Biotički faktori

Biotički faktori su jedna od tri osnovne grupe na koje možemo podeliti ekološke faktore. To su rezultati uzajamnog delovanja živih bića.

Uopšteno

Sve biljke i životinje na svome staništu, pored abiotičkih faktora sredine, uslovljene su i međusobnim odnosima koji su veoma kompleksni i raznovrsni. Ovi uticaji koji dolaze od živih bića nazivaju se biotički faktori sredine. Dele se na tri osnovne grupe:

• Uzajamni uticaji između organizama,
• Uzajamni uticaji čovjeka i
• Uticaji živih bića na spoljašnju sredinu

Ti odnosi se mogu manifestovati kroz mnoštvo dejstava biljaka na biljke, životinja na životinje, biljaka na životinje, životinja na biljke i uzajamni odnosi biljaka i životinja. Uzajamni uticaji između organizama, kroz odnose ishrane, predstavljaju najvažnije i najsloženije odnose koji vladaju u ekosistemu. Pored odnosa ishrane između živih bića, u biocenozi se ostvaruju specifični odnosi koji su vezani za stanovanje, razmnožavanje, rasijavanje ili raseljavanje članova životne zajednice. Djelovanje čovjeka na živi i neživi svijet u prirodi izdvaja se kao poseban antropogeni ekološki faktor.
Uticaj živih bića na spoljašnju neživu sredinu u prirodi je stalan. Sav kiseonik, i najveći dio ugljen-dioksida u atmosferi i vodi, potiče od živih organizama koji grade lance ishrane (proizvođači, potrošači i razlagači). Neke krečnjačke stijene nastale su vijekovima taloženjem ljušturica morskih i okeanskih organizama. Zahvaljujući djelovanju zelenih drvenastih biljaka koje su živjele u dalekoj prošlosti, nastale su naslage uglja, ležišta nafte i prirodnog gasa.
Biljke na svom staništu mogu djelovati jedna na drugu, posredno i neposredno. Najbolji primjer za neposredno djelovanje između biljaka predstavlja simbioza i parazitizam. Jedan od najrasprostranjenijih oblika simbioze kod biljaka je pojava mikorize, koja predstavlja jedan oblik mutualizma između izvjesnih gljiva i velikog broja viših biljaka, od koje oba organizma imaju korist, a nesposobni su da žive odvojeno. Kao najintimniji oblik mutualizma koji se ostvaruje između biljnih vrsta, predstavljaju lišajevi, gdje se uvijek ostvaruje simbioza između gljive i jednoćelijske alge. U slučaju parazitizma imamo pojavu jednostrane koristi koju parazitska biljka izvlači iz svog domaćina koji trpi štetu, a može biti i potpuno uništen. Između životinja i biljaka postoje mnogobrojni i veoma složeni odnosi. Ishrana svih životinja, bez izuzetaka, zasniva se na biljkama. Bez biljaka ne bi bio moguć opstanak životinjskih vrsta. Sa druge strane, biljke služe mnogim životinjama kao mjesto za stanovanje (drveće i šupljine drveća) i izvor hrane (saprofit, paraziti, karnivore). Životinje mogu na biljke i biljne zajednice djelovati neposredno (oprašivanje, rasprostiranje sjemena i plodova) i posredno (uticaj životinja na zemljište, pretjerano razmnožavanje štetnih insekata). Među životinjama postoje uzajamni odnosi koji se najjasnije ogledaju kroz lance ishrane, simbioze, komensalizme (u toj vezi jedan organizam ima korist, a drugi je neutralan) i parazitizam.

Izvori

• Osnovi biologije i ekologije za studente i nastavnike razredne nastave; Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; Istočno Sarajevo 2011.