Podgrad

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Podgrad
Administrativni podaci
DržavaSlovenija
OpštinaIlirska Bistrica
Stanovništvo
 — (2011)590
Geografske karakteristike
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina548,3 m
Ostali podaci
Poštanski broj6244 Podgrad

Podgrad (ital. Castelnuovo d'Istria ili Castelnuovo del Carso) je naselje od 590 stanovnika na Krasu. na putu Rijeka - Trst u sastavu Opštine Ilirska Bistrica na jugu Slovenije.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Podgrad je pogranično mesto koje se nalazi na južnom ili ćićarijskom Krasu izmeđy Bpkina i Ćićapije na rubu kraške doline Podgpajcko podolje (ital. Valsecca) na 543 m n/v, Ctarije zbijeno naselje je na obroncima flišnih uzvisina Grmade i Staroga grada, a noviji deo leži niže, kraj glavnog puta Rijeka - Trst (od Rijeke udaljen 33 km, od Trsta 38 km); od Podgrada severno vodi put od 13 km do Ilirske Bistrice. Od graničnog prelaza. istočo prema hrvatskom delu Krasa, Pasjaka udaljen je 7 km., a od Obrova na zapadu, 6 km. Veći vrhovi: Drenovnik 712 m, Kovačev Stržen 623 m, Gola gorica 574 m i Grmada 677 m, a južno je granično brdo Trstenik (838 m) i naselje Mune.

Istorija[uredi | uredi izvor]

.Octaci kaštela 1955.

Ovo područje je nastavalo keltsko-ilirsko pleme Japodi. a Rimljani na putu Tergeste (Trst) - Tarsatika (Rijeka) grade utvrdu Castrum Novum za koji znamo zahvaljujući šta ga je 44. g. citirao car Klaudije.

Pazglednica iz 1938.

U ranom srednjem veku smenjuje se Odoakar, Ostrogoti, kralj Teodorik te Vizant sve do 788. kada nastaje Franačka. Germanski feudalci Podgrad nazivaju Nыojxyc (Neuhaus), dok su ga Sloveni nazivali Novigrad, a kasnie Podgrad (ispod kaštela). U XI. v. je na brdu (670 m n/v) izgrađen kaštel (Stari Grad), a prvi put se spominje 1281. Nakon što su se smenjivali razni vlasnici 1426. grof Henrik IV. prodaje feud opštini Trst za 2.000 dukata. Venecija se zanima za utvrdu kojom su se koristili u odbrani od Osmanlija 1463.-1521., koji više puta napadaju Kaštel. Zahvaljujući miru u Wormsu 1521. Podgrad se vraća Austriji. Kaštel je demoliran 1550. po naredbi cara iritiranog namerama da se Kaštel proda Veneciji. Kaštel je 1619., nakon razaranja i pljačke Podgrada od uskoka u Uskočkom rata, obnovljen. Kaštel su do 1848. držali koparska porodica Gavardo i kapetan Raunach iz Trsta te feudalci Petaci (Petazzi), Kobencel, Marenci, Turineti (Turinetti de Priè) i Montekukoli (Montecuccoli)[1]. Napušten je od plemstva u XIX. v. pa ga 1815. Austrijanci ponovno rekonstruišu[2]. Do I. svetskog rata bio je važno prometsno i kulturno središte.

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Podgrad, snimljen 1948.

Do 1046. taj deo Krasa je spadao u Kranjsku grofoviju kada Henrik III, čitav Kras stavlja pod Istarsku marku. Otud i italijanski naziv Kastelnuovo d'Istria[3], a kasnije kod formiranja Austrijskog primorja 1849. opština Pograd je u sastavu Markgrofovije Istre. Postaje sedište kotara (Bezirk Podgrad-Castelnuovo kao deo Hauptmanšafta (Hauptmannschaft) Volosko) sa sudom i poreznomi[1]. Kada veći deo Julije dolazi pod Kraljevinu Italiju Opština Podgrad je najpre u okrugu Volosko-Opatija[4], a zatim u koparskom okrugu Istarske provincije[5], da bi 1928. bila odvojena od Istre i pripojena u Kvarnersku provinciju[6].

Opšina Podgrad je 1936. imala 7.186 stanovnika. Sam Podgrad je imao 566 stanovnika, ali je općina obuhvačala velik deo istočnog Krasa, od Obrova do Žejane (602 stanovnika), Velih Muna (641) i Malih Muna (498)[7], koje su nakon 1945. došle pod Hrvatsku. Od 1945. Podgrad je, kao i veći deo Krasa, je potpao pod Sloveniju, u sastavu pokrajine Notranjske u statističkoj Notranjsko kraškoj regiji.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Osim bavljenja poljoprivredom, meštani su od 1955. većinom zaposleni u industrijskom preduzeću za preradu plastičnih masa Plama iz kojeg su nastale tvrtke Plama Pur, Termoplasti, Izoterm i Plama Geo sa 440 zaposlenih.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Prema podacima Statističkog ureda RS 2020. godine naselje je imalo 590 stanovnika[8].

Broj stanovnika po popisima[9]
1991 2002 2011
627 607 614

Sport[uredi | uredi izvor]

Od sportova je u mjestu aktivan fudbalski klub Plama Podgrad. Postojeće fudbalsko igralište je 2006. godine pokriveno umjetnom travom uz financijsku pomoć UEFA-e.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „Podgrad - Istrapedia”. www.istrapedia.hr. Pristupljeno 2022-04-12. 
  2. ^ Arheološko konservatorstvo in varstvo nepremične kulturne dediščine. Znanstvena založba Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani (Ljubljana University Press, Faculty of Arts. 2018-07-04. ISBN 978-961-237-482-2. 
  3. ^ Toponim "Castelnuovo d'Istria" na str. 66 Atlante geografico Treccani, vol I, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 2008.
  4. ^ „R.D. 18 gennaio 1923, n. 53, che istituisce la provincia dell'Istria con capoluogo Pola - Wikisource”. it.wikisource.org (na jeziku: italijanski). Pristupljeno 2022-04-11. 
  5. ^ „R.D.L. 22 febbraio 1924, n. 213 - Istituzione della provincia del Carnaro con capoluogo Fiume - Wikisource”. it.wikisource.org (na jeziku: italijanski). Pristupljeno 2022-04-11. 
  6. ^ „R.D.L. 4 ottobre 1928, n. 2370 - Aggregazione dei comuni di Castelnuovo d'Istria e Matteria alla provincia del Carnaro - Wikisource”. it.wikisource.org (na jeziku: italijanski). Pristupljeno 2022-04-11. 
  7. ^ VIII Genralni popis stanovništva - 21. april 1936, XIV - Fascikl 31 PROVINCIA DEL CARNARO (FIUME) - Tipografia Ippolito Failli, Roma 1937 ANNO XV
  8. ^ „Prebivalstvo po naseljih, podrobni podatki, Slovenija, 1. januar 2020”. www.stat.si. Pristupljeno 2022-04-11. 
  9. ^ Slovenije., Statistični urad Republike (1996—1997). Prebivalstvo Republike Slovenije. Urad. OCLC 761407119. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Подград&oldid=26976374”