Vidin kapija u Niškoj tvrđavi

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Vidin kapija (Beograd).

Vidin kapija u Niškoj tvrđavi
Ostaci Viddin kapije u Niškoj tvrđavi
Opšte informacije
Mesto	Niš
Opština	Crveni Krst
Država	Srbija
Vrsta spomenika	tvrđava
Vreme nastanka	1719—1723.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Vlasnik	Republika Srbija
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš
www.zzsknis.rs

Vidin kapija ili severna kapija u Niškoj tvrđavi jedan je od četiri ulaza (izlaza) na utvrđenom zemljanom bedemu koji su Osmanlija (tokom rekonstrukcije i dogradnje stare Antičke tvrđave) izgradile u periodu od 1719—1723. godine. Ime je dobila po pravcu puta koji je vodio na sever, ka Vidinu (gradu na krajnjem severozapadu Bugarske).

Status i kategorija zaštite

Zbog svog istorijskog i arheološkog značaja Vidin kapija u Niškoj tvrđavi proglašena je, 23. decembra 1982. godine, za „Kulturno dobro od velikog značaja“ i pod brojem SK 289 uvedeno je u centralni registar spomenika kulture u Republici Srbiji. Kao osnov za upis u registar poslužilo je rešenje Zavoda za zaštitutu i naučno proučavanje spomenika kulture NRS br.671/48 od 6. maja 1948. godine.

Nadležni zavod koji vodi mesni registar i brigu o ovom arheološkom lokalitetu je: Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš.

Istorija

Tvrđava Hisar u Nišu, građena je kao utvrđeni zemljani bedem, na kome se nalazilo sedam bastiona — tabija, udaljenih međusobno po 200 metara. Na južnoj strani Tvrđave nalazio se rov širok osam do deset stopa i ispunjen vodom iz reke Nišave. U tvrđavu se moglo ući i iz nje izađin kroz četiri velike kapije, od kojih je iz zapadne vodio put ka Beogradu, severne ka Vidinu, južne ka Stambolu i Solunu i jugoistočne ka gradskom naselju izvan zidina tvrđave Jagodin mali.

Današnje utvrđenje artiljerijskog tipa podigle su Osmanlije u periodu od 1719. do 1723. godine na prostoru antičkog i ranog srednjovekovnog utvrđenja. Naime Sultanovom poveljom od 19. februara 1719. odlučeno je da se u Nišu izgradi jaka tvrđava. U proleće iste godine otpočeli su radovi po projektu glavnog arhitekte Mehmed age i njegovog brata Mustafa age, glavnog organizatora radova. Prve godine gradnje, 1719. godine, angažovao je više desetina hiljada spahija iz deset sandžaka Rumelijskog beglerbegluka, a 1722. godine iz 14 sandžaka. Poslednje godine gradnje bedema, 1723, dovedeno je 40 majstora kamenorezaca iz Carigrada, a bedem je zidalo 400 zidara. Završetak radova obeležen je svečanostima i postavljanjem ploče sa zapisom na Stambol kapiji, juna 1723. godine.

Kao i svako artiljerijsko utvrđenje, današnja Niška tvrđava ima poligonalnu osnovu, sa sedam nejednakih strana i četiri velike kapije (Stambol vrata, Beogradska vrata, Vodena ili jagodinmalska vrata i Vidinska vrata), jednom malom kapijom (tzv.poterna vrata, „vratanca“ kojima se izlazi u gradske rovove) i osam bastionih terasa. Sa bedemima dužine 2.100 m koji su široki 3 m, a visoki 8 m tvrđava zahvata površinu od 22 ha, 80 ari i 52 m².

Konačni, današnji izgled, Niška tvrđava dobila je 1737. godine kada su Osmanlije u njoj naknadno dogradile još nekoliko objekata.

Položaj, prostranstvo i izgled objekta

Vidin kapija u Niškoj tvrđavi, nalaze se na severozapadnom delu bedema Niške tvrđava, zapadno od današnje kapije za prolaz automobila i pešaka (vidi sliku).

Kapija ima četiri bočne prostorije koje su služile za smeštaj stražara.

Vidin kapija jedna je od dve nedovoljno sačuvane kapije (od ukupno četiri iste namene) koja je van funkcije, i nije adekvatno prezentovana i prepuštena je zubu vremena.

Pogled na unutrašnju stranu Vidin kapije (levo), i dve, od četiri, stražarske niše namenjene smeštaju stražara(desno)

Spoljašnje veze

• Gordana Milošević — „Italijanski plan“ Niša iz 1719. kao povod za rekonstrukciju izgleda srednjovekovnog i antičkog grada.