Zbornik

Zbornik je, po izvornom značenju, bogoslužbena knjiga u čiji sastav ulazi više od dva književna spomenika (članka). Obično su to spisi nastali nezavisno, koji mogu da se sretnu i nezavisno, van sastava određenog zbornika. Od zbornika treba razlikovati konvolut (zbirku mehanički sabranih posebnih rukopisa ili fragmenata u celinu jedne knjige). Južnoslovenski zbornici se mogu podeliti na tri grupe:

zbornici sa postojanim sastavom – izdvaja se krug koji sadrži dela jednog pisca ili su posvećena jednoj temi (npr. Monaška pravila Vasilija Velikog, Poučenija Teodora Studitskog, Slova Jovana Zlatoustog). Od XIV veka se kod Srba obrazuju dve vrste tematskih zbornika – zbornici sa delima crkvenih otaca preteča isihazma i zbornici sa spisima poznatih isihasta. Počinju da se obrazuju i zbornici sa žanrovskim osobenostima, kao što su zbornici sa spisima liturgijskog, pravnog, dogmatsko – polemičkog, asketskog i apokrifnog sadržaja. Grupi ovih zbornika pripada i krug zbornika tematski raznovrsnih dela, ali sa prevashodno poučnim karakterom. Od XV veka se kod Srba obrazuje posebna vrsta zbornika – Srbljak, koji obuhvata obično nekoliko službi srpskim svetiteljima. Srbljak se ponekad proširivao i izvornim srpskim žitijima, pohvalama i slovima. Izbor tekstova zavisi od potrebe i želje naručioca i nema strogo utvrđen sastav. Najstariji zbornik ovog tipa potiče sa kraja XV veka (rukopis Pećke patrijaršije)^[1].
zbornici sa relativno postojanim sastavom – u njima je građa raspoređena prema redosledu nepokretnih i pokretnih praznika u toku godine (npr. sinaksari, čti -mineji).
zbornici nepostojanog sastava – ovo su zbornici mešovitog sastava, nastaju najčešće prema izboru sastavljača (prepisivača), a sami članci se uključuju bez određenog sistema. To su zbornici namenjeni uglavnom neobrednom i ličnom čitanju, a ne bogoslužbenim potrebama. Tematika ovih zbornika je raznovrsna i žanrovski bogata. Ipak, građa u ovim zbornicima nije potpuno proizvoljna i neuređena.^[2]

U mnogim zbornicima građa se tematski okuplja u logične cikluse. Takav je recimo zbornik popa Dragolja (treća četvrtina XIII veka), koji sadrži različita tumačenja, apokrifne molitve, obrasce za gatanja, slova crkvenih otaca i sl. Zbornici XIV i XV veka imaju široki enciklopedijski sadržaj. U XVI i XVII veku, međutim, zbornici mešovitog sadržaja gube svoj karakter i počinju da se približavaju širem krugu čitalaca.

U savremenom značenju, zbornik može biti svaka knjiga u kojoj su objavljeni različiti prikupljeni i izabrani radovi.