Ključna kost
| Ključna kost | |
|---|---|
 Trodimenzionalni prikaz kučne kosti | |
| Detalji | |
| Identifikatori | |
| Latinski | clavicula |
| MeSH | D002968 |
| TA | A02.4.02.001 |
| FMA | 13321 |
| Anatomska terminologija | |
Ključna kost ili ključnjača (lat. clavicula) je duga kost ramenog pojasa blago zavijenog latiničnog slova „S” koja se pruža poprečno duž granice grudnog koša sa vratom, od zgloba sa drškom grudnom kosti (medijalno) do vrha lopatičnog grebena (lateralno).[1]
Embriologija[uredi | uredi izvor]
U toku embrionalnog razvoja ključna kost je prva duga kost koja započinje okoštavanje, — u sedmoj nedelji intrauterinog života, a poslednja kost u telu koja završava okoštavanje.
Nastaje iz lateralneog mezoderma, tako što medijalni i bočni krajevi ključnjače prolaze kroz različite procese okoštavanja. Medijalni kraj prolazi kroz formiranje endohondralne osifikacije. Endohondralnoj osifikaciji koštane strukture prethodi hrskavični model sastavljen od hondrociti pre mineralizacije i osifikacije. Bočni kraj ključnjače, formira se, na drugojačiji maačin — intramembranskom osifikacijom koja čini osnovu kosti nastalu direktno i bez hrskavice. U oba slučaja, struktura kosti se remodelira tako da kao rezultat remodelacije nastane lamelarna kost.
Uprkos tome što je ključnjača jedna od prvih kostiju koja započinje okoštavanje, ona je jedna od posednjih koja završava ovaj proces, jer se epifize njenog rasta ne mogu zatvoriti sve do dvadesete ili do dvadeset i pete godine života.[2][3]
Iako se tokom embrionalnog razvoja ključna kost u načelu zglobljava sa grudnom kosti, ona se izuzetno može zglobljavati i sa prvim rebrom na mestu gde se nalazi kostoklavikularni ligament (lat. art. costoclavicularis medialis).
Interesantno je da je ključna kost prva kost koja započinje okoštavanje tokom embriološkog razvoja i poreklom je iz lateralnog mezoderme. U tom procesu, medijalni i bočni krajevi ključnjače prolaze kroz različite procese okoštavanja.
Medijalni. unutrašnji ili sternalni kraj prolazi kroz proces formiranja endohondralne osifikacije. Endohondralnoj osifikaciji koštane strukture prethodi hrskavični model sastavljen od hondrocita pre mineralizacije i osifikacije.
Bočni kraj, naprotiv, formira se intramembranskom osifikacijom čiju osnovu čini kost formirana direktno bez hrskavice.
U oba slučaja, struktura je remodelirana na način da je rezultat lamelarna kost. Uprkos tome što je jedna od prvih kostiju koja započinje okoštavanje, ona je jedna od posljednjih koja završava ovaj proces, jer se epifize rasta ne mogu zatvoriti sve od dvadesete do dvadeset i pete godine života.[2][3]
Značaj i funkcija[uredi | uredi izvor]
Iako mala, u odnosu na ostale prave kosti, ključna kost ima veliki značaj u koštanom sistemu jer omogućava optimalnu funkciju gornjih udova, i njihovu zaštitu od dejstva prekomerene sile koja se prenosi direktnim kontaktaktom na telo. Svojim dobrim položajem ključna kost takođe održava gornji ud u pravilnom položaj u odnsou na grudni koš, ograničavajući opseg pokreta u fiziološkim granicama unutar ramenog pojasa.
Njena biomehanička svojstva nalikuju nekoj vrsti poluge koja omogućavaju lopatici da glatko klizi duž zadnjeg zida grudnog koša, što je važno za potpuno i pravilno kretanje gornjih udova.[4]
Svojom anatomskom lokacija takođe grudna kost štiti vulnerabilne neurovaskularne strukture, uključujući brahijalni pleksus nerave, arteriju i venu subklaviju koja bi, u slučaju optećene, značajno povećale morbiditet ali i mortalitet.[5]
Anatomija[uredi | uredi izvor]
Ključna kost je parna kost, koja je po svom izgledu velika dvostruko zakrivljena duga kost koja povezuje ruku sa trupom tela.
Položaj i veze[uredi | uredi izvor]
Ključna kost, koja se sa ocrtava ispod kože prednje strane vrata i grudnog koša, prominira sa svoja dva zadebljana kraja i zakrivljenim središnjim delom (koji je jače istaknut ako je kost duža), imeđu prvog rebra i vrha ramena, i deluje kao potpora lopatici kako bi ruka mogla slobodno da visi uz telo.
Svojim zadebljamnim, zaobljeni ili unutrašnjim grudnim ili sternalnim krajem, ključna kost se spaja sa manubrijumom grudne kosti ((lat. manubrium sterni)) i gradi sternoklavikularni zglob. Od ovog zgloba ključna kost se savija bočno i napred za otprilike polovinu sopstvene dužine, i zatim pošto formira još veću zadnju krivinu, svojim spljoštenim, spoljašnjim zadebljanim krajem (akromijalnim krajem) spaja se sa vrhom ramena, akromijonom lopatice (lat. аkromion scapulae)) sa kojim gradi akromijoklavikularni zglob (lat. art. аcromioclavicularis). Akromijalni kraj ključne kosti ima grubu donju površinu u obliku grebena, ili trapezoidne linije sa konoidnom kvržicom ((lat. tuberculum comoideuam)) iznad korakoidnog nastavka, za pripoj dva kraka kljunastoključnog ligamenta (lat. lig. coracoclaviculare) ramena.
Podela[uredi | uredi izvor]
Ključna kost se može podeliti na tri dela:
Unutrašnji deo (lat. extremitas sternalis — медијални или грудни (стернални) крај) ili medijalnu trećinu. Ovaj kraj je četvrtast i artikulira se sa klavikularnim usekom u manubrijumu grudne kosti da bi formirao sternoklavikularni zglob. Zglobna površina se proteže do inferiornog dela grudne kosti namenjenog za vezivanje sa prvom rebarnom hrskavicom. Na ovomn kraju sa donje strane su vidljive neravnine za učvršćivanje veza.
Srednji deo lat. corpus clavikulae — тело кључњаче) — srednja trećina. Unutrašnja strana je konveksna prema napred a lateralna strana konkavna. Sa donje strane nalazi se brazda od koje polazi podključni mišić
Spoljašnji deo (lat. extremitas acromialis — латерални или акромијални крај) ili lateralna trećina. Na ovom delu sa donje strane su vidljive neravnine za učvršćivanje veza.
Polazište i hvatište mišića[uredi | uredi izvor]
- Gornja strana lat. facies superior) i prednja ivica - polazi deltoidni mišić (lat. m. deltoideus), koji pomaže u fleksiji ramena.
- Gornja strana i zadnji rub - hvata se trapezni mišić (lat. m. trapezius), odgovoran za stabilizaciju lopatice.
- Donja strana (facies inferior) - hvata se potključni mišić (lat. m. subclavius), koji potiskuje rame i povlači ključnu kost anteroinferiorno.
- Prednja ivica - polazi veliki prsni mišić (lat. m. pectoralis major), doprinosi fleksiji, horizontalnoj adukciji i unutrašnjoj rotaciji humerusa.
- Zadnja ivica - polaze prsnoključnosisasti mišić (lat. m. sternocleidomastoideus) i prsnopodjezični mišić (lat. m. sternohyoideus) kada se kontrahuje samo prsnoključnosisasti mišić, on uzrokuje rotaciju glave na suprotnu stranu i njeno bočno savijanje ipsilateralno, a kada se kontrahuju oba mišića oni uzrokuje fleksiju glave.
Krvni i limfni sudovi[uredi | uredi izvor]
Iako je klasifikovana kao duga kost, ključna kost (u većini slučajeva) nema medularnu šupljinu kao što je to slučaj sa ostalim dugim (cevastim) kostima. Glavne arterije koje kod sisara obezbeđuju arterijsko snabdevanje krvlju ključne kosti su supraskapularna, torakoakromijalna, i unutrašnja torakalna (mamilarna) arterija.[6]
Međutim prethodne studije su pokazale da, i pored uloge centralne arterije subklavije, glavni dovod krvi u srednju trećinu klavikule dolazi od periostalnih arterija iz dve grane torakoakromijalnog stabla koje su poreklom iz pektoranog i deltoidnog mišića, i nekoliko periostalnih grana supraskapularne arterija.[7]
Poznavanje vaskularizacije ključnjače je važno u ortopedskoj hirurgiji, jer, ako se tokom lečenje klavikularnih preloma ne može očuva periostalno snabdevanje krvlju, treba izvesti transplantaciju kosti, kako ne bi došlo do njene nekroze.[8]
Inervacija[uredi | uredi izvor]
Brojne su kontroverza vezane za primarnu senzornu inervaciju klavikule. Anesteziološke studije nakon preloma klavikule ukazuju na to da bi u ovaj proces mogle biti uključeno pojedinačno ili u kombinaciji supraklavikularni nerv, subklavijalni nerv i dugi torakalni/supraskapularni nervi.[9]
Česta anatomska varijacija je perforirajuća grana supraklavikularnog nerva koji prolazi preko gornje površine ključnjače. Postmortalne studije su otkrile umetanje nerva u koštane tunele ili brazde koji su se pokazali nakon povreda i time se objašnjava pojava neuropatije nakon preloma ključne kosti.[10]
Fiziološke varijante[uredi | uredi izvor]
U poređenju sa drugim dugim kostima, ključna kost je pokazala različite karakteristike.
- Debljina i dužina ključne kosti može varirati u zavisnosti od pola — kod muškaraca ključnjača ima dužu i deblju morfologiju kosti, a kod žena ona je kraća i tanja. Takođe kod muškaraca ključne kosti imaju veći stepen zakrivljenosti u poređenju sa ženama.
- Kadaverične studije su otkrile da su leve ključnjače bile znatno duže od kontralateralne.[11]
- Retka, ali klinički značajna genetska autozomno dominantnii bolest, kleidokranijalna displazija, može se manifestovati sa odsutnim ili delimično odsutnim ključnim kostima bilateralno (obostrano). Takođe zubne abnormalnosti, zakasnelo zatvaranje fontanela i kranijalnih šavovova koji nisu uspeli da se spoje u optimalnom vremenu, jedna su od karakteristike koje mogu biti prisutne u ovoj bolesti.[12]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Translating Evidence to Practice in Athletic Training”. Clinical Practice in Athletic Training. 3 (3). 2020. ISSN 2577-8188. doi:10.31622/2020/0003.3.1.
- ^ a b Bordoni B, Varacallo M. StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; Treasure Island (FL): Oct 27, 2018. Neuroanatomy, Cranial Nerve 11
- ^ a b Knudsen FW, Andersen M, Krag C. The arterial supply of the clavicle. Surg Radiol Anat. 1989;11 (3):211-4.
- ^ Hsu JE, Hulet DA, McDonald C, Whitson A, Russ SM, Matsen FA. The contribution of the scapula to active shoulder motion and self-assessed function in three hundred and fifty two patients prior to elective shoulder surgery. Int Orthop. 2018 Nov;42 (11):2645-2651.
- ^ Okwumabua E, Thompson JH. StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; Treasure Island (FL): Feb 8, 2019. Anatomy, Shoulder and Upper Limb, Axillary Nerve.
- ^ Vieth V, Schulz R, Brinkmeier P, Dvorak J, Schmeling A. Age estimation in U-20 football players using 3.0 tesla MRI of the clavicle. Forensic Sci. Int. 2014 Aug;241:118-22.
- ^ Havet E, Duparc F, Tobenas-Dujardin AC, Muller JM, Delas B, Fréger P. Vascular anatomical basis of clavicular non-union. Surg Radiol Anat. 2008 Feb;30 (1):23-8. Epub 2007 Nov 24.
- ^ Der Tavitian J, Davison JN, Dias JJ. Clavicular fracture non-union surgical outcome and complications. Injury. 2002 Mar; 33 (2):135-43.
- ^ Schmidt S, Ottow C, Pfeiffer H, Heindel W, Vieth V, Schmeling A, Schulz R. Magnetic resonance imaging-based evaluation of ossification of the medial clavicular epiphysis in forensic age assessment. Int. J. Legal Med. 2017 Nov;131 (6):1665-1673.
- ^ Tran DQ, Tiyaprasertkul W, González AP. Analgesia for clavicular fracture and surgery: a call for evidence. Reg Anesth Pain Med. 2013 Nov-Dec;38 (6):539-43.
- ^ Bernat A, Huysmans T, Van Glabbeek F, Sijbers J, Gielen J, Van Tongel A. The anatomy of the clavicle: a three-dimensional cadaveric study. Clin Anat. 2014 Jul;27 (5):712-23.
- ^ Modgil R, Arora KS, Sharma A, Mohapatra S, Pareek S. Cleidocranial Dysplasia: Presentation of Clinical and Radiological Features of a Rare Syndromic Entity. Mymensingh Med J. 2018 Apr;27 (2):424-428.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Doc. dr Lazar Stijak; doc. dr Milan Aksić; Doc. dr Vuk Đulejić: Repetitorijum iz anatomije. Izdavač: (autor) Lazar Stijak. . Београд. 2017. ISBN 978-86-918105-3-5.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Ključna kost na Vikimedijinoj ostavi
