Petar Vojsalić Hrvatinić
| Petar | |
|---|---|
 Donji Kraji u srednjovekovnoj Bosni | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Petar Vojsalić |
| Datum rođenja | prva polovina 15. veka |
| Mesto rođenja | Bosanska kraljevina |
| Datum smrti | posle 21. avgusta 1456. |
| Mesto smrti | Bosanska kraljevina |
| Porodica | |
| Supružnik | Teodora, ćerka Boje, udovice Balše III Balšića |
| Potomstvo | Doroteja, Matija Vojsalić ? |
| Roditelji | Juraj Vojsalić nepoznato |
| Dinastija | Hrvatinići |
| vojvoda Donjih Kraja | |
| Period | oko 1445. - oo 1456. |
| Prethodnik | Juraj Vojsalić |
| Naslednik | nepoznato |
 | |
Petar Vojsalić (umro posle 21. avgusta 1456) je bio vojvoda Donjih Kraja (pre 1445 - posle avgusta 1456). Pripadao je velikaškoj porodici Hrvatinića. Bio je sin Jurja Vojsalića. Petar je bio u dobrim odnosima sa papama Evgenijem IV (1431-1447) i Nikolom V (1447-1455) koji ga nazivaju jedinim bosanskim velikašem koji je zadržao rimokatoličku veru. Učestvovao je u građanskom ratu između Stefana Tomaša i hercega Stefana Vukčića Kosače podržavajući bosanskog kralja. Umro je posle avgusta 1456. godine.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Detinjstvo i mladost[uredi | uredi izvor]
Petar je bio sin Jurja Vojsalića, unuka Vukca Hrvatinića. Juraj je istupao kao naslednik svoga strica Hrvoja Vukčića preuzimajući titulu vojvode Donjih Krajeva. Hrvojev sin Balša umro je ubrzo nakon oca, a udovica Jelena se preudala za bosanskog kralja Ostoju. Sa ocem se pominje u povelji iz 1434. godine. Poveljom izdatom 12. avgusta 1434. godine, vojvoda Juraj je, sa svojim sinovima Petrom i Jurajom, potvrdio Radivojevićima posede koje su držali i stavio ih u zaštitu fra Žuana. Spisak župa koje se pominju u povelji pokazuje da je Juraj vladao većim delom Donjih Kraja, zapadnim Humom, a verovatno i teritorijom koja se nalazila između ovih oblasti. Juraj, međutim, nije držao celu župu Sanu kao njegov stric, već samo njen najjužniji deo. Kralj Stefan Tomaš je 1446. godine potvrdio držanje župe Sane sinovima Ivaniša Dragišića. Juraj Vojsalić je umro posle 1438. godine kada se poslednji put pominje u izvorima[1]. Petar se kao samostalan vladar u izvornoj građi prvi put pominje 12. aprila 1445. godine. Tada je već bio oženjen i ugledan čovek. Dubrovačko veće je, na zahtev vojvode Stefana Vukčića Kosače, poslalo Petrovoj bolesnoj ženi Doroteji (Teodori), mlađoj ćerci Balše III Balšića, lekara. Petar je nosio titulu vojvode Donjih Kraja, budući da ga tako oslovljava sam papa u svojim pismima: Voyvodam partium Regni Bosne inferiorum. Nije poznato kada je stekao tu titulu.
Odnos sa papama[uredi | uredi izvor]
Papa Evgenije IV pismima izvešćuje da je primio Petra Vojsalića sa njegovim zemljama pod svoju i zaštitu rimokatoličke crkve i naređuje da ga niko ne napada i ne uznemirava. Petar je uzeo učešća u ratu Stefana Vukčića i kralja Tomaša stajući na stranu Tomaša protiv Stefana (1446). Nakon raskida sa kraljem, pretila mu je opasnost od obojice. U okolini Knina je ubirao crkveni desetak za odbranu svog grada Visućega koji se nalazio na samoj bosanskoj granici. Sukobio se oko toga sa Jurjem, šibeničkim biskupom. Biskup ga je izopštio iz crkve. Papa Evgenije IV je, međutim, posredovao u sukobu naređujući (23. oktobra 1446) svome legatu u Bosni, hvarskom biskupu Tomi Tomasiniju, da Petra oslobodi izopštenja. Papa naglašava da je Petar jedini katolički knez na ovim prostorima što dokazuje da je Petar nastavio politiku svoga oca oslanjajući se na rimokatoličku crkvu[2][3].
Petar se sukobio sa bosanskim franjevačkim vikarom Fabijanom koga je tužio papi. Franjevački biskup je istrgnuo ispod vojvodine vlasti sve franjevačke manastire u njegovoj zemlji kada se vojvoda razišao sa Tomašom. U dobrim odnosima Petar je bio i sa Evgenijevim naslednikom, papom Nikolom V. Ispravom od 18. juna 1447. godine Nikola je uzeo Petrova dobra u svoju zaštitu. Nikola ističe da je Petar jedini sačuvao neokaljanu katoličku veru među bosanskim velikašima. Dozvoljava mu da na svoj dvor uzme dvojicu franjevaca za kapelane[4].
Učešće u građanskom ratu[uredi | uredi izvor]
Petar se do 18. decembra 1451. godine izmirio sa Tomašom. Pominje se među svedocima kraljeve isprave za Dubrovnik kojom je zaključen savez protiv Kosače. Aprila 1452. godine saveznici su pošli u pomoć Stefanovom sinu Vladislavu i humskom vojvodi Ivanišu Vlatkoviću. Stigli su do Blata (Mostarsko blato)[3]. Neprijateljstvo Petra i hrvatsko-dalmatinskog bana Petra Talovca i grofa Ulriha II Celjskog otvorilo je mogućnost da Petar napusti saveznike. Dubrovčani nastoje da to spreče te Petru šalju izaslanike, novčanu pomoć i streljivo. Zabeleženo je da su Dubrovčani posredovali kod Janka Hunjadija da Petra zaštiti od Ulriha Celjskog. Sukobi se vode u oblasti zapadnog Huma i Neretve što je dokaz da je Petar zadržao teritorije kojima je upravljao njegov otac Juraj[1]. Između Petra i kralja Tomaša ponovo je došlo do sukoba 1452. godine. Sukob je rešen posredovanjem hvarskog biskupa Tome, bosanskih franjevaca na čelu sa Martinom. O tome saznajemo iz pisma pape Nikole. Petar je kralja priznao za svog gospodara i obećao da će mu uvek "pravoverno služiti". Petar je od kralja primio poljubac izmirenja[5].
Smrt[uredi | uredi izvor]
Petar se poslednji put kao živ spominje u mletačkoj ispravi od 21. avgusta 1456. godine kao baštinik zemljišnih poseda[3]. Tačna godina Petrove smrti nije poznata.
Porodica[uredi | uredi izvor]
Petar je bio sin Juraja Vojsalića. U izvornoj građi se ne pominje kao Jurjević, po imenu svoga oca, što je u srednjem veku bilo uobičajeno, već kao Vojsalić, po Vojislavu Vukčiću, svome dedi[3]. Vojislav je bio sin Vukca Hrvatinića i mlađi brat Hrvoja, Vuka i Dragiše Vukčića, dakle unuk Hrvatina Stjepanića, rodonačelnika porodice Hrvatinić[6]. Supruga Petra Vojsalića bila je Teodora, unuka Koje Zakarija iz Danja i ćerka Boje, udovice Balše III Balšića. Starija sestra Teodore bila je Jelena koja se novembra 1424. godine udala za Stefana Vukčića Kosaču. Do ženidbe sa Teodorom verovatno je došlo neposredno pred smrt Jurja Vojsalića kako bi se izgladili odnosi sa Sandaljevim naslednikom. O porodičnim prilikama vojvode Petra ima malo neposrenih podataka. U povelji iz 1434. godine pominje se Jurjev drugi sin, dakle Petrov brat, takođe Juraj. To je jedini dokument u kome se pominje Petrov brat[3]. Petrova tašta je 4. avgusta 1452. godine odlučila da preda Danj Mlečanima. Petar se javlja kao posrednik. Petar Vojsalić je imao i ćerku Doroteju. Ona se u izvorima pominje samo jednom, 1456. godine, i to već kao pokojna[1].
Matija Vojsalić (1471-1475), kralj osmanske marionetske Bosne, naslednik Matije Šabančića (1465-1471), je bio brat ili sin Petra Vojsalića[7].
Porodično stablo[uredi | uredi izvor]
| Hrvatin Stjepanić | ||||||||||||||||
| Vukac Hrvatinić | ||||||||||||||||
| Vojislav Vukčić Hrvatinić | ||||||||||||||||
| Juraj Vojsalić | ||||||||||||||||
| Petar Vojsalić | ||||||||||||||||
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Mrgić 2002, str. 118
- ^ Mrgić 2002, str. 119, 149–150
- ^ a b v g d Hrvatski biografski leksikon
- ^ Mrgić 2002, str. 149.
- ^ Mrgić 2002, str. 118–9
- ^ Mrgić 2002, str. 71.
- ^ Mrgić 2002, str. 124.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mrgić, Jelena (2002). Donji Kraji: Krajina srednjovekovne Bosne. Beograd: Filozofski fakultet.
- Mrgić, Jelena (2008). Severna Bosna: 13-16. vek. Beograd: Istorijski institut.
- Hrvatski biografski leksikon, pdf