Lokalitet Prljuša na Rudniku
| Lokalitet Prljuša na Rudniku | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Rudnik |
| Opština | Gornji Milanovac |
| Entitet |  Srbija |
| Država | Srbija |
| Vrsta spomenika | spomenik kulture |
| Vreme nastanka | oko 4000 godina pre nove ere |
| Tip kulturnog dobra | Nepokretno kulturno dobro |
Lokalitet Prljuša na Rudniku je pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo.[1] S obzirom da predstavlja značajnu istorijsku građevinu, proglašen je nepokretnim kulturnim dobrom Republike Srbije.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Lokalitet Prljuša se nalazi neposredno ispod vrha Mali Šturac, najnižeg vrha Rudnika, na njegovoj jugozapadnoj padini na ogoljenom delu padine površine 2,5 ha bez rastinja.[1] Arheološko nalazište predstavlja praistorijski rudnik bakra sa vidljivim tragovima starih radova.[1] Na nalazištu se površinski javljaju malahit, gorski kristal i sivozeleni kristalasti škriljci. Obe sirovine su koristili neolitski stanovnici centralnog Balkana za proizvodnju oruđa. Cela padina je prekrivena krupnim siparom u kome se nalaze praistorijski kameni rudarski batovi sa žljebom.[1] Geofizička ispitivanja su pokazala da je prostor bogat orudnjenjem i rudarskim oknima. Na površini lokaliteta je dokumentovano više od dvadeset praistorijskih okana.[1] Istraživanjem rudarskog okna koje se nalazi na samom vrhu brda ispod puta koji vodi ka vrhu Mali Šturac je potvrđena pretpostavka da se radi o praistorijskom rudniku iz perioda ranog eneolita kulture Bubanj – Hum I oko 4000 godina pre nove ere.[1] U centralni registar je upisan 10. aprila 2018. pod brojem AN 193, a u registar Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo 23. marta 2018. pod brojem AN 35.[1]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jovanović, B. 1988. Prljuša – Mali Šturac: praistorijski rudnik bakra i gorskog kristala na Rudniku, Zbornik radova Narodnog muzeja XVIII: 5—12.
- Bogosavljević, V. 1988. Pokretni materijal sa praistorijskog rudnikana Malom Šturcu, Zbornik radova Narodnog muzeja XVIII: 13—35.
- Antonović, D. 2003 Neolitska industrija glačanog kamena u Srbiji. Arheo-loški institut (Posebna izdanja 37), Beograd.
- Antonović, D. Vukadinović, M. 2012. Eneolithic mine Prljuša – MaliŠturac: archaeological and geophysical investigations. Starinar LXII: 95—106.
- Antonović D. 2013 Kameno oruđe sa malog Šturca: istraživanje 2011. i 2012. godine, zbornik narodnog muzeja XXI-1, Narodni muzej, Beograd: 61—76.
- Antonović, D, Vukadinović, M. Cicović. A. 2014. Prljuša – Mali Šturac. Istraživanje 2013. godine. U: D. Antonović, Arheologija u Srbiji: projekti Arheološkog instituta u 2013. Godini, Arheološki institut. Beograd: 34—37.
- Antonović, D. 2017. Praistorijsko rudarstvo na Malom Šturcu: Istraživanje 2014. godine. U: I. Bugarski, N. Gavrilović-Vitas, V. Filipović: Arheologija u Srbiji: projekti Arheološkog instituta u 2014. godini, Arheološki institut, Beograd: 23—29.
- Antonović D, Dimić V. 2017. Studije Arheotehnologije: Eksploatacija sirovina od praistorije do srednjeg veka, Srpsko arheološko društvo, Beograd 117—143.
- Antonović D, Vitezović S, Dimić V, Vukadinović M. 2018. Prljuša-Mali Šturac, istraživanje 2016. godine, Arheologija u Srbiji, projekti Arheološkog instituta u 2016, Arheološki institut, Beograd: 13—23.
- Antonović D. 2018. Eneolitski rudnici bakra na Balkanu, Povratak u budućnost, bakreno doba u severnoj Hrvatskoj, Arheološki muzej u Zagrebu, Filozofski fakultet u Zagrebu, Arheološki muzej Osijek, 187—21.
- Antonović D, Vitezović S, Dimić V, Vukadinović M. 2019. Prljuša-Mali Šturac, istraživanje 2017. godine, Arheologija u Srbiji, projekti Arheološkog instituta u 2017, Arheološki institut Beograd: 71—79.
- Dragana Antonović, Emilija Nikolić, Selena Vitezović, Bojan Popović, Vidan Dimić, Prljuša-Mali Šturac. Istraživanje, zaštita i prezentacija praistorijskog rudarstva na Rudniku, Glasnik Društva konzervatora Srbije broj 44, 2020, 66—72.
