Banje u Demirovića kući (Banja Luka)
| Banje u Demirovića kući | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Banja Luka |
| Entitet |  Republika Srpska |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 44° 46′ 20″ S; 17° 11′ 27″ I / 44.77215° S; 17.19091° I |
  Banje u Demirovića kući Banje u Demirovića kući na karti Bosne i Hercegovine | |
| Vrsta spomenika | Nacionalni spomenik |
| Tip kulturnog dobra | Zaštićeno istorijsko područje |
Banje u Demirovića kući je jedan od objekata (hauza) u sastavu Graditeljskoj celini - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru u Banja Luci, danas Mesna zajednica Srpske Toplice, koji je proglašen za nacionalni spomenik Republike Srpske i Bosne i Hercegovine.[1] Nastao je uz izvore termalne vode (prosečne temperature iznose od 33° do 36 °C) u osmanskom periodu u Gornjem Šeheru (Srpske Toplice).
Objekt hauza je jednoprostorna građevina sa konstrukcijom od masivnih kamenih zidova i perforisanim (funkcija ventilacija banje) kupolama od cigala, povezanih krečnim malterom sa dodatkom kokošjeg jajeta. Bazen za kupanje je oivičen drvenim klupama a dno bazena je pošljunčano. Ovaj tip banje ima različito prostorno rešenje u odnosu na rešenja turskog kupatila, što je, posedica drugačijeg tehnološkog procesa (banje Gornjeg Šehera koriste termalnu vodu).
Naziv[uredi | uredi izvor]
Ebin hauz - banja je dobila naziv po njenom poslednjem vlasniku koga su stanovnici Gornjeg Šehera zvali eba (stara majka).
Zaštita[uredi | uredi izvor]
Odlukom Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39 stav 1 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sednici održanoj od 25. do 31. januara 2005. godine Ebin hauz - banja kao deo Graditeljska celina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka, proglašen je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[1]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Ebin hauz - banja se nalazi u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru u okviru kompleks banja u Gornjem Šeheru na desnoj obali Vrbasa, koji u ovom delu gubi osobine planinske i poprima osobine ravničarske reke, u prostornom obuhvatu definisanom sledećim granicama:[2]
- sa severozapadne strane je ograničen koritom rijeke Vrbas dužine oko 200 metra nizvodno od novog gvozdenog mosta, te granicom Ulice Od Zmijanja Rajka (raniji naziv: Ulica braće Alagić) u dužini oko 100 m jugozapadno od mosta;
- jugozapadnom granicom k.č. broj 662, k.o. Banja Luka III-8 (parcela na kojoj se nalazi Banjsko-rekreacioni centar “Šeher”);
- na jugoistočnoj stran prirodnom granicom prelaska obronaka Šehitluka u ravničarski deo, sa obroncima Banj brda (stari naziv Šehetluci), obrasli hrastom, grabom i crnim borom.
- na severoistočnoj strani k.č. broj 700, k.o. Banja Luka III-8 (Hadži-Isakovića kućom).
Opis dobra[uredi | uredi izvor]
Specifičnosti mahale Ilidža u kojoj su izgrađene Banje u Demirovića kući, zbog prirodnih resursa kraja imaju direktnu vezu sa ovom građevinom. Prisustvo termalnih izvorišta na jednom relativno malom prostornom obuhvatu odrazilo se na graditelje banje u Demirovića kući da korišćenjem prirodnih faktora, oblikuju prostor za stanovanje i obilato koriste termalne vode (prosečne temperature od 33° do 36 °C). Naime oni su unutar posebno izgrađenog objekta izgradili zasebnu prostoriju banju i u nju smestili banje za kupanje.
Prvobitno su se dve banje sa termalnom vodom nalaze u prizemlju kuće porodice Maglajlić, o čemu postoji podatak, da banje u ovoj kući postoje od 1918. godine, iako je sam objekat starijeg datuma. Godine 1918. porodica Maglajlić kuću je prodala svešteniku evangelističke crkve Vilhelmu Ohleru, koji je potom kuću 1922. prodao dvojici braće Demirovića.
Braća Demirović je banje smestila u tri prostorije prizemnog dela levog krila kuće (gledano sa ulice). Kade su postavljene njihov vrh nalazio se u ravni poda prostorije.
Stanje likaliteta[uredi | uredi izvor]
U poslednje vreme ove banje nisu u upotrebi, prilikom obilaska nije bilo nikakvih tragova samopriliva vode i ne zna se da li su dovodne drenaže začepljene ili je izmenom režima tokova podzemnih voda i poačanom eksploatacijom termalnih voda na prostoru Ilidže došlo do trajnog prekida samoizlivanja termalne vode kod banja u Demirovića kući.
Prostorije u kojoj se nalaze banje su u zapuštenom stanju
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Graditeljska cjelina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka,” (PDF). aggf.unibl.org.
- ^ „Istorija Graditeljska cjelina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka,” (PDF). aggf.unibl.org.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Austrougarska karta (kopija) sa prikazom Gornjeg Šehera
- Bejtić, Alija, Banja Luka pod turskom vladavinom, Arhitektura i teritorijalni razvitak grada u 16. i 17. vijeku, «Naše starine» I (Godišnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture SR Bosne i Hercegovine), Sarajevo.
- Banja Luka, Urbanistički plan, Dokumentacija, 2. istorijski razvoj i naslijeđe, 2.3. kulturno-istorijsko naslijeđe, Urbanistički zavod Banja Luka, 1975 (studiju priredio: Zavod za zaštitu spomenika kulture BiH, Sarajevo).
- Novelirani regulacioni plan Gornji Šeher, Urbanistički zavod Banja Luka.
- Kraljević, Gojko, Rimski novci iz okolice Banje Luke, Glasnik Zemaljskog muzeja (A), NS 3a,1983, str. 109-125, Sarajevo.
- Mujezinović, Mehmed, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 2, Istočna i Centralna Bosna, 3. izdanje, Sarajevo.
- Husedžinović, Sabira, Vakufname-značajni istorijski izvori za upoznavanje urbane topografije Banjaluke XVI -XIX vijeka, Glasnik Arhiva i Društva arhivskih radnika Bosne i Hercegovine, god. 30, Sarajevo.
- Ryszard Pankiewicz: QUELQUES REMARQUES SUR L‘ÉCONOMIE PRÉMONTAIRE DANS LA ROME ARCHAÏQUE, ACTA CLASSICA XXXIII (1990) 65-75 ISSN 0065-1141 0065-1141
- Čelebi, Evlija, Putopis, Odlomci o jugoslovenskim zemljama (preveo, uvod i komentar napisao Hazim Šabanović), 3. izdanje, Sarajevo.
- Selman, Mehmed, Banja Luka – za svakog ponešto, Travnik, 1999.
- Opširni popis bosanskog sandžaka iz 1604. godine, sv. III (naziv originala: Defter-i-mufassal-i liva-i Bosna cild salis, Ankara, Tapu Kadastro, Kuyûd-1 Kadîme Arşivi TD 479), Sarajevo, Bošnjački institut Zűrich, Odjeljenje Sarajevo, Orijentalni institut.
