Banja Šugavica (Banja Luka)
| Banja Šugavica | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Banja Luka |
| Entitet |  Republika Srpska |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 44° 46′ 20″ S; 17° 11′ 27″ I / 44.77215° S; 17.19091° I |
  Banja Šugavica Banja Šugavica na karti Bosne i Hercegovine | |
| Vrsta spomenika | Nacionalni spomenik |
| Tip kulturnog dobra | Zaštićeno istorijsko područje |
Banja Šugavica je jedan od objekata (hauza) u sastavu Graditeljskoj celini - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru u Banja Luci, danas Mesna zajednica Srpske Toplice, koji je proglašen za nacionalni spomenik Republike Srpske i Bosne i Hercegovine.[1] Nastao je uz izvore termalne vode (prosečne temperature iznose od 33° do 36 °C) u osmanskom periodu u Gornjem Šeheru (Srpske Toplice).
Objekt hauza je jednoprostorna građevina sa konstrukcijom od masivnih kamenih zidova i perforisanim (funkcija ventilacija banje) kupolama od cigala, povezanih krečnim malterom sa dodatkom kokošjeg jajeta. Bazen za kupanje je oivičen drvenim klupama a dno bazena je pošljunčano. Ovaj tip banje ima različito prostorno rešenje u odnosu na rešenja turskog kupatila, što je, posedica drugačijeg tehnološkog procesa (banje Gornjeg Šehera koriste termalnu vodu).
Zaštita[uredi | uredi izvor]
Odlukom Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39 stav 1 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sednici održanoj od 25. do 31. januara 2005. godine Banja Šugavica je kao deo Graditeljska celina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka, proglašen je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[1]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Banja Šugavica se nalazi u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru u okviru kompleks banja u Gornjem Šeheru na desnoj obali Vrbasa, koji u ovom delu gubi osobine planinske i poprima osobine ravničarske reke, u prostornom obuhvatu definisanom sledećim granicama:[2]
- sa severozapadne strane je ograničen koritom rijeke Vrbas dužine oko 200 metra nizvodno od novog gvozdenog mosta, te granicom Ulice Od Zmijanja Rajka (raniji naziv: Ulica braće Alagić) u dužini oko 100 m jugozapadno od mosta;
- jugozapadnom granicom k.č. broj 662, k.o. Banja Luka III-8 (parcela na kojoj se nalazi Banjsko-rekreacioni centar “Šeher”);
- na jugoistočnoj stran prirodnom granicom prelaska obronaka Šehitluka u ravničarski deo, sa obroncima Banj brda (stari naziv Šehetluci), obrasli hrastom, grabom i crnim borom.
- na severoistočnoj strani k.č. broj 700, k.o. Banja Luka III-8 (Hadži-Isakovića kućom).
Do banje se dolazi stazom koja se padinom korita Vrbasa spušta levo od Ulice Od Zmijanja Rajka (stari naziv: Braće Alagić) uzduž kamenog podzida nasipa puta. Strmi pad staze je savladan stepenicama čija su gazišta kamenovi ukopani u tlo.
Opis dobra[uredi | uredi izvor]
Specifičnosti mahale Ilidža u kojoj je izgrađen objekat Banja Šugavica, zbog prirodnih resursa kraja ima direktnu vezu sa ovom građevinom. Prisustvo termalnih izvorišta na jednom relativno malom prostornom obuhvatu odrazilo se na graditelje objekat Banja Šugavica da korišćenjem prirodnih faktora, oblikuju prostor za stanovanje i obilato koriste termalne vode (prosečne temperature od 33° do 36 °C). Naime oni su unutar posebno izgrađenog objekta izgradili zasebnu prostoriju hauz i u nju smestili banje za kupanje.
Objekat Banja Šugavica se koristio za lečenje kožnih bolesti. Postojala je kao manji objekat, koji je porušen nakon Drugog svetskog rata i nije poznato kako je izgledao.
Na lokalitetu gde se nalazila banja, u nasipu puta, usečena je niša koja u tlocrtu ima trapezoidnu formu (stranica dubine 140 cm, odnosno 300 cm i širine oko 280 cm). U niši koja je obložena kamenim zidom nalazi se manje korito sa odvodnom cevi.
Stanje objekta[uredi | uredi izvor]
Celokupni prostor oko niše obrastao je biljkama i puzavicama, a kameni zidovi obloge niše su oštećeni.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Graditeljska cjelina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka,” (PDF). aggf.unibl.org.
- ^ „Istorija Graditeljska cjelina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka,” (PDF). aggf.unibl.org.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Austrougarska karta (kopija) sa prikazom Gornjeg Šehera
- Bejtić, Alija, Banja Luka pod turskom vladavinom, Arhitektura i teritorijalni razvitak grada u 16. i 17. vijeku, «Naše starine» I (Godišnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture SR Bosne i Hercegovine), Sarajevo.
- Banja Luka, Urbanistički plan, Dokumentacija, 2. istorijski razvoj i naslijeđe, 2.3. kulturno-istorijsko naslijeđe, Urbanistički zavod Banja Luka, 1975 (studiju priredio: Zavod za zaštitu spomenika kulture BiH, Sarajevo).
- Novelirani regulacioni plan Gornji Šeher, Urbanistički zavod Banja Luka.
- Kraljević, Gojko, Rimski novci iz okolice Banje Luke, Glasnik Zemaljskog muzeja (A), NS 3a,1983, str. 109-125, Sarajevo.
- Mujezinović, Mehmed, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 2, Istočna i Centralna Bosna, 3. izdanje, Sarajevo.
- Husedžinović, Sabira, Vakufname-značajni istorijski izvori za upoznavanje urbane topografije Banjaluke XVI -XIX vijeka, Glasnik Arhiva i Društva arhivskih radnika Bosne i Hercegovine, god. 30, Sarajevo.
- Ryszard Pankiewicz: QUELQUES REMARQUES SUR L‘ÉCONOMIE PRÉMONTAIRE DANS LA ROME ARCHAÏQUE, ACTA CLASSICA XXXIII (1990) 65-75 ISSN 0065-1141 0065-1141
- Čelebi, Evlija, Putopis, Odlomci o jugoslovenskim zemljama (preveo, uvod i komentar napisao Hazim Šabanović), 3. izdanje, Sarajevo.
- Selman, Mehmed, Banja Luka – za svakog ponešto, Travnik, 1999.
- Opširni popis bosanskog sandžaka iz 1604. godine, sv. III (naziv originala: Defter-i-mufassal-i liva-i Bosna cild salis, Ankara, Tapu Kadastro, Kuyûd-1 Kadîme Arşivi TD 479), Sarajevo, Bošnjački institut Zűrich, Odjeljenje Sarajevo, Orijentalni institut.
