Pređi na sadržaj

Pneumokonioza rudara ugljenokopa

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Azbestoza ili pneumokonioza, sopada u grupo profesionalnih oštećenja zdravlja

Pneumokonioza rudara ugljenokopa ( CVP ), poznata i kao crna bolest pluća ili crna pluća, uzrokovana je dugotrajnim izlaganjem ugljenoj prašini . Uobičajena je kod rudara koji se bave iskopavanjem uglja i kod drugih koji rade sa ugljem. Slična je i sa silikozom, nastalom udisanjem silikatne prašine ili azbestne prašine. [1] Udisana ugljena prašina progresivno se nakuplja u plućima i dovodi do zapaljenja, fibroze, a u gorim slučajevima do nekroze .

Pneumokonioza rudara ugljenokopa, teško je stanje, razvija se nakon početnog, blažeg oblika bolesti poznatijeg i kao antrakoza (od grčkog ανθρακας, ili antracas - ugalj, ugljenik). Često je asimptomatsko i otkriveno je donekle u svim urbanim naseljima [2] usled zagađenja vazduha. Dugo izlaganje velikim količinama ugljene prašine može rezultirati ozbiljnijim oblicima bolesti, jednostavnom pneumokonijom radnika i komplikovanom pneumokonijom radnika (ili progresivnom masivnom fibrozom ili PMF). [3] Češće radnici izloženi ugljenoj prašini razvijaju industrijski bronhitis, [4] klinički definisan kao hronični bronhitis (tj. produktivni kašalj tokom 3 meseca godišnje, najmanje 2 godine), upravo zbog tog radnog okruženja. Učestalost industrijskog bronhitisa varira u zavisnosti od starosti, posla, izloženosti i pušenja. Ispitivanja rudara ugljenokopa pokazala su kod nepušača (koji su manje skloni razvoju bronhitisa u odnosu na pušače), od 16% [5] do 17% [6] incidencu industrijskog bronhitisa.

U 2013. godini CVP je rezultirao sa 25.000 smrtnih slučajeva - što je manje u odnosu na 29.000 smrtnih slučajeva 1990. godine. [7] Međutim, kasnija studija Nacionalnog instituta za zaštitu na radu za 2018. godinu pokazuje ponovni porast neizlečive respiratorne bolesti, što je najviša stopa zabeležena u otprilike dve decenije. [8]

Patogeneza[uredi | uredi izvor]

Histopatološke promene u plućimna kod pbneumokonioze

Ugljena prašina nije tako fibrogena kao silikatna. [9] Ugljenu prašinu koja ulazi u pluća, telo ne može da uništi ili ukloni. Čestice su zahvaćene rezidentnim alveolarnim ili intersticijskim makrofagama i ostaju u plućima, preživljavajući u vezivnom tkivu ili plućnim limfnim čvorovima . Ugljena prašina pruža dovoljan podsticaj makrofagu za oslobađanje različitih proizvoda, uključujući enzime, citokine, radikale kiseonika i faktore rasta fibroblasta, [10] koji su važni kod upale i fibroze CVP. Agregati ugljeničnih makrofaga mogu se pod mikroskopom uočiti kao zrnasta, crna područja. U ozbiljnim slučajevima, pluća mogu biti grubo crna. Ove agregacije mogu izazvati upalu i fibrozu, kao i stvaranje nodularnih lezija na plućima. Centri gustih lezija mogu postati nekrotični zbog ishemije, što dovodi do velikih šupljina unutar pluća.

Izgled[uredi | uredi izvor]

Jednostavan CVP obeležen je prisustvom nodularnih agregata antrakotičnih makrofaga, sa prečnikom 1-2 mm, koji su podržani finom kolagenom mrežom, u plućima. Agregati sa ovim prečnikom poznati su kao makule od uglja, a ako su u pitanju veće grupe onda su to noduli uglja . Ove se strukture najčešće javljaju oko početnog mesta nakupljanja ugljene prašine - gornjih područja pluća oko respiratornih bronhiola . [2] Ugljena makula je osnovna patološka karakteristika CVP-a i ima okruženje proširenja vazdušnog prostora, poznato kao žarišni emfizem. [11]

Progresivna masivna fibroza[uredi | uredi izvor]

Kontinuirana izloženost ugljenoj prašini nakon razvoja jednostavnog CVP može dovesti do napredovanja ove bolesti do komplikovanog CVP-a s progresivnom masivnom fibrozom (PMF), pri čemu se razvijaju velike mase guste fibroze, obično u gornjim zonama pluća, sa prečnikom većim od 1 cm, što dovodi do slabljenja rada pluća. Ovi slučajevi uglavnom zahtevaju nekoliko godina da se razviju. Grubo, pluća su samo pocrnela. Patološki se sastoje od fibroze sa slučajno raspoređenim kolagenom i mnogim makrofagama punim pigmentom i obiljem slobodnog pigmenta. Radiografski gledano, CVP može izgledati upadljivo slično silikozi . U jednostavnom CVP-u prevladavaju mali zaobljeni noduli (videti ILO klasifikaciju), koji imaju tendenciju da se prvo pojave u gornjim zonama pluća. Čvorići se mogu zbližavati i tako stvoriti veliku neprozirnost (> 1  cm), što karakteriše složen CVP ili PMF.

Dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Postoje tri osnovna kriterijuma za dijagnozu CVP:

  1. Radiografija grudnog koša u skladu sa CVP
  2. Istorija izloženosti ugljenoj prašini (obično podzemno kopanje uglja) dovoljne količine i latencije
  3. Isključivanje alternativnih dijagnoza (mimika CVP-a)

Ispitivanje simptoma i rada pluća odnose se na stepen respiratornog oštećenja, ali nisu deo dijagnostičkih kriterijuma. Kao što je gore navedeno, izgled rendgenskih snimaka grudnog koša može da se ne razlikuje od silikoze. CT grudi, posebno skeniranje visoke rezolucije ( HRCT), osetljiviji je od običnog rendgenskog snimka za otkrivanje malih zaobljenih neprozirnosti.

Lečenje[uredi | uredi izvor]

Ne postoji lek ili otkriveni tretmani za pneumokoniozu. Nekim pacijentima se daje kiseonik kako bi im pomogao pri disanju i savetuju se da prestanu pušiti kako bi sprečili dalje opadanje funkcije pluća. U najekstremnijim slučajevima može se izvršiti transplantacija pluća koja bi pomogla produženju životnog veka pacijenta. [12]

Prevencija pneumokonioze[uredi | uredi izvor]

Glavni način da se izbegne pneumokonioza rudara ugljenokopa je zaštita od udisanja ugljene prašine. Neki od načina za sprečavanje ove bolesti uključuju: ne pušenje, nošenje maski s filterom kada dođete u kontakt sa potencijalno opasnim česticama u vazduhu, redovne plućne preglede i obrazovanje o riziku od bolesti pluća u vašem radnom okruženju. [13]

Epidemiologija[uredi | uredi izvor]

Video zapis o istoriji crne bolesti pluća

U 2013. godini CVP je rezultirao sa 25.000 smrtnih slučajeva, što je manje u odnosu na 29.000 smrtnih slučajeva 1990. godine. [7] Između 1970-1974. godine, prevalenca CVP među američkim rudarima koji su se vavili iskopavanjem uglja i koji su radili preko 25 godina bila je 32%; ista grupa je primetila 9% prevalencije u periodu 2005–2006. [14] U Australiji se smatralo da je CVP eliminisan tokom 1970-ih usled strogih mera za kontrolu opasnosti. Međutim, došlo je do ponovnog porasta CVP-a u Australiji, pri čemu su prvi novi slučajevi otkriveni u maju 2015. godine. [15] U periodu od 1999. do 2016. prosečne godine života izgubljene zbog CVP porasle su sa 8,1 na 12,6 godina, najverovatnije zbog povećane ozbiljnosti i napredovanja CVP-a. [16]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Rudar u laboratoriji Blek Lung u Appalachii, regionalnoj bolnici u Bekliu, Zapadna Virdžinija .

Opasnosti od bolesti crnih pluća sve do 1950-ih nisu bile dobro shvaćene. Prevladalo je bilo mišljenje da je silikoza veoma ozbiljna, ali je uzrokovana isključivo silicijumom, a ne ugljenom prašinom. Sindikat rudara, Ujedinjeni radnici u rudnicima Amerike, shvatili su da brza mehanizacija podrazumeva bušilice koje proizvode mnogo više prašine, ali podržavajući Džon L. Levisa su odlučili da neće pokrenuti problem crnih pluća, jer to može uticati na upotrebu mehanizacije koja daje veću produktivnost i veće plate. Prioriteti Unije bili su održavanje dugotrajnog fonda za dobrobit i penzije, koji bi bio podržan većim količinama iskopanog uglja. Nakon Levisove smrti, sindikat je odustao od toga da crna pluća naziva bolešću i shvatio je finansijske prednosti fonda za svoje osobe sa invaliditetom.

Dopuna akta[uredi | uredi izvor]

U Federalnom aktu o zaštiti i bezbednosti u rudnicima uglja iz 1969., američki Kongres uspostavio je standarde za smanjenje prašine i formirali invaliditet crnih pluća Trast. Rudarske kompanije su se složile s klauzulom, kojom je desetogodišnja istorija rada na rudniku, zajedno sa rendgenskim ili obdukcijskim dokazima teškog oštećenja pluća, garantovala nadoknadu. Jednako važna bila je i klauzula o „zadržavanju stope“ koja je dozvolila radnicima sa progresivnom plućnom bolešću da se prebace na poslove sa nižim stepenom izloženosti bez gubitka plate, radnog staža ili naknada. Finansiran od saveznog poreza na ugalj, Trast je do 2009. godine isplatio više od 44 milijarde dolara koristi rudarima sa invaliditetom i njihovim udovicama. Rudar koji je proveo 25 godina u podzemnim rudnicima uglja ima 5-10% rizika od zaraze. [17]

21. vek[uredi | uredi izvor]

Nakon što je Savezni zakon o zaštiti i bezbednosti u rudniku uglja iz 1969. godine postao zakon u Sjedinjenim Državama, procenat američkih rudara koji pate od crne bolesti pluća smanjio se za oko 90 procenata. [18] U novije vrijeme, međutim, stopa bolesti raste. Nacionalni institut za zaštitu na radu (NIOSH) izvestio je da je blizu 9 procenata rudara sa 25 i više godina iskustva bilo pozitivno na crna pluća u periodu 2005–2006, u poređenju sa 4 procenta krajem 1990-ih. [19] [20]

Nova otkrića su pokazala da CVP može predstavljati rizik i za rudare na površinskom ugljenokopu, koji čine 48% radne snage. Podaci iz programa za zdravstveni nadzor rudara NIOSH-a, koji sadrže pregledane rendgenske snimke grudi za više od 2.000 rudara u 16 američkih država u periodu 2010–2011. godine, pokazali su da je 2% rudara, sa iskustvom u rudarstvu više od jedne godine, razvilo CVP. [21] 0,5% ovih rudara imalo je PMF. Većina tih radnika nikada nije radila u podzemnim rudnicima pre kopanja na površini. Visok udeo rendgenskih zraka ukazuje na to da su ovi rudari razvili silikozu.

NIOSH uz podršku Uprave za sigurnost i zdravlje u rudniku (MSHA) upravlja programom mobilnog skrininga za zdravlje koji putuje u rudarske regione širom Sjedinjenih Država. Rudari koji učestvuju u Programu dobijaju zdravstvene procene jednom u pet godina, bez naknade. Rendgenski snimci grudi mogu otkriti rane znakove i promene na CVP-u, često pre nego što je rudar svestan bilo kakvih problema sa plućima. [22]

Istraga Nacionalnog javnog radija (NPR) u 2016-17. otkrila je da je Nacionalni institut za zaštitu na radu imao najmanje prijavljenih slučajeva progresivne masivne fibroze (komplikacije crnih pluća) za najmanje 20 faktora. NPR je identifikovao preko 2.000 slučajeva u određenim klinikama u Kentakiju, Virdžiniji, Zapadnoj Virdžiniji, Pensilvaniji i Ohaju, dok je samo 99 prijavila NIOSH. [23] [24] NIOSH je u 2018. godini potvrdio najveći skup PMF-a ikad naučno dokumentovanih, uprkos skoro eliminaciji bolesti u devedesetima. Smatra se da uzroci ovoga uključuju dužu radnu smenu, miniranje šavova uglja (što dovodi do toga da rudarske mašine ispuštaju više silicije bez ugljenika u vazduh ) i povlačenja i otpuštanja zbog kojih su veći broj bivših zaposlenih morali da posete zdravstvene ambulante . [25]

Nova pravila američke bezbednosti i zaštite u rudnicima stupila su na snagu u avgustu 2016. godine, ona su snižavala maksimalne dozvoljene koncentracije prašine za površinsku i podzemnu eksploataciju, kojoj su bili izloženi rudari i za koju je otkriveno da razvija pneumokoniozu. [26]

Istraživanje[uredi | uredi izvor]

Institut za medicinu rada u Britaniji sproveo je istraživanje kako bi otkrio vezu između izloženosti udisanju prašine i pneumokonioze rudara. Ovo istraživanje je bilo poznato pod nazivom Polje istraživanja pneumokonioze (PFR). Istraživanje je poduprelo preporuke za strože standarde prašine u vazduhu u britanskim rudnicima, a PFR je na kraju korišćen kao osnova za mnoge nacionalne standarde, vezanih za količinu prašine, širom sveta.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Pneumoconiosis Symptoms, Causes and Risk Factors”. American Lung Association (na jeziku: engleski). Pristupljeno 25. 4. 2019. 
  2. ^ a b Cotran; Kumar, Collins (1999). Robbins Pathologic Basis of Disease. Philadelphia: W.B Saunders Company. ISBN 978-0-7216-7335-6. 
  3. ^ „Coal worker's pneumoconiosis: MedlinePlus Medical Encyclopedia”. medlineplus.gov (na jeziku: engleski). Pristupljeno 25. 4. 2019. 
  4. ^ Morgan WK (novembar 1978). „Industrial bronchitis”. Br J Ind Med. 35 (4): 285—91. PMC 1008445 Slobodan pristup. PMID 367424. 
  5. ^ „Exposure-response relationships for coal mine dust and obstructive lung disease following enactment of the Federal Coal Mine Health and Safety Act of 1969”. Am. J. Ind. Med. 21 (5): 715—34. 1992. PMID 1609817. doi:10.1002/ajim.4700210511. 
  6. ^ „Clinically important respiratory effects of dust exposure and smoking in British coal miners”. Am. Rev. Respir. Dis. 137 (1): 106—12. januar 1988. PMID 3337449. doi:10.1164/ajrccm/137.1.106. 
  7. ^ a b GBD 2013 Mortality and Causes of Death, Collaborators (17. 12. 2014). „Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013.”. Lancet. 385 (9963): 117—71. PMC 4340604 Slobodan pristup. PMID 25530442. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. 
  8. ^ Richard Valdmanis (19. 7. 2018). „A tenth of U.S. veteran coal miners have black lung disease:NIOSH”. Reuters. 
  9. ^ „Silicosis and coal workers' pneumoconiosis”. Environ. Health Perspect. 108 (Suppl 4): 675—84. avgust 2000. PMC 1637684 Slobodan pristup. PMID 10931786. doi:10.1289/ehp.00108s4675. 
  10. ^ „Cytokines and cytokine network in silicosis and coal workers' pneumoconiosis”. Eur. Respir. J. 8 (5): 834—42. maj 1995. PMID 7656959. 
  11. ^ „Pathology standards for coal workers' pneumoconiosis. Report of the Pneumoconiosis Committee of the College of American Pathologists to the National Institute for Occupational Safety and Health”. Arch. Pathol. Lab. Med. 103 (8): 375—432. jul 1979. PMID 378179. 
  12. ^ „Diagnosing and Treating Pneumoconiosis”. American Lung Association (na jeziku: engleski). Pristupljeno 25. 4. 2019. 
  13. ^ „Occupational Lung Diseases”. Johns Hopkins Medicine Health Library (na jeziku: engleski). Pristupljeno 25. 4. 2019. 
  14. ^ „Respiratory Diseases: Occupational Risks”. National Institute for Occupational Safety and Health. 21. 12. 2012. Pristupljeno 23. 3. 2015. 
  15. ^ Sim, M., Glass, D., Hoy, R., Roberts, M., Thompson, B., Cohen, R., ... & Deponte, K. (2016). Review of Respiratory Component of the Coal Mine Workers Health Scheme for Queensland Department of Natural Resources and Mines. Final Report. Melbourne, Victoria, Australia: Monash Centre for Occupational and Environmental Health, Monash University
  16. ^ Mazurek, Jacek M. (2018). „Coal Workers’ Pneumoconiosis–Attributable Years of Potential Life Lost to Life Expectancy and Potential Life Lost Before Age 65 Years — United States, 1999–2016”. MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report (na jeziku: engleski). 67: 819—824. ISSN 0149-2195. PMC 6072058 Slobodan pristup. PMID 30070982. doi:10.15585/mmwr.mm6730a3. 
  17. ^ Derickson, Alan (januar 1998). Black lung: anatomy of a public health disasterNeophodna slobodna registracija. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-3186-9. 
  18. ^ East, Elyssa (13. 12. 2018). „Dr Dust: the man who discovered a hidden black lung epidemic”. Theguardian.com. Pristupljeno 13. 12. 2018. 
  19. ^ „Black lung on the rise among US coal miners”. World Socialist Web Site. 11. 1. 2010. Pristupljeno 11. 1. 2010. 
  20. ^ „Coal Mine Dust Exposures and Associated Health Outcomes: A Review of Information Published Since 1995” (PDF). Current Intelligence Bulletin. 64. 2011. Pristupljeno 18. 8. 2011. 
  21. ^ „Pneumoconiosis and advanced occupational lung disease among surface coal miners – 16 states, 2010–2011”. MMWR. 61 (23): 431—4. jun 2012. PMID 22695382. Pristupljeno 6. 7. 2012. 
  22. ^ „Enhanced Coal Workers' Health Surveillance Program”. National Institute for Occupational Safety and Health. 12. 11. 2008. Pristupljeno 24. 11. 2008. 
  23. ^ „Advanced Black Lung Cases Surge In Appalachia”. Npr.org. Pristupljeno 13. 12. 2018. 
  24. ^ „NPR Continues To Find Hundreds Of Cases Of Advanced Black Lung”. Npr.org. Pristupljeno 13. 12. 2018. 
  25. ^ „Black Lung Study Finds Biggest Cluster Ever Of Fatal Coal Miners' Disease”. Npr.org. Pristupljeno 13. 12. 2018. 
  26. ^ „Respirable Dust Rule: A Historic Step Forward in the Effort to End Black Lung Disease - Mine Safety and Health Administration (MSHA)”. Msha.gov. Pristupljeno 13. 12. 2018. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пнеумокониоза_рудара_угљенокопа&oldid=26975818”