Pređi na sadržaj

Neutralna zona Junik

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Neutralna zona Junik (1921–1923) bila je neutralna demilitarizovana pogranična oblast između Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Kneževine Albanije.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Osnivanje[uredi | uredi izvor]

Neutralna zona je uspostavljena u novembru 1921. godine od strane Lige naroda nakon graničnih sporova između dve zemlje i čestih vojnih upada sa jugoslovenske strane na albansku stranu od 1918. godine, kao i kontinuiranih okršaja između albanskih gerilaca i jugoslovenske vojske.[1] Zona je obuhvatala nekoliko sela oko Junika i đakovačke visoravni duž granice Kosova sa Albanijom (tada deo "Prefekture Kosovo"). Zona se sastojala od sela Junik, Molić, Batuša, Brovina, Ponoševac, Babaj Boks, Popovac, Šišman i Košare.[2] Osim Junika, ostala pogranična sela danas pripadaju Đakovičkom okrugu.

Dešavanja[uredi | uredi izvor]

Neutralna zona Junika bila je u suštini autonomna, pod kontrolom lokalnih vođa i samo Kanuna.[3] Uprkos svojoj prvobitnoj nameni, ovo područje je služilo kao tampon zona za kačake i poslužilo je kao polazna tačka za seriju albanskih ustanaka koji su se odvijali od 1921. do 1924. godine na Kosovu. U okolini Junika raspoređeni su brojne albanske čete koje su odatle započinjali napade na srpske snage.[4] Azem Galica se tu naselio sa svojim ljudima, a kasnije mu se pridružio i Hasan Priština.[5] Pored napada na srpsku vojsku, Komitet narodne odbrane Kosova organizovao je revolt protiv vladavine Tirane pod Zoguovom kontrolom, gde je Zogu bio zakleti neprijatelj Komiteta Kosova i kosovskih iredentista. Lideri komiteta za odbranu Kosova, uključujući Hasana Prištinu, Bajram Curija i Azema Galicu, organizovali su napade na albansku vojsku i vlasti u blizini. Dva najznačajnija bila su albanska pobuna 1922. i drugi pokušaj u januaru 1923.[6][7] Tokom poslednjeg pokušaja, Bećir Vokši, bivši član Komiteta koji je podneo ostavku i pristupio je vojsci Kneževine Albanije, pokušao je da ubedi stanovništvo Junika da ne podržavaju nedavne gerilske napade u oblasti Krume i Tropoje. Bećir Vokši bio je jedan od onih koji su pružali otpor Kačačkom pokretu u neutralnoj zoni Junika. Na dan 21. januara, Hasan Priština ga je pozvao na sastanak i molio ga da prestane da podržava Zogua i da prestane da radi protiv Pokreta. Međutim, Bećir je to odbio i sledećeg dana je otišao na sastanak sa Zogovim zvaničnicima u Krume.[8][9][10]

Ukidanje[uredi | uredi izvor]

Na početku 1923. godine, ustanici su započeli napad na Tropoju, a zatim je usledila još jedna opsežnija ofanziva u oblasti Has. Opkolili su Krumu, centar Kosovske prefekture, gde su napali stanicu albanske žandarmerije u Nikaj-Merturu i stigli do reke Drim. Najintenzivnije borbe vodili su se kod Krume, gde su gerilci bandi Azema Galice i Sadika Rame napali sa obe strane. Posle potiskivanja ustanika u neutralnu zonu Junika, krajem januara 1923. godine, jedinice albanske vojske su ušle u Junik. Kačaci su napustili ovo područje i prešli na teritoriju Kosova. Kasnije je to područje predato Jugoslovenima i uvedena je zajednička granična patrola. Jugoslovenske snage su uništile domove koji su korišćeni kao uporišta za kačake, pri čemu je stradalo oko 60 osoba.[11] U februaru iste godine, neutralna zona Junika je ukinuta.[12]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Kristaq Prifti (Instituti i Historisë - Akademia e Shkencave e RSH) (1993). The truth on Kosova. Encyclopaedia Publishing House. str. 163. OCLC 30135036. „The intervention of the League of Nations brought about the formation of a "neutral zone" of Junik in November 1921. Within the creating of the "neutral zone" of Junik, the military reduced the intensity of its actions...” 
  2. ^ Bedri Tahiri (2008-08-02), Hasan Prishtina, truri i levizjes kombetare shqiptare (1908- 1933) (na jeziku: Albanian), Prishtina: Pashtriku.de, Pristupljeno 2014-02-18, „Ky territor i lirë përfshinte këto fshatra: Junik, Mulliq, Batushë, Brovinë, Ponoshec, Bobaj- Boks, Popoc, Shishman e Koshare” 
  3. ^ Bedri Tahiri (2008-08-02), Hasan Prishtina, truri i levizjes kombetare shqiptare (1908- 1933) (na jeziku: Albanian), Prishtina: Pashtriku.de, Pristupljeno 2014-02-18, „Në të u vendos pushteti nga ana e popullit vendës, nga shqiptarët dhe gëzonte autonomi të plotë.” 
  4. ^ Ivo Banac (1988). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics. Cornell University Press. str. 305. ISBN 978-0801494932. „...within the neutral frontier zone toward Yugoslavia, where, notably at Junik, the KK and Bejta had their basis.” 
  5. ^ Bedri Tahiri (2008-08-02), Hasan Prishtina, truri i levizjes kombetare shqiptare (1908- 1933) (na jeziku: Albanian), Prishtina: Pashtriku.de, Pristupljeno 2014-02-18, „Si shumica e çetave kaçake, edhe Çeta e Azemit kaloi atje. Me veti i kishte edhe dy gratë: Shotën e Zojën dhe u vendos në shtëpinë e Tafë Hoxhës. Nuk kaloi shumë kohë e në Zonën Neutrale të Junikut erdhi edhe Hasan Prishtina që u vendos te Salih Bajrami-Berisha.” 
  6. ^ 22/03/14/archives/albanian-revolt-spreads-fall-of-government-to-be-proclaimed-and.html Albanian Rebellion of 1922]
  7. ^ Ivo Banac (1988). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics. Cornell University Press. str. 305. ISBN 978-0801494932. „In March 1922, Bajram Curri, Hasan Bej Prishtina, and Elez Jusufi, and important kacak leader, tried to overthrow the government in Tirana, but failed.” 
  8. ^ „Gjurmime albanologjike: Seria e shkencave historike”. Gjurmime Albanologjike. 11: 232. 1982. 
  9. ^ Ajet Haxhiu (1982), Shota dhe Azem Galica, Shtëpia Botuese "8 Nëntori", str. 194—197, OCLC 255488782, „...më 14 shkurt 1921, kryetari i Komitetit, Hoxha Kadri Prishtina, njoftonte se lutja e Beqir Vokshit për dorëheqje si anëtar i qendrës së Komitetit pranohej...[on 14 February 1921, Hoxha Kadri Prishtina, announced that the resignation of Beqir Vokshi as a member of Committee Center was accepted...]
    Shkaku i vrasjes eshte se Beqir Vokshi ne rastin e levizjes qe u be kunder Krumes kishte pase mberrite me e ndalu popullin e "Zones Neutrale" nga te marrunit pjese...[The motive of the assassination is that Beqir Vokshi in the case of the movement against Kruma had managed to stop the population of the "Neutral Zone" from participating...]    ”     
  10. ^ Gjurmime Albanologjike. Seria e shkencave historike. Prishtina: Instituti Albanologjik i Prishtinës. 1982. str. 232—233. ISSN 0436-0273. OCLC 1461456. 
  11. ^ Plani Zhvillimor Urban JUNIKU 2023+ (na jeziku: Albanian), Municipality of Junik, jun 2009, str. 22, Pristupljeno 2014-02-18, „Si rezultat i rezistencës dhe luftërave kundër pushtuesit në dhjetor 1921 deri në shkurt 1923 u formua Zona Neutrale e Junikut, ku gjetën strehë dhe përkrahje shumë kryengritës dhe luftëtarë kundër pushtuesit serbo-malazez. Pas kësaj Juniku përjetoi një tragjedi të rëndë. Kështu në vitin 1923 serbët dogjën 12 shtëpi, vranë 60 burra dhe plaçkitën fshatin.” 
  12. ^ Noel Malkolm (FAMA International) (2004), Kosovo: a chain of causes 1225 B.C. - 1991 and consequences 1991-1999, Helsinki Committee for Human Rights in Serbia, ISBN 9788672080988, OCLC 244121915, „and at the end of January 1923 he sent the Albanian army into the Junik 'neutral zone', driving out all the kacaks and setting up joint Albanian- Yugoslav patrols to stop them from coming back.” 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Неутрална_зона_Јуник&oldid=27864378”