Pećine isposnice u klisuri reke Miruše
| Pećine isposnice u klisuri reke Miruše | |
|---|---|
 Pećine isposnice | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Uljarice |
| Opština | Klina |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1100—1400. |
| Tip kulturnog dobra | spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture Kosova i Metohije |
Pećine isposnice u klisuri reke Miruše nalaze se južno od Kline, na Kosovu i Metohiji, u slivu reke Miruše y srednjem veku zvane Ljubižnja. Predstavljaju nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.[1][2]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Isposnice se nalaze u kanjonu reke Miruše, y srednjem toku sa desne strane reke Miruše, y njenom najužem kanjonu i severnoj litici iznad poslednjeg jezera, oko 15 km jugoistočno od opštinskog središta Kline, u južnom delu planine Gremnik, na nadmorskoj visini od 572 metra, na strmim liticama visine 200 metara.
Okružene su parkom prirode Miruša, koji predstavlja jednu od najlepših prirodnih znamenitosti Kosova i Metohije. Područje „Miruša“ se nalazi u Metohijskoj kotlini, na dodiru dva geografska kraja Metohije i Prekoruplje, prostrane površine u okviru Miruške kotline i Podrime, dolinskog kraja pored Belog Drima, na teritoriji opština Klina i Orahovac.[3]
Završetak kanjona Miruše bogat je kraškim oblicima reljefa, kao što su vrtače, škrape i pećine, koje vertikalno presecaju čitav zid kanjona. Kroz Dušku pećinu, najveću pećinu od njih deset, protiče potok, praveći jezerca, ponore i manje vodopade.
Na vrhu krečnjačke litice Crvene stene, nalaze se dve pećine - Duške u kojima su za vreme Turaka bila skloništa i isposnice srpskih kaluđera.[4] U podnožju Crvene stene sa pećinama je jako vrelo hladne i veoma pitke vode koje izbacuje preko 20 litara vode y sekundi.
Istorija i izgled[uredi | uredi izvor]
Nije poznato kada ce prvi put javio današnji naziv reke Miruše. Zna ce nepobitno da ce y srednjem veku zvala Ljubižnja. Njeno staro ime ce sačuvalo y imenu sadašnjeg sela Ljubižde koje ce nalazi na desnoj obali y gornjem toku reke. Sadašnje ime Miruša srpski žitelji okolnih sela vezuju za miran tok donjeg dela reke koja po izlasku iz kanjona zaista teče mirno i jedva primetno.[1] U slivu današnje reke Miruše nalazi ce nekoliko starih sela y kojima postoje ostaci crkvenih spomenika poznatih iz srednjovekovnih istorijskih izvora. Među njima su: Banja, Blace, Volujak, Goračevo, Gradište, Grebnik, Domaneg, Duša, Ilijina crkva, Koznik, Labićevo, Ljubižda, Miruša, Ponorac, Svrhe i Uljarice — dve pećine isposnice, koje među svim srenjovekovnim srpski. spomenicima u slivu reke Miruše imaju najznačajnije mesto. Nazvane su Uljarice po brojnim rojevima pčela koje su nekada nastanjivale a i sada nastanjuju ove pećine.[a] U njihovom okruženju mogu se naći zaštićene biljne vrste poput kosovskog božura i gorocveta.[4]
{{citiranje|Na osnovu ostataka građevina, sačuvanih delova živopisa i fragmenata fresaka nađenih y šutu, delova sudova od keramike i stakla, kao i analogijom sa spomenicima: isposnicama Petra Koriškog kod Prizrena, isposnicom Sv. Nikole y klisuri Prizrenske Bistrice, isposnicom Rusinicom i nizom isposnica y Matoskom potoku više Mušutišta, kao i Dečanskobelajskim isposnicama o kojima postoje pored ostataka građevina i freskoslikarstva i očuvani pisani istorijski podaci — smatra ce y nauci da i ove pećine isposnice spadaju y istovremeno hronološki nastale spomenike srpske srednjovekovne umetnosti, odnosno y vreme oko 1350. godine.[7][8]
Isposnica Velika crkva[uredi | uredi izvor]
Za veću od dveju isposnica (zvanu Velika crkva) pretpostavlja se da je nastala u 14. veku, kao i da je dva veka kasnije u njoj obnovljen isposnički život. U isposnicu se ulazi kroz otvor prostran i okrenut prema jugozapadu. Sa južne strane prizidan je zid srednjovekovne crkve utemeljen na samoj steni. Debljina zida y donjim delovima iznosi od 90 do 100 cm. Sa unutrašnje strane očuvan je y visini od 30 do 80 cm a sa spoljašnje i do 100 cm. Pećina crkva je pri dnu široka 4 m a visoka na ulazu 3,5 m. Od ulaznog dela vodi pećinski kanal iste širine i visine y dubinu stene oko 10 m, a potom ce razdvaja y dva uža procepa koji su dugi 16 odnosno 52 m i na kraju ce završavaju obrušenim materijalom i glinom. Dno pećine je ispunjeno oblucima stene i zemljom crvenicom preko koje je sloj gline.[7]
U crkvi su prilikom istraživanja nađeni fragmenti fresaka, oltara (časne trpeza) i molitvenik, kao i delovi keramike i staklene posuda suženog vrata čija je gornja ivica bila ojačana zrnasto. Ova staklena posuda dokazuje da je ova pustinožiteljska naseobina bila snabdevena i vrednijim primercima crkvenih sasuda potrebnih za vršenje verskih obreda i svakodnevni život isposnika.
Isposnica Mala crkva[uredi | uredi izvor]
U manjuisposnici (Mala crkva), koja je udaljena 30 metara od Velike crkve ulazi se kroz otvor visok 3,5 i širok 1,5 do 2,5 metara. Desna strana pećine je vertikalna i glatka stena a leva kosa i y pravcu rasedanja ssastoji se od slojeva krečnjaka.[7]
Do pre par decenija postojala delimično sačuvana predstava Silaska Svetog Duha na apostole i predstavom Kosmosa y donjem delu. Kompozicija koja je jako oštećena zubom vremena i skrnavljenjem svakim danom sve više nestaje.[9][7]
Osnov za upis u registar[uredi | uredi izvor]
Rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Prištini, br. 231 od 31.5.1962.g. Zakon o zaštiti spomenika kulture (Sl. glasnik NRS br. 51/59).
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Uljarica — ulištima šumskih pčela koje i sada nastanjuju pećine. Nazivi Uljarice i reči: ulište, ulijari, uljanik i slične potiču od staroslovenske reči poreklom iz baltičkoslovenskog, praslovenskog i sveslovenskog korena koja ce održala y svim slovenskim jezicima: srpskom, bugarskom, ruskom, češkom, slovenačkom i drugim za pojmove: pčele, pčelanici, košnice i pčelare. Sačuvana je i y albanskom jeziku kao „ulište" za košnicu.[5][6]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Petrović & Stajić 1966, str. 333–336.
- ^ Đukić 1971, str. 15.
- ^ Vlašković 2020.
- ^ a b Opanak 2020.
- ^ Rječnik JAZU 1971, str. 523, 531.
- ^ Skok 1973, str. 543.
- ^ a b v g Ivanović 1987, str. 199–211.
- ^ Đurić 1974, str. 213.
- ^ SK-SANU 141.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Đukić, Dragan (1971). Kosovo, znamenitosti i lepote. Priština: Turistički savez Kosova. COBISS.SR 78616332.
- Vlašković, Zoran (3. 11. 2020). „Bajkoviti kanjon reke Miruše”. Ilustrovana Politika. Arhivirano iz originala 23. 9. 2023. g.
- Katarina (6. 10. 2020). „Nestvarna lepota kanjona reke Miruše: Sa svojim vodopadima i jezerima predstavlja jednu od najlepših znamenitosti Kosova i Metohije”. Opanak. Arhivirano iz originala 15. 8. 2022. g.
- Antonijević, Snežana; Čvorović, Zoran (18. 10. 2015). „Zaštita i očuvanje srpske nacionalne baštine na prostoru Metohije”. Srbi na okup!. Arhivirano iz originala 28. 12. 2023. g.
- „Uljarica”. Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. knj. 19. Zagreb: JAZU. 1971. COBISS.SR 209185292.
- Skok, Petar (1973). „Uljarica”. Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. knj. 3. Zagreb: JAZU. COBISS.SR 18468879.
- Ivanović, Milan (1987). „Isposnice Uljarice i ostaci srpskih crkava y slivu reke Miruše, srednjovekovne Ljubižnje” (PDF). Saopštenja. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. XIX. COBISS.SR 1024020867. Arhivirano (PDF) iz originala 28. 12. 2023. g.
