Vilazora

Vilazora ili Bilazora je bio peonski grad iz perioda rane antike. Smešten na lokaciji Ovče polje blizu savremenog mesta Gradište, u blizini sela Knežje.

Geografska dominacija u odnosu na okolinu nameće ulogu komunikacionog centra i raskrsnice puteva od severa ka jugu i od istoka ka zapadu, između granica nekadašnje Dardanije, Makedonije i Trakije. Drevna Vilazora kao najveći i najvažniji grada Peonije prvi pominju Tit Livije i Polibije. Oni ukazuju na njegov strateški geografski položaj i ulogu čuvara severne granice drevne Makedonije u odbrani od Dardanaca.^[1]

Prema rečima stručnjaka, dva važne datume u istoriji drevne Makedonije u vezi sa gradom Vilazora su 217. p. n. e. kada je makedonski kralj Filip V obnovio mrežu utvrđenja i 168. p. n. e. kada makedonski kralj Persej u pripremi Trećeg makedonskog rata sa Rimom uspeo da organizuje vojnu pomoć od Gala koji su bili stacionirani u blizini Bilazora.

Dardanci su 219. p. n. e. okupili svoje snage da napadnu Makedoniju i tada je Vilazora već morala biti u njihovim rukama. Svojom lokacijom u blizini Svetog Nikole, Vilazora je kontrolisala ulaz u dugi prolaz i, ne manje značajan, put jugozapadno do Pelagonije dolinom reke Babune ili dolinom reke Rajec do Stibere i unutrašnjosti drevne Kraljevine Makedonije. Može se pretpostaviti da je Vilazora, kao najveći peonski grad, morala biti u posedu Dardanaca kada ga je Filip V zauzeo 217. p. n. e, da bi obezbedio i zaustavio napade Dardanaca.

Vilazoru pominje i Tit Livije u svojoj Istoriji Rima kada je kralj Persej 168. p. n. e. obezbedio vojnu podršku Gala koji su vodili kampanju na Desudabu, tražeći da galska vojska premesti svoj logor u Vilazora, mesto u Peoniji, i da njihovi generali krenu sa njim u Almanu na reci Vardar. Povoljan geografski položaj u odnosu na okruženje nameće mu ulogu komunikacionog repera i raskrsnice putnih pravaca sa severa na jug i sa istoka na zapad, između granica tadašnje Dardanije, Trakije i Makedonije. Antičku Vilazoru kao najveći i najvažniji grad Peonije prvi pominju Polibije i Tit Livije. Oni ukazuju na njen strateški geografski položaj i ulogu čuvara severne granice drevne Makedonije u odbrani od Dardanaca.