Dragoljub Milenović Grca
Dragoljub Milenović Grca | |
|---|---|
 Dragoljub Milenović Grca | |
| Datum rođenja | 1920. |
| Mesto rođenja | Pirot, Kraljevina SHS |
| Datum smrti | 1942. (21/22 god.) |
| Mesto smrti | Pirot, Bugarska okupaciona zona Kraljevine Jugoslavije |
| Zanimanje | Mesarski radnik |
Dragoljub Milenović Grca (1920 – 1942[a]) bio je mesarski radnik iz Pirota, aktivista SKOJ i borac Svrljiško-nišavskog partizanskog odreda.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Dragoljub Milenović Grca rođen je u Pirotu 1920. godine. Učio je mesarski i kožarski zanat. Kao mladić bio je član pirotskog fudbalskog kluba „Pobeda”.[1] Pojedini savremeni autori povezuju ga sa družinom poznatom kao Dvanaest belih ruža, maloletničkom grupom kojoj su se pripisivali manji prestupi i problematično ponašanje tridesetih godina 20. veka u Pirotu.[2] Bio je jedan od omladinaca koji su odmah po uspostavljanju bugarske okupacije u Pirotu, 18. aprila 1941. godine, počeli ilegalno da deluju i pomažu Narodnooslobodilački pokret.[3]
Demarkacionom linijom između nemačke i bugarske okupacione zone, Pirotski okrug podeljen je na dva dela: pirotski i veći deo lužničkog sreza pripali su Bugarskoj, dok je manji deo lužničkog sreza pripojen Nedićevoj Srbiji pod nemačkom okupacijom. Partijsko-politički rad na području pod bugarskom okupacijom bio je izuzetno težak i komplikovan. Odlukom Pokrajinskog komiteta za Srbiju[b], avgusta 1941. godine Okružni komitet Partije u Nišu formirao je Sreski komitet KPJ sa sedištem u Beloj Palanci, koji je kasnije trebalo da preraste u Okružni komitet za okrug pirotski. Sreski komitet KPJ u Beloj Palanci inicirao je ubrzo formiranje omladinskih grupa u Pirotu i okolnim selima, čije je zaduženje bilo između ostalog i prikupljanje oružja i vojne opreme.[3]
Već tokom leta 1941. u pirotskom kraju formirano je nekoliko aktiva NOP od radnika, srednjoškolaca i studenata. Dragoljub Milenović Grca zajedno sa svojim bratom Ratomirom Milenovićem Paragvajem pripadao je aktivu koji se isticao velikom borbenošću i doslednošću u sprovođenju linije KPJ.[4]
Kao jedan od istaknutih aktivista, Dragoljub Milenović Grca stupio je u Svrljiško-nišavski partizanski odred u jesen 1941. godine.[5] Iznad sela Kozje, blizu Bele Palanke, 10. marta 1942. godine sukobili su se ljotićevci iz Petog dobrovoljačkog odreda sa partizanima Svrljiško-nišavskog i Knjaževačkog odreda. Tom prilikom Dragoljub Milenović Grca je ranjen u nogu, nakon čega se ilegalno lečio u Pirotu.[6]
Kao pozadinski radnik i jedan od kurira Svrljiško-nišavskog partizanskog odreda, zadužen za održavanje komunikacije između odreda i aktivista iz pirotskog kraja, Dragoljub Milenović Grca nameravao je da se sastane sa Ljubomirom Kartaljevićem, članom Bugarske komunističke partije. Ljubomir Kartaljević je u to vreme često posećivao Pirot nastojeći da uspostavi saradnju sa lokalnim levičarima. Međutim, bugarska okupaciona policija uspela je da uđe u trag Kartaljevićevim aktivnostima i da ga uhapsi, te da sazna vreme i mesto dogovorenog sastanka sa Grcom. Raspolažući tim informacijama, bugarske policijske snage pripremile su zasedu Dragoljubu Milenoviću Grci i likvidirale ga na Sarlahu, gde je on došao očekujući sastanak sa Kartaljevićem.[7]
Na mestu Grcine pogibije, Savez boraca Narodnooslobodilačkog rata iz Pirota podigao je spomenik 1950. godine.
Nakon Drugog svetskog rata, ime Dragoljuba Milenovića Grce nosila je jedna omladinska radna brigada iz pirotskog kraja koja je 1959. i 1960. godine radila na izgradnji dva auto-puta na teritoriji Srbije.[8]
Po Dragoljubu Milenoviću nazvana je jedna ulica u Pirotu.[9] Spomen-bista Dragoljuba Milenovića Grce smeštena je u parku donjeg grada Pirotske tvrđave.
Porodica[uredi | uredi izvor]
Grcini roditelji uhapšeni su tokom rata od strane bugarske okupacione policije, kojom prilikom su u zatvoru usled mučenja, torture i hladnoće oboleli od upale pluća i oboje preminuli.[10]
Grcina sestra Vera Milenović Popović bila je po okončanju rata istaknuti rukovodilac Okružnog komiteta SKOJ, a njen suprug Svetislav Popović – Tile postao je u potonjim decenijama član Centralnog komiteta SKS i jugoslovenski diplomata u Francuskoj.[11] Njihova ćerka Nada Popović Perišić obavljala je dužnost ministra kulture u Prvoj vladi Mirka Marjanovića od 1994. do 1998. godine.
Prema primedbi potomaka, pravo prezime porodice glasilo je Milenović, ali je u izvesnom trenutku preuzet neispravan oblik Milenković koji se potom ustalio u literaturi.[10]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Spomenik Dragoljubu Milenoviću Grci na Sarlahu -
Spomen-bista Dragoljuba Milenovića Grce u parku donjeg grada Pirotske tvrđave -
Spomen-ploča posvećena Dragoljubu Milenoviću Grci na zgradi Opštinskog suda u Pirotu
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ U literaturi i na spomen-obeležjima nailazimo na neslaganja u pogledu datuma Grcine pogibije. Na spomeniku na Sarlahu kao datum Grcine smrti naveden je 29. avgust 1942, na spomen-ploči 6. oktobar 1942, dok se u literaturi pominje i 19. septembar 1942.
- ^ Podrazumeva se pokrajinski odbor Komunističke partije Jugoslavije zadužen za delovanje na teritoriji Srbije.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Osnovna škola Vuk Karadžić : 1815-1975 : spomenica povodom proslave stošezdesetogodišnjice postojanja. Pirot. 1975. str. 205—208.
- ^ Vidanović, Predrag (2018). „Antifašističko delovanje u Pirotu do kraja 1942. godine”. Časopis „ZAPISI”, Istorijski arhiv Požarevac. 7: 237.
- ^ a b Panajotović, Tomislav (1982). Pirot kroz vekove : istorijski događaji, zapisi, predanja, sećanja, ljudske sudbine. Pirot. str. 161—167.
- ^ Mijalković, Miodrag (1974). „Pirot i okolina u NOB 1941/1942. godine”. Pirotski zbornik. 6: 38.
- ^ Mijalković, Miodrag (1974). „Pirot i okolina u NOB 1941/1942. godine”. Pirotski zbornik. 6: 48.
- ^ Stefanović, Mladen. Zbor Dimitrija Ljotića. Narodna knjiga Beograd. str. 185, 186.
- ^ Manić, Miljan (2017). Pirotski vremeplov : hronologija. str. 92.
- ^ Vojčić, Dragoslav; Pančić, Viden; Nikolić, Goran (2012). Radni polet omladine pirotskog kraja 1944-1989. str. 79, 91.
- ^ „Ulica Dragoljuba Milenkovića u Pirotu; OpenStreetMap”. OpenStreetMap. Pristupljeno 30. 3. 2023.
- ^ a b Moj predak u Drugom svetskom ratu. Istorijski arhiv u Pirotu. 2018. str. 42.
- ^ „Novi članovi CK SK Srbije”. Borba: 2. 7. 6. 1959.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
