Gastroenterologija
 Ilustracija stomaka | |
| Sistem | digestivni trakt |
|---|---|
| Bitne bolesti: | rak digestivnog trakta, krvarenje u digestivnom traktu |
| Bitni testovi: | kolonoskopija, test stolice, kontrastna radiografija (ispijanje barijuma), endoskopija |
| Specijalista | gastroenterolog |
Gastroenterologija[1] je disciplina interne medicine. Naziv joj potiče od grčkih reči gastros (stomak), enteron (creva) i logos (nauka). Bavi se proučavanjem bolesti sistema za varenje i to kako bolesti jednjaka, želuca, tankog creva, debelog creva, tako i bolesti bilijarnog sistema, pankreasa i peritoneuma.
Bolesti koje pogađaju gastrointestinalni trakt, koje obuhvataju organe od usta do anusa, duž probavnog kanala, su u fokusu ove specijalnosti. Lekari koji rade u ovoj oblasti zovu se gastroenterolozi. Oni obično imaju oko osam godina predmedicinskog i medicinskog obrazovanja, jednogodišnji staž (ako to nije deo specijalizacije), tri godine internističkog specijalizacije i tri godine gastroenterološke obuke. Gastroenterolozi sprovode brojne dijagnostičke i terapijske procedure uključujući kolonoskopiju, ezofagogastroduodenoskopiju (EGD), endoskopsku retrogradnu holangiopankreatografiju (ERCP), endoskopski ultrazvuk (EUS) i biopsiju jetre.[2] Neki gastroenterološki pripravnici završivaju „četvrtu godinu“ (iako im je ovo često sedma godina diplomskog medicinskog obrazovanja) iz hepatologije transplantacije, napredne interventne endoskopije, zapaljenske bolesti creva, motiliteta ili drugih tema.
Napredna endoskopija, koja se ponekad naziva interventna ili hirurška endoskopija, je podspecijalnost gastroenterologije koja se fokusira na napredne endoskopske tehnike za lečenje pankreasnih, hepatobilijarnih i gastrointestinalnih bolesti. Interventni gastroenterolozi obično prolaze dodatnu godinu rigorozne obuke u naprednim endoskopskim tehnikama uključujući endoskopsku retrogradnu holangiopankreatografiju, endoskopske ultrazvučno vođene dijagnostičke i interventne procedure i napredne tehnike resekcije uključujući endoskopsku resekciju sluzokože i endoskopsku disekciju submukoze. Pored toga, izvođenje endoskopskih barijatrijskih procedura obavljaju i neki napredni endoskopisti.
Hepatologija, ili hepatobilijarna medicina, obuhvata proučavanje jetre, pankreasa i bilijarnog stabla, i tradicionalno se smatra podspecijalnošću gastroenterologije, dok proktologija obuhvata poremećaje anusa, rektuma i debelog creva i smatra se podspecijalnošću opšte hirurgije.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pozivajući se na egipatske papiruse, Džon F. Nan je identifikovao značajno poznavanje gastrointestinalnih bolesti među lekarima koji su praktikovali tokom perioda faraona. Irinahti, iz desete dinastije, oko 2125. p. n. e., bio je dvorski lekar specijalizovan za gastroenterologiju, spavanje i proktologiju.[3]
Kod starih Grka, Hipokrat je varenje pripisivao mešavini. Galenov koncept stomaka koji ima četiri dela bio je široko prihvaćen sve do modernog doba u sedamnaestom veku.
Osamnaesti vek:
- Italijan Lazaro Spalanzani (1729–99) bio je među prvim lekarima koji su zanemarili Galenove teorije, a 1780. dao je eksperimentalni dokaz o delovanju želudačnog soka na hranu.
- Godine 1767, Nemac Johan fon Cimerman napisao je važno delo o dizenteriji.
- Maksimilijan Stol iz Beča je 1777. opisao rak žučne kese.[4][5]
Devetnaesti vek:
- Godine 1805, Filip Bozini je napravio prvi pokušaj da posmatra unutrašnjost živog ljudskog tela koristeći cev koju je nazvao Lichtleiter (instrument za vođenje svetlosti) za ispitivanje urinarnog trakta, rektuma i ždrela. Ovo je najraniji opis endoskopije.[6][7]
- Šarl Emil Trozje opisao je povećanje limfnih čvorova kod raka abdomena.[8]
- Godine 1823, Vilijam Praut je otkrio da stomačni sokovi sadrže hlorovodoničnu kiselinu.[9]
- Godine 1833, Vilijam Bomont je objavio Eksperimente i zapažanja o želudačnom soku i fiziologiji varenja nakon višegodišnjeg eksperimentisanja na testiranom subjektu Aleksis Sent Martin.
- Godine 1868, Adolf Kusmaul, poznati nemački lekar, razvio je gastroskop. Usavršio je tehniku na gutaču mačeva.
- Godine 1871, u društvu lekara u Beču, Karl Stoerk je demonstrirao ezofagoskop napravljen od dve teleskopske metalne cevi, koji je prvobitno osmislio Valdenburg 1870.
- Godine 1876, Karl Vilhelm fon Kupfer je opisao svojstva nekih ćelija jetre koje se sada nazivaju Kupferove ćelije.
- Godine 1883, Hjugo Kroneker i Semjuel Džejms Melcer proučavali su manometriju jednjaka kod ljudi.
Dvadeseti vek:
- Godine 1915, Džesi Maklendon je testirao kiselost ljudskog želuca in situ.[10]
- Godine 1921-22, Valter Alvarez je uradio prva elektrogastrografska istraživanja.[11]
- Rudolf Šindler je opisao mnoge važne bolesti koje su zahvatile ljudski probavni sistem tokom Prvog svetskog rata u svom ilustrovanom udžbeniku i neki ga opisuju kao „oca gastroskopije”. On i Georg Vulf razvili su polufleksibilni gastroskop 1932. godine.
- Godine 1932, Baril Bernard Kron je opisao Kronovu bolest.
- Godine 1957, Bazil Hiršovic je predstavio prvi prototip fajbreoptičkog gastroskopa.
Dvadeset prvi vek:
- Godine 2005, Bari Maršal i Robin Voren iz Australije dobili su Nobelovu nagradu za fiziologiju i medicinu za otkriće Helicobacter pylori (1982/1983) i njene uloge u bolesti čira na dvanaestopalačnom crevu. Džejms Livit je pomagao u njihovom istraživanju, ali Nobelova nagrada se ne dodeljuje posthumno, tako da on nije uključen u nagradu.
Klasifikacija bolesti[uredi | uredi izvor]
- Međunarodna klasifikacija bolesti (ICD 2007)/klasifikacija SZO:
- Poglavlje XI, Bolesti probavnog sistema,(K00-K93)[12]
2. MeSH predmetni naslov:
3. Katalog Nacionalne medicinske biblioteke (NLM klasifikacija 2006):
- Digestivni sistem (V1)[15]
Gastroenterološka zajednica[uredi | uredi izvor]
Gastroenterološka zajednice[uredi | uredi izvor]
- Svetska gastroenterološka organizacija[16][17]
- Britansko društvo za gastroenterologiju[18][19]
- Ujedinjena evropska gastroenterologija[20]
Časopisi[uredi | uredi izvor]
- The American Journal of Gastroenterology
- Clinical Gastroenterology and Hepatology
- Endoscopy
- Gastroenterology
- Gastrointestinal Endoscopy
- Gut
- Inflammatory Bowel Diseases
- Journal of Clinical Gastroenterology
- Journal of Crohn's and Colitis
- Neurogastroenterology & Motility
- World Journal of Gastroenterology
Gastroenterolozi[uredi | uredi izvor]
Obuka[uredi | uredi izvor]
U Sjedinjenim Državama, gastroenterologija je subspecijalnost interne medicine sertifikovana od strane Američkog odbora za internu medicinu (ABIM) i Američkog osteopatskog odbora za internu medicinu (AOBIM).
- Američki koledž za gastroenterologiju
- Američko gastroenterološko udruženje
- Američko društvo za gastrointestinalnu endoskopiju
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ MeSH heading gastroenterology
- ^ „Gastroenterology”. American Medical Association. Pristupljeno 11. 7. 2020.
- ^ Nunn JF. Ancient Egyptian Medicine. (2002) ISBN 0-8061-3504-2.
- ^ Edgardo Rivera, MD James L. Abbruzzese, MD; Pancreatic, Hepatic, and Biliary Carcinomas, Medical Oncology: A Comprehensive Review [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. decembar 2007)
- ^ DeStoll M: Rationis Mendendi, in Nosocomio Practico vendobonensi. Part 1 LugduniBatavarum, Haak et Socios et A et J Honkoop 1788, OCLC 23625746
- ^ Gilger, MA (oktobar 2001). „Gastroenterologic endoscopy in children: past, present, and future”. Current Opinion in Pediatrics. 13 (5): 429—34. PMID 11801888. S2CID 39462852. doi:10.1097/00008480-200110000-00008.
- ^ The Origin of Endoscopes, Olympus history
- ^ Anton Sebastian, A Dictionary of the History of Medicine, ISBN 1-85070-021-4
- ^ Prout, W. On the nature of the acid and saline matters usually existing in the stomachs of animals. – Philos. Transactions, 1824, 1, 45.
- ^ McClendon J. F. New hydrogen electrodes and rapid methods of determining hydrogen ion concentrations. – Amer. J. Physoil., 1915, 38, 2, 180.
- ^ Alvarez WC (1922). „The electrogastrogram and what it shows”. JAMA: The Journal of the American Medical Association. JAMA. 78 (15): 1116. doi:10.1001/jama.1922.02640680020008. Pristupljeno 22. 5. 2020.
- ^ Chapter XI, Diseases of the digestive system,(K00-K93)
- ^ Gastroenterology (G02.403.776.409.405)
- ^ Gastroenterological diseases(C06.405)
- ^ Digestive system(W1) Arhivirano 2004-10-19 na sajtu Wayback Machine
- ^ „About WGO”. World Gastroenterology Organisation. Arhivirano iz originala 08. 07. 2015. g. Pristupljeno 29. 05. 2022.
- ^ „Web alert”. Curr Gastroenterol Rep. 10 (1): 1—2. 1. 2. 2008. doi:10.1007/s11894-008-0001-3.
- ^ Delamothe T (septembar 1987). „British Society of Gastroenterology: golden jubilee”. British Medical Journal (Clinical Research Ed.). 295 (6599): 622. PMC 1257759
. PMID 3117263. doi:10.1136/bmj.295.6599.622.
- ^ Alexander-Williams J, Baron JH (septembar 1987). „British Society of Gastroenterology 1937-87: an overview”. Gut. 28 Suppl: 53—5. PMC 2579722 . PMID 3311919.
- ^ „Week”. Ueg.eu. Pristupljeno 20. 3. 2019.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Rees CJ, Trebble TM, Von Wagner C, Clapham Z, Hewitson P, Barr H, Everett S, Griffiths H, Nayar M, Oppong K, Riley S, Stebbing J, Thomas-Gibson S, Bevan R (septembar 2020). „British Society of Gastroenterology position statement on patient experience of GI endoscopy”. Gut. 69 (9): 1. PMID 31506326. doi:10.1136/gutjnl-2019-319207.
- Lamb CA, Kennedy NA, Raine T, Hendy PA, Smith PJ, Limdi JK, Hayee B, Lomer MC, Parkes GC, Selinger C, Barrett KJ, Davies RJ, Bennett C, Gittens S, Dunlop MG, Faiz O, Fraser A, Garrick V, Johnston PD, Parkes M, Sanderson J, Terry H, Gaya DR, Iqbal TH, Taylor SA, Smith M, Brookes M, Hansen R, Hawthorne AB (decembar 2019). „British Society of Gastroenterology consensus guidelines on the management of inflammatory bowel disease in adults”. Gut. 68 (Suppl 3): s1—s106. PMC 6872448 . PMID 31562236. doi:10.1136/gutjnl-2019-318484.
- Siau K, Hearnshaw S, Stanley AJ, Estcourt L, Rasheed A, Walden A, Thoufeeq M, Donnelly M, Drummond R, Veitch AM, Ishaq S, Morris AJ (2020). „British Society of Gastroenterology (BSG)-led multisociety consensus care bundle for the early clinical management of acute upper gastrointestinal bleeding”. Frontline Gastroenterology. 11 (4): 311—323. PMID 32582423. doi:10.1136/flgastro-2019-101395.
- Vasant DH, Paine PA, Black CJ, Houghton LA, Everitt HA, Corsetti M, Agrawal A, Aziz I, Farmer AD, Eugenicos MP, Moss-Morris R, Yiannakou Y, Ford AC (jul 2021). „British Society of Gastroenterology guidelines on the management of irritable bowel syndrome”. Gut. 70 (7): 1214—1240. doi:10.1136/gutjnl-2021-324598.
- Catlow J, Beaton D, Beintaris I, Shaw T, Broughton R, Healey C, Penman I, Coleman M, Rutter M (2021). „JAG/BSG national survey of UK endoscopy services: impact of the COVID-19 pandemic and early restoration of endoscopy services”. Frontline Gastroenterology. 12 (4): 272—278. doi:10.1136/flgastro-2020-101582.
- Snook J, Bhala N, Beales IL, Cannings D, Kightley C, Logan RP, Pritchard DM, Sidhu R, Surgenor S, Thomas W, Verma AM, Goddard AF (septembar 2021). „British Society of Gastroenterology guidelines for the management of iron deficiency anaemia in adults”. Gut. doi:10.1136/gutjnl-2021-325210.
- „Gut - A leading journal in gastroenterology and hepatology - BMJ”. Gut (na jeziku: engleski). Pristupljeno 6. 10. 2021.
- „BMJ Open Gastroenterology - A gastroenterology and hepatology journal”. BMJ Open Gastroenterology (na jeziku: engleski).
- „Frontline Gastroenterology - Essential gastroenterology & hepatology”. Frontline Gastroenterology (na jeziku: engleski). Pristupljeno 6. 10. 2021.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Publications/Journals na sajtu Curlie (jezik: engleski)
- UEG Journal Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. decembar 2016)
- Publications/Journals na sajtu Curlie (jezik: engleski)
