Ahtna

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
  Geografska rasorostranjenost Ahtna pre kontakta sa Evropljanima

Ahtne ili Atne su atabaskanski narod, domoroci su Aljaske, a njihov jezik pripada južnoaljaskoj podgrupi atabaskanskih jezika. Svoju zemlju, koja se nalazi u oblasti Bakarne reke na južnoj Aljasci, zovu Atna Nen. Ime Ahtna potiče od lokalnog imena Bakarne reke. Ukupan broj pripadnika naroda Ahtna se procenjuje na oko 500.[1]

Susedi Ahtna su narodi koji govore A) srodnim na-dene jezicima: 1) atabaskanskim: a) Denaine (zapadno), b) Kojukoni (severozapadno), v) Tanane (plemena Donji Tanana (severno), Tanakros (severno) i Gornji Tanana (severoistočno)), g) Južni Tučoni (jugoistočno, u Kanadi); 2) Tlingiti (jugoistočno) i 3) Ejaci (južno); kao i B) Sugpijati, koji govori nesrodnim jezikom iz jupičke grane eskimskih jezika (čugački dijalekat sugpijačkog jezika) (južno).[2]

Ime[uredi | uredi izvor]

Ime Ahtna se prevodi kao „ledeni ljudi”. Ahtne su pominjani i kao Koper Indijanci zbog toga što se njihova domovina, nalazi u slivu Bakarne reke i njenih pritoka u jugoistočnoj Aljasci. Ime Bakarne reke na ahtna jeziku je Atna tu (tu znači voda). Prema tome Atna označava ljude koji žive oko reke Atne (tj. Bakarne reke). Takođe su pominjani i po imenu Jelounajf, zbog njihovih noževa boje bakra. Pored njih još jedan narod koji je živeo oko reke Jelounajf je pominjan pod tim (Jelounajf) imenom.[3]

Jezik[uredi | uredi izvor]

Ahtne govore atabaskanskim jezikom i naseljavaju subarktičko kulturno područje, zbog čega su klasifikovani kao i Atabaskanski Indijanci i Subarktički Indijanci. Ahtna jezik ima nekoliko dijalekata. Donji ahtna se govori oko ušća Bakarne reke, koja se uliva u Aljaski zaliv, srednji ahtna se govori uzvodno oko srednjeg toka Bakarne reke, i gornji ahtna se govori oko gornjeg toka reke. Ahtna jeziku je najsrodniji njegov zapadni sused tanaina jezik.[3] Smatra se da oko 80 Ahtna još uvek govori svojim maternjim jezikom.[1] Univerzitetski lingvista Džejms Kari je 1990. godini objavio rečnik ahtna jezika,[1] u cilju očuvanja jezika.[4] Nekoliko godina kasnije, Ahtne su sami objavili rečnik imenica ahtna jezika (The Ahtna Noun Dictionary of Pronunciation Guide: Ahtna Heritage Foundation/Ahtna, Inc., 1998, 2011 Revised).

Istorija[uredi | uredi izvor]

Poreklo i rana istorija[uredi | uredi izvor]

Pre oko 2000. godina Ahtne su naselile područje planina Vrangel i doline Čitina.[5]

Kontakt sa Evropljanima[uredi | uredi izvor]

Do prvog kontakta sa Evropljanima je došlo 1781. kada su Rusi došli do ušća Bakarne reke. Rusi su te godine pokušali da krenu uzvodno, međutim napadi Ahtna su ih u tome sprečili. Rusi su izgradili 1819. godine trgovinsku postaju na ušću Bakarne reke i reke Čitina, koja je bila uništena.[3]

19. i 20. vek[uredi | uredi izvor]

SAD su od Rusije kupile Aljasku 1867. godine. Američka vojna ekspedicija je pod vođstvom Henrija Turmana Alena 1885. g. istražila Bakarnu reku i okolinu.[3]

Danas[uredi | uredi izvor]

Ahtne su 1971. godine osnovale Ahtna Inkorporejeted, profitnu organizaciju koja nadgleda zemlju, koja je dobijena na osnovu američkog zakona o poravnanju sa Aljaskanskim domorocima. Na osnovu zakona dobijeno je 289.042 hektara (714.240 jutara) na kojima se nalazi osam sela.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v „Ahtna”. Languages. University of Alaska Fairbanks. Arhivirano iz originala 13. 1. 2012. g. Pristupljeno 22. 11. 2011. 
  2. ^ The Map of Indigenous Peoples and Languages of Alaska
  3. ^ a b v g Waldman Carl, Encyclopedia of Native American tribes, str. 3
  4. ^ Waldman Carl, Encyclopedia of Native American tribes, str. 4
  5. ^ Jettmar Karen, The Alaska River Guide: Canoeing, Kayaking, and Rafting in the Last Frontier, str. 376

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ахтна&oldid=26816336”