Vukajlovića mehana
| Vukajlovića mehana | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Bajina Bašta |
| Opština | Bajina Bašta |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | druga polovina 19. veka. |
| Tip kulturnog dobra | vredan primer narodnog neimarstva |
Vukajlovića mehana je jedina preostala od nekadašnje četiri kafane koje su postojale u Staroj čaršiji u Bajinoj Bašti.
Prošlost i prilike[uredi | uredi izvor]
Staru mehanu je podigao Cvetko Jevtić, najverovatnije šezdesetih godina 19. veka. Ne postoje prcizniji podaci o datumu gradnje, osim arhitekture, tehnike građenja i detalja, koji ukazuju da je ova mehana II klase izgrađena nakon donošenja uredaba o mehanama iz 1861. i 1864. godine, odnosno po osnivanju mehansko-pekarskog esnafa u Bajinoj Bašti, 1868. godine.
Svoje sadašnje ime dobila je po porodici Vukajlović, u čije je vlasništvo dospela 1909. godine. Prethodno je od prvobitnog vlasnika, zgradu kupio Todor Pavićević 25. jula 1895. godine, radi naplate dugova. Potvrda ovih tvrdnji postoji u sačuvanim tapijama iz tog vremena.
Izgled mehane[uredi | uredi izvor]
Vukajlovićeva mehana je u to vreme bila odlično locirana, izvan varošice, uz sam užički put, koji je u to vreme predstavljao vrlo važnu trgovačku komunikaciju. Sagrađena je veoma kvalitetno i masivno, kamenom do visine parapeta, a ostatak zidova do pune visine opekom velikog formata. Sama zgrada predstavlja prizemnu građevinu, prostorno dobro organizovanu, dimenzija 26,10x13,85m, sa tri međusobno povezane, a ipak zasebne funkcionalne celine. Kafanski deo zauzima središnu zonu objekta i sastoji se od velike i male sale, sa posebnim ulazima, međusobno povezanim i velikom kuhinjom. Sa ulične strane se pruža plitak trem na visokim, nejednako raspoređenim drvenim stubovima na jastucima.
Drugu odvojenu celinu sačinjavaju tri sobe za prenoćište, koje su dugačkim hodnikom odvojene od velike kafanske sale, sa direktnim pristupomsamo iz dvorišta. U dvorištu su bili raspoređeni svi pomoćni objekti.
Treća celina sastojala se od pekare sa prodajnim i skladišnim prostorom i bila je direktno povezana sa malom salom. Bočni deo deo nekadašnje pekare izlazi iz mase objekta ka ulici za dubinu trema, tako da je cela građevina bila pokrivena jedinstvenim krovom. Krov je četvorovodni pokriven biber crepom, sa strehama opšivenim podužnim, užljebljenim daskama.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- N. Živković: Okružje užičko polovinom XIX veka, Tiovo Užice 1984.
- S. Ignjić: Bajina Bašta i okolina, Bajina Bašta, 1985.
- dr Cvetko Kostić: Postanak i razvitak Čaršije (Primer Čaršije Bajine Bašte), Glasnik Etnografskog instituta SANU, IV-VI (1955—57), Beograd 1957.
