Nikola Stanjević
Nikola Stanjević (umro posle 1366) je bio velikaš iz doba vladavine srpskog cara Dušana i veliki vojvoda tokom vladavine Dušanovog sina Uroša.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Poreklo Nikole Stanjevića nije poznato. Bio je srodnik cara Dušana i vojskovođa iz perioda Carstva. Dobio je od cara baštinu u severoistočnoj Makedoniji u oblasti Štipa, Bregalnice i Strumice. Tu je sagradio Konče, manastir posvećen Svetom Stefanu. Stanjević je nosio titulu velikog vojvode koja je zauzimala visoko mesto u hijerarhiji titula srednjovekovne Srbije. Izjednačavala se sa titulom mega duksa u Vizantiji. Natpis na jednoj ploči u ovoj crkvi svedoči da je Stanjević bio ktitor Končanske crkve. Na molbu Nikole Stanjevića, Uroš je 1366. godine potvrdio Konču manastiru Hilandaru. Zajedno sa crkvom, Hilandar je dobio više od 14 sela. Ovaj posed sastojao se od vojvodine baštine na kojoj je naselio otroke. Metoh manastira Konče zahvatao je veću površinu od metoha Arhiljevice, što svedoči o snazi Nikole Stanjevića. Međutim, ne može se reći da je bio snažniji od svog severnog suseda, despota Dejana, koji je pored Arhiljevice imao i manastir Belovo. Sem toga, Stanjević je obdario Hilandar Končom na samom kraju svoje karijere, kada se po svoj prilici i sam povukao u manastir. Moguće je da je i sam poslednje godine proveo u Hilandaru u kome se čuva jevanđelje koje je priložio "rab Hristov Stanjević, veliki vojvoda Nikola".
Nije sigurno da je Nikola Stanjević identičan sa Nikolom, vlastelinom koji se pominje u zapisu iznad južnih vrata Drenovske crkve, podignute blizu Tikveškog jezera za vreme cara Dušana. Vlastela Nikola i Marko, koji se pominju u natpisu, vladala je oko Tikveša i Rajca. Đorđe Radojčić je smatrao da je reč o Stanjeviću. U tom slučaju bi se mogle odrediti granice njegove države. Ona se prostirala od Bregalnice i Strumice (baština) do Tikveša gde mu je Dušan poverio "državu" na upravu. Stanjević je ostao veran centralnoj vlasti nakon Dušanove smrti. Pretpostavlja se da je Stanjević nestao sa političke scene tokom širenja Vukašina Mrnjavčevića u prvim godinama savladarstva. Izgleda da je jedno vreme u oblasti Tikveša delio vlast sa Markom Mrnjavčevićem. Verovatno je nasilno potisnut, odnosno prisiljen da se zamonaši. Njegovu državu preuzeli su Vukašin i Marko. Deo baštine pripao je Hilandaru.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Mihaljčić, Rade (1975). Kraj Srpskog carstva. Beograd: Srpska književna zadruga., str. 90-1