip i posledica je reapsorpcije gasa iz alveola kada je ometana komunikacija između alveola i spoljašnje sredine. Opstrukcija se može javiti na nivou većeg ili manjeg bronha. Uzroci opstruktivne atelektaze uključuju začepljenje stranim telom, tumore i bolesti sluzokože. Brzina razvoja atelektaze i obim atelektaze zavise od nekoliko faktora, koji uključuju stepen kolateralne ventilacije koji je prisutan i sastav udahnutih gasova. Opstrukcija lobarnog bronha verovatno proizvodi lobarnu atelektazu; opstrukcija segmentalnog bronha verovatno proizvodi segmentnu atelektazu. Zbog kolateralne ventilacije unutar režnja ili između segmenata, obrazac atelektaze često zavisi od kolateralne ventilacije, koju obezbeđuju pore Kohovih i Lambertovih kanala.
Neopstruktivna atelektaza[uredi | uredi izvor]
Kada se atelektaza razvije zbog neopstruktivnog uzroka, ta vrsta se identifikuje kao neopstruktivna atelektaza. Neopstruktivna atelektaza može biti uzrokovana:
- gubitkom kontakta između parietalne i visceralne pleure,
- kompresijom,
- gubitkom surfaktanata,
- zamenom parenhimskog tkiva ožiljcima ili infiltrativnom bolešću.
- Pasivna atelektaza
Opuštajuća ili pasivna atelektaza nastaje kada pleuralni izliv ili pneumotoraks uklone kontakt između parietalne i visceralne pleure. Uopšteno, jednolika elastičnost normalnog pluća vodi očuvanju forme čak i kada je zapremina smanjena. Različiti režnjevi takođe reagiraju različito, npr. srednji i donji režanj stradaju više od gornjeg režnja u prisustvu pleuralnog izliva, dok je gornji režanj obično više pogađen kod pneumotoraksa.
- Kompresiona atelektaza
Kompresiona atelektaza nastaje kada bilo koje lezije grudnog koša koja zauzima prostor, komprimira pluća i potiskuje vazduh iz alveola. Mehanizam je sličan relaksirajućoj atelektazi.
- Lepljiva atelektaza
Lepljiva atelektaza je rezultat nedostatka surfaktanta. Surfaktant obično smanjuje površinsku napetost alveola, smanjujući na taj način tendenciju ovih kolapsa. Smanjena proizvodnja ili inaktivacija surfaktanata dovodi do alveolarne nestabilnosti i kolapsa. Ovo se naročito primećuje kod sindroma akutnog respiratornog distresa (ARDS) i sličnih poremećaja.
- Cikatrikatrizacijom izazvana atelektaza
Cikatrizacija koj je rezultat smanjenja volumena koja nastaje kao sekvela ozbiljnih ožiljaka parenhima i obično je uzrokovana granulomatoznom bolešću ili nekrotizirajućom pneumonije.
- Zamenska atelektaza
Zamenska atelektaza nastaje kada alveole celog režnja pluća ispunjava tumor (npr karcinom bronhioalveolarnih ćelija), što rezultuje gubitkom volumena pluća.
Sindrom srednjeg režnja[uredi | uredi izvor]
Sindrom srednjeg režnja je poremećaj izazvan recidivom ili fiksnom atelektazom koji uključuje desni srednji režanj i/ili lingulu. Može nastati zbog vanćelijske kompresije (kompresija bronhija okolnim limfnim čvorovima) ili iz intraluminalne bronhijalne opstrukcije. Može se razviti u prisustvu patentnog lobarnog bronha bez prepoznatljive opstrukcije. Upalni procesi i defekti u bronhijalnoj anatomiji i kolateralna ventilacija označeni su kao glavni činioci sindroma srednjeg režnja.[4] Pravovremena medicinska intervencija fiberoptičkom bronhoskopijom sa ispiranjem bronha i alveola kod pacijenata, posebno dece, sa sindromom srednjeg pluća, može sprečiti dugoročnu pojavu bronhiektazija. Bronhiektazija može biti odgovorna za ponavljajuće infekcije i, na kraju, za nepovoljan ishod hronične atelektaze.[5]
Sindrom srednjeg režnja javlja se kao plućna manifestacija primarnog Sjogrenovog sindroma. Transbronhijalna biopsija izvedena kod takvih bolesnika otkrila je limfocitni bronhiolitis u atelektatičkim režnjevima. Atelektaza dobro reaguje na lečenje glukokortikoidima, uz napomenu da peribronhiolarni limfocitni infiltrati mogu imati važnu ulogu u razvoju sindroma srednjeg režnja kod ovih pacijenata.[6]
Zaobljena atelektaza[uredi | uredi izvor]
Zaobljena atelektaza predstavlja presavijeno atelektatsko plućno tkivo sa vlaknastim trakama i adhezijama visceralne pleure. Incidencija je velika kod radnika koji rade sa azbestom (65-70% slučajeva), najverovatnije zbog visokog stepena pleuralne bolesti.
Bolesnici koji su pogođeni ovom bolešću obično su asimptomatski, a prosečna starost u trenutku prezentacije je 60 godina. Zaobljena atelektaza može oponašati neoplastični tumor. Znak repa komete ili znak talona je njegova karakteristična radiografska karakteristika.
Postoperativna atelektaza[uredi | uredi izvor]
Atelektaza je uobičajena plućna komplikacija kod pacijenata posle torakalnih i gornjih trbušnih zahvata. Opšta anestezija i hirurška manipulacija dovode do atelektaze jer uzrokuju dijafragmalnu disfunkciju i smanjenu aktivnost surfaktanata. Atelektaza je obično bazilarna i segmentarna u distribuciji. Posle indukcione anestezije, pojava atelektaza raste od 1 do 11% ukupnog volumena pluća. Otkriveno je i da je zapremina krajnjeg ekspiracije pluća smanjena.[7]
Klinička slika[uredi | uredi izvor]
Znaci i simptomi atelektaze pluća su nespecifični, a kliničke manifestacije zavise od zahvaćenosti pluća ovim procesom. Segmentalne ili subsegmentalne atelektaze najčešće su asimptomatske, lobarne ili bilobarne, odnosno atelektaza celokupnog jednog od plućnih krila i može se manifestovati teškom kliničkom slikom.
Nespecifični znaci atelektaza su: povišena temperatura, kašalj, tahipneja, hroptanje, bol u grudima. Opsežne atelektaze praćene su cijanozom, uz patološki nalaz u parcijalnom pritisku respiracijskih gasova u krvi i poremećaju acidobazne ravnoteže. Povećane vrednosti zapaljenjskih markera ukazuju na infekciju. Kod većih atelektaza perkusijski nalazi (muklino nad tim područjem pluća), auskultacijski (oslabljeno ili nečujno disanje, bronhijalne disanje, a mogu se čuti i krepitacije, ako je došlo do infekcije).[8]
Dijagnoza[uredi | uredi izvor]
Rendgenskim snimkom grudnog koša obično sev može dijagnostikovati atelektaza. Simptomi respiratorne infekcije, posebno upala pluća na rendgenu deteta, mogu ukazivati na strano telo, koji je najčešći uzrok opstruktivne atelektaze kod dece.
Da bi utvrdio osnovni uzrok, potrebno je obaviti sledeće testove kao što su:[9]
- Kompjuterska tomografija (CT) - daje bolju sliku od rendgenskih snimaka grudnog koša i može pomoći da se utvrdi da li tumor uzrokuje kolapsa pluća.
- Oksimetrija - je jednostavan test za određivanje koncentracije kiseonika u krvi, za koji se koristi mali uređaj koji se postavlja na jednom od prstiju.
- Bronhoskopija - omogućava lekaru da vidi i eventualno ukloni, bar delimično, prepreke na disajnim putevima, poput čepa sluzi i tumora ili stranog tela.[10]
- Radiološka nalaz kod atelektaze
-
-
-
-
- Histopatološki nalaz kod atelektaze
-
-
-
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Diferencijalna dijagnoza[uredi | uredi izvor]
| Atelektaza | Pneumotoraks |
|---|---|
| Potpuni ili delimični kolaps pluća ili režnja pluća | Prisustvo vazduha u pleuralnoj šupljini |
| Atelektaza može biti posledica brojnih uzroka. | Pneumotoraks može izazvati atelektazu, ali atelektaza ne može izazvati pneumotoraks. |
| Pleuralna šupljina ne sadrži vazduh ukoliko uzrok atelektaze nije pneumotoraks. | Pleuralna šupljina sadrži vazduh. |
| Unutar alveola se stvara negativni pritisak. | U pleuralnoj šupljini se stvara pozitivan pritisak. |
Terapija[uredi | uredi izvor]
Cilj terapije je lečenje osnovnog uzroka i ponovno proširivanje urušenog plućnog tkiva (npr ako tečnost vrši pritisak na pluća, uklanjanjem tečnosti može se omogućiti normalno širenje pluća.
Terapija uključuju jednu ili više intervencija:
- Udaranje o grudni koš kako bi se pokrenuli sluzne čepove u disajnim putevima.
- Primena vežbe dubokog disanja (uz pomoć podsticajnih spirometrijskih uređaja ).
- Uklanjanje ili ublažavalje svaka blokadu u disajnim putevima bronhoskopijom .
- Nagninjanjem bolesnika tako da je glava niža od grudi (koja se naziva posturalna drenaža). To omogućava da se sluz lakše isuši.
- Lečite tumor ili drugo stanje.
- Okrenite osobu da leži na zdravoj strani, dopuštajući atelektatičnom području pluća da se ponovo proširi.
- Za otvaranje disajnih puteva koristite inhalacione lekove.
- Koristite druge uređaje koji pomažu u povećanju pozitivnog pritiska u disajnim putevima i pročišćavanju tečnosti.
Prognoza[uredi | uredi izvor]
Kod odraslih osobe atelektaza u malom predelu pluća obično nije opasna po život. Ostatak pluća može da nadoknadi oštećeni deo, unoseći dovoljno kiseonika da telo nornmalno funkcioniše.[11]
Velike površine atelektaze mogu biti opasne po život, često kod bebe ili malog deteta ili kod nekoga ko ima drugu bolest ili bolest pluća.[12]
Atelektatična pluća obično se polako naduvavaju ukoliko se ukloni blokada disajnih puteva. Ožiljci ili oštećenja nastala u procesu atelektaze mogu izazvati ovo stanje.[13]
Izgledi za oporavak zavise od osnovne bolesti. Na primer, ljudi sa opsežnim rakom često nemaju dobru prognozu, dok oni sa jednostavnom atelektazom nakon operacije imaju vrlo dobar ishod.[14]
Moguće komplikacije[uredi | uredi izvor]
Pneumonija se može brzo razviti nakon atelektaze u zahvaćenom delu pluća.[15]
Prevencija[uredi | uredi izvor]
Da bi se sprečila atelektaza pacijenti treba da preduzmu sledeće mere:[16]
- Premeštanje u razne položaje i dubokim disanje kod osoba koje dugo leže u krevetu.
- Držite male predmete van dohvata dece.
- Održavati duže vreme duboko disanje nakon anestezije.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Karlson KH Jr. Atelectasis. U: Hilman BC. Pediatric respiratory disease, Diagnosis and Treatment. Phila- delphia: W. B. Saunders Com., 1993.. pp. 436-40.
- ^ „Atélectasie - Troubles pulmonaires”. Édition professionnelle du Manuel MSD (na jeziku: francuski). Pristupljeno 18. 1. 2022.
- ^ „Qu'est-ce que l'atélectasie pulmonaire et comment la soigner ?”. https://www.passeportsante.net/ (na jeziku: francuski). 15. 3. 2021. Pristupljeno 18. 1. 2022. Spoljašnja veza u
|website=(pomoć) - ^ Rosenbloom SA, Ravin CE, Putman CE, et al. Peripheral middle lobe syndrome. Radiology. 1983;. 149:17-21.
- ^ Priftis KN, Mermiri D, Papadopoulou A, Anthracopoulos MB, Vaos G, Nicolaidou P. The role of timely intervention in middle lobe syndrome in children. Chest. 2005 Oct. 128(4):2504-10.
- ^ Chen HA, Lai SL, Kwang WK, Liu JC, Chen CH, Huang DF. Middle lobe syndrome as the pulmonary manifestation of primary Sjogren's syndrome. Med J Aust. 2006 Mar 20. 184(6):294-5
- ^ Reinius H, Jonsson L, Gustafsson S, et al. Prevention of atelectasis in morbidly obese patients during general anesthesia and paralysis: a computerized tomography study. Anesthesiology. 2009 Nov. 111(5):979-87.
- ^ Woodring JH, Reed JC. Types and mechanisms of pulmonary atelectasis. J Thorac Imaging. l996;11: 92-108.
- ^ Partap VA. The comet tail sign. Radiology. 1999 Nov. 213(2):553-4.
- ^ [Urgent fiberoptic bronchoscopy for diagnostics and treatment of lung atelectasis]. Anesteziol Reanimatol. 2013 Nov-Dec. 51-4. [QxMD MEDLINE Link].
- ^ Carlson KH, Crowley S, Smevik B. Atelectasis. In: Wilmott RW, Deterding R, Li A, et al. Kendig's Disorders of the Respiratory Tract in Children. 9th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2019:chap 70.
- ^ Roncin C, Scemama U, Zieleskiewicz L, Loundou A, Lesavre N, Vialet R. Atelectasis prevention during anaesthesia using high-flow nasal cannula therapy: A paediatric randomised trial using MRI images. Anaesth Crit Care Pain Med. 2020 Oct 17. [QxMD MEDLINE Link].
- ^ Kato K, Sato N, Takeda S, et al. Marked improvement of extensive atelectasis by unilateral application of the RTX respirator in elderly patients. Intern Med. 2009. 48(16):1419-23. [QxMD MEDLINE Link].
- ^ Nagji AS, Jolissaint JS, Lau CL. Atelectasis. In: Kellerman RD, Bope ET, eds. Conn's Current Therapy 2018. Philadelphia, PA: Elsevier; 2018:pp 793-794.
- ^ Hendriks T, de Hoog M, Lequin MH, Devos AS, Merkus PJ. DNase and atelectasis in non-cystic fibrosis pediatric patients. Crit Care. 2005 Aug. 9(4):R351-6. [QxMD MEDLINE Link].
- ^ Rozenfeld RA. Atelectasis. In: Kliegman RM, Stanton BF, St. Geme JW, Schor NF, eds. Nelson Textbook of Pediatrics. 20th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2016:chap 408.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Klasifikacija | |
|---|---|
| Spoljašnji resursi |
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
