Klavije (krater)
 Krater Klavije na Mesecu | |
| Koordinate | 58° 24′ 0″ j. g. š. 14° 24′ 0″ z. g. d. |
|---|---|
| Prečnik | 225 km |
| Dubina | 3,5 km |
| Eponim | Christopher Clavius[*] |
Klavije (poznat i kao Klavijus) je jedan od najvećih kratera na Mesecu i treći krater po veličini uzimajući u obzir one smeštene na vidljivoj „bližoj” strani. Nalazi se u brdovitom južnom visijskom delu Meseca, južno od istaknutog Tihovog kratera. Ime je dobio ime po jezuitskom svešteniku Kristoferu Klavijeu, nemačkom matematičaru i astronomu iz 16. veka. Prečnik kratera iznosi 225 kilometara, a dubok je 3,5 kilometara.
Opis[uredi | uredi izvor]
Zbog lokacije kratera prema južnom obodu, krater se čini duguljastim (zbog rakursa). Zbog svoje ogromne veličine, Klavije je vidljiv i golim okom. Izgleda kao istaknuti usek oko 1—2 dana nakon što Mesec dostigne prvu četvrtinu. Krater je jedna od najstarijih formacija na površini Meseca i verovatno je formiran tokom perioda nektarijuma pre oko 4 milijarde godina. Uprkos svojoj starosti, međutim, krater je relativno dobro očuvan. Ima poprilično nizak spoljni zid u odnosu na svoju veličinu, a celom površinom je „ukrašen” i „izbušen” manjim kraterima. Obod se značajno ne izražava u okolnom terenu, što i čini ovu „depresiju” depresijom. Unutrašnja površina oboda je brdovita, puna žlebova i raznih useka, a i varira u širini, sa najstrmijom nizbrdicom na svom južnom kraju. Generalno, primećeno je da obod ima otprilike poligonalnu konturu (obris).
Pod kratera[uredi | uredi izvor]
Pod formira konveksnu ravnicu, koja je obeležena velikim brojem zanimljivih udarnih kratera. Najznačajniji od njih je zakrivljeni lanac kratera koji počinje sa Raderfordovim kraterom na jugu, a zatim se lučno zavija po podu kratera u suprotnom smeru, formirajući niz kratera sve manjih i manjih prečnika.
Počevši od najvećeg ka najmanjem, ovi krateri nazvani su po slovima: Klavije D, Klavije C, Klavije N, Klavije J i Klavije JA. Ova sekvenca opadajućih kratera pokazala se kao koristan alat za astronome amatere koji žele da testiraju rezoluciju svojih malih teleskopa.
Kraterski pod zadržava umanjeni ostatak centralnog masiva, koji leži između Klavija C i Klavija N. Relativna glatkoća poda i mala visina centralnih vrhova može da znači da je površina kratera formirana neko vreme posle prvobitnog udara.
Obližnji krateri[uredi | uredi izvor]
Značajni krateri smešteni u blizini Klavija uključuju Šajnerov krater na zapadu, Blankanijev krater na jugozapadu, Maginijev krater na severoistoku te Longomontanijev krater na severozapadu. Krater Raderford leži u potpunosti u jugoistočnom obodu, dok Porter prekriva severoistočni zid. Manji krater Klavije L pruža se preko zapadnog oboda, dok Klavije K probija zapadno-jugozapadni obod.
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Ovaj krater često je mesto postavljanja baza na Mesecu u knjigama naučne fantastike. Artur Klark je svoju bazu iz romana Odiseja u svemiru 2001. smestio baš u ovom krateru.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Kristofer Klavije
- Tihov krater
- Raderfordov krater
- Šajnerov krater
- Blankanijev krater
- Maginijev krater
- Longomontanijev krater
- Porterov krater
- Odiseja u svemiru 2001.
Reference[uredi | uredi izvor]
- (jezik: engleski) Vud, Čak (6. avgust 2007). Smooth Stuff. Lunar Photo of the Day. Pristupljeno 4. 1. 2015.
- (jezik: engleski) Anderson, LE; Vitaker Iven A (1982). NASA Catalogue of Lunar Nomenclature. NASA RP-1097
- (jezik: engleski) Blu, Dženifer (25. jul 2007). Gazetteer of Planetary Nomenclature. United States Geological Survey Pristupljeno 4. 1. 2015.
- (jezik: engleski) Basej, B; Spadis, P . The Clementine Atlas of the Moon. Cambridge University Press. New York. 2004. ISBN 978-0-521-81528-4.
- (jezik: engleski) Koks, Elaja E; Koks, Džosaja C . Who's Who on the Moon: A Biographical Dictionary of Lunar Nomenclature. Tudor Publishers. . 1995. ISBN 978-0-936389-27-1.
- (jezik: engleski) Makdauel, Džonatan (15. jul 2007). Lunar Nomenclature. Jonathan's Space Report Pristupljeno 4. 1. 2015.
- (jezik: engleski) Mur, Patrik . On the Moon. Sterling Publishing Co. . 2001. ISBN 978-0-304-35469-6.
- (jezik: engleski) Prajs, Fred V . The Moon Observer's Handbook. Cambridge University Press. 1988. ISBN 978-0-521-33500-3.
- (jezik: engleski) Rukl, Antonin . Atlas of the Moon. Kalmbach Books. . 1990. ISBN 978-0-913135-17-4.
- (jezik: engleski) Veb, Tomas Vilijam . Celestial Objects for Common Telescopes (6th revision ed.). Dover. . 1962. ISBN 978-0-486-20917-3.
- (jezik: engleski) Vitaker Iven A . Mapping and Naming the Moon. Cambridge University Press. 1999. ISBN 978-0-521-62248-6.
- (jezik: engleski) Vlasuk, Piter T . Observing the Moon. Springer. . 2000. ISBN 978-1-85233-193-1.
- (jezik: engleski) Gazetteer of Planetary Nomenclature Pristupljeno 4. 1. 2015.
- (jezik: engleski) Lunar Nomenclature Pristupljeno 4. 1. 2015.
