Pijaca Zeleni venac
Pijaca Zeleni venac | |
|---|---|
 Pijaca Zeleni venac | |
| Administrativni podaci | |
| Grad | Beograd |
| Opština | Savski venac |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 48′ 47″ S; 20° 27′ 09″ I / 44.813056° S; 20.4525° I |
  Pijaca Zeleni venac Pijaca Zeleni venac na karti Grada Beograda | |
Pijaca Zeleni venac, ili kolokvijalno Zelenjak, je posebna urbanistička celina na teritoriji opštine Savski venac u centralnoj zoni grada Beograda.
Naziv i status[uredi | uredi izvor]
Ime je dobila po, po zelenom metalnom vencu na fasadi kafane, koja se nalazila na mestu današnjeg restorana Mekdonalds. Naime prema pisanju dr Dušana Popovića, pijaca je nastala na mestu gde je nekada bilo groblje i dvokatna kuća, a u njoj manja gostionica, na kojoj se nalazio od lima izrađen venac, ofarban zelenom bojom, pa je po ovoj firmi prozvan i ovaj kraj — Zeleni venac. Narod je zbog njenog lepog izgleda prozvao „kraljicom pijaca”.[1]
Pijaca Zeleni venac je kao jedna od najstarijih pijaca u Beogradu, sa jedinstvenim arhitektonskim rešenjem čitavog pijačnog kompleksa proglašen je spomenikom kulture od posebnog značaja.[2]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Nalazi se u centralnom delu Beogarda u Jug Bogdanovoj bb, u gradskoj opštini Savski venac, uz autobusku stanicu (okretnicu) javnog gradskog prevoza.
U neposrednoj blizini pijace nalazi se Terazijski tunel, Terazijska terasa, Brankov most, nekoliko hotela, restorana, hostela, banaka, dve javne garaže (jedna u sastavu pijace i jedna u Ulici Kraljice Natalije), bulevar Terazije, i još mnogo značajnih objekata.
Ova urbana celina pravougaonog oblika graniči se sa:
- severozapada Ulicom Jug Bogdanovom,
- severoistoka Ulicom Kraljice Natalije,
- jugozapada Ulicom Zeleni venac,
- jugoistika Ulicom Kamenička.
Sa ostalim delovima Beograda pijaca je dobro povezana, sledećim autobuskim linijama: 15, 16, 27E, 35, 43, 52, 53, 56, 56L, 65, 67, 68, 71, 72, 75, 77, 84, 95, 704, 706, 707
Istorija[uredi | uredi izvor]
Srpski deo varoši u Beogradu, nakon Drugog srpskog ustanka prostirao se oko stare crkve na savskoj strani beogradskog grebena, koja je postojala na prostoru današnje Saborne crkve, oko koje je postojalo groblje početkom 19. veka u skladu sa turskim grobljima oko svih džamija.[3] Ovaj prostor se krajem dvadesetih godina 19. veka sve više razvijao u nekoliko nivoa: političkom, kulturološkom, ubranom, komunalnom i privrednom, što je nametalo i potrebu za transformaciju prostora oko groblja na Zelenom vencu. Izgradnjom i urbanizovanjem ovog dela varoši, postepeno su se umnožavali njegovi sadržaji i funkcije, mada je do sticanja nezavisnosti Kneževine Srbije a i nadalje ostao manje atraktivan prostor od susednog Vračara. Odlukom kneza Miloša groblje na Zelenom vencu je 1835. godine preseljeno na Tašmajdan, gde je iste godine nastala grobljarska ili prva, mala crkva Svetog Marka.
Kako sa na Tarazijskom platou, ispod hotela Moskva, nekada nalazio veliki izvor, i turski vodovod, po kome su Terazije dobile ime, izvedeno iz reči za „vagu” (od turske reči terazi — sprava za merenje težine sa tasovima i tegovima),[4] u ovom slučaju „vododelnicu”, višak vode se slivao duž strme padine ka Zelenom vencu, Prizrenskom ulicom, na prostoru današnje pijace stvarala se „poveća bara” tako da se za prelaz preko nje upotrebljavao čamac.[5]
S kraja 19. i s početka 20. veka, Zeleni venac je sve više postajalo saobraćajno čvorište Beograda, kroz koje su obavezno prolazili svi oni koji su u Beograd dolazili i iz njega izlazili. Tada se javila potreba da se na ovom mestu osnuje pijaca, zbog velikog prometa i činjenice da ovaj prostor nije bio pogodan za stambenu izgradnju, što je ustanovljeno 1853. godine, nakon neuspele gradnje prvog beogradskog pozorišta, po Kasanovom planu.. jer je teren je bio vrlo podvodan...pa je doneta odluka da se temelji postave na šipovima, ali i posle zabadanja 2.000 hrastovih šipova pojavljivala se voda. Tako su 1853. godine radovi obustavljeni, jer više nije bilo novčanih sredstava, a i ceo posao se ispostavio kao opasan, jer su se na ozidanim delovima pokazale pukotine.[1]''
Nakon više od sedam decenija od pokušaja izgrdanje urbanih sadržaja na prostoru današnje pijace, na Prvoj skupština piljara Srbije održanoj na Zelenom vencu 1918. godine, doneta je odluka o izgradnji pijace, koja je realizovana 1920. godine kada je za ondašnje vreme izgrađena izuzetno moderna pijaca.
Na ovu pijacu roba je najčešće dovožena zaprežnim kolima, dok su imućniji prodavci mlečne proizvode, sveže voće i povrće, dovozili kamionima. Tezge su bile drvene, a izrađivali su ih prodavci. Blizina luke na Savi železničke i autobuske stanice, gradske i međugradske, uticala je na to da su na pijacu Zeleni venac dolazili prodavci i kupci iz svih krajeva zemlje. Na njoj su robu nudili proizvođači iz okoline Višnjice, Slanaca, Velikog Sela, Ovče, Borče i Obrenovca.
Početkom 2007. godine pijaca Zeleni venac je potpuno rekonstruisana. Izgrađena je mlečna hala, lokali i javna garaža, dok je aprila 2013. godine prostor za prodaju voća i povrća klimatizovan, a na inicijativu zakupaca pijačnih kapaciteta, koji su se žalili na boravak ptica, ugrađen je sistem zaštite od ptica. Tako je pijaca Zeleni venac postala jedna od najmodernijih zelenih pijaca ne samo u Beogradu već i u Srbiji.
Galerija[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Nikolić, Z. „„Prvo mesto za pokojnike“ U: Beogradske priče: Terazije bile bara, a Zeleni venac – groblje”. Novosti onlajn, 31.10.2013. Pristupljeno 25. 4. 2019.
- ^ Zeleni venac Na JKP Gradske pijace Beograd Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. mart 2019) Pristupljeno 24.4.2019.
- ^ Popović, S. L. (1950) Putovanje po novoj Srbiji (1878. i 1880), Beograd: Srpska književna zadruga Kolo XLV, knj. 310–311, pp. 92).
- ^ M. Đ Milićeviž, Crtice za raniju sliku srpske prestonice, Godišnjica Nikole Čupića XXII, Beograd 1903, 48
- ^ Nikolić, Z. „„Predvarošice“ U: Beogradske priče: Terazije bile bara, a Zeleni venac – groblje”. Novosti onlajn, 31.10.2013. Pristupljeno 25. 4. 2019.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bogunović, S. (2005) Arhitektonska enciklopedija Beograda XIX i XX veka. Beograd: Beogradska knjiga
