Popis stanovništva 2023. u Crnoj Gori
Popis stanovništva 2023. u Crnoj Gori bio je popis stanovništva koji je u Crnoj Gori sproveden u periodu od 3. do 28. decembra 2023. godine.[1] Popis je organizovala i sprovela Uprava za statistiku Crne Gore (Monstat), a objavljivanje prvih preliminarnih rezultata najavljeno je za kraj januara 2024. godine.[2]
Iako je ranije bilo planirano da popis bude sproveden tokom 2021, odnosno 2022. godine, nepovoljne zdravstvene prilike (Pandemija kovida 19 u Crnoj Gori) navele su državnu vlast da se planirani popis odloži za narednu (2022) godinu, a potom je zbog izbijanja političke krize u Crnoj Gori doneta odluka da se popis ponovo odloži, za jesen 2023. godine.[3][4]
Na sednici održanoj 29. decembra 2021. godine, Vlada Crne Gore je usvojila Predlog zakona o popisu stanovništva, koji je potom upućen u skupštinsku proceduru radi usvajanja.[5] Pošto je u međuvremenu došlo do političkih promena, nova vlada je 2. juna 2022. godine izradila novi predlog zakona o popisu stanovništva.[6]
Pojedina pitanja koja se odnose na predstojeći popis stanovništva izazvala su posebnu pažnju javnosti, kako u samoj Crnoj Gori tako i izvan nje, što se na prvom mjestu odnosilo na eventualnu promjenu popisne metodologije. Tim povodom je došlo do obnove ranijih rasprava o metodologiji prikupljanja i vjerodostojnosti obrade popisnih podataka o ključnim identitetskim kategorijama, kao što su etnička pripadnost i maternji jezik, odnosno veroispovest,[7] čime je potvrđen značaj ovih pitanja za unutrašnje političke odnose u Crnoj Gori.[8]
Predlogom zakona od 2. juna 2022. godine, predviđeno je da će se u sklopu popisa prikupljati i podaci o identitetskim kategorijama, ko što su: etnička pripadnost, maternji jezik i veroispovest (9. član).[9]
Uredbom od 6. marta 2023. godine, kao datum popisa određen je mjesec novembar, ali ta odredba je promjenjena naknadnim odlukama od 31. oktobra i 29. novembra, čime je datum popisa pomjeren za decembar, što je potom i sprovedeno.[10]
Pitanje o promjeni popisne metodologije[uredi | uredi izvor]
U godinama koje su prethodile popisu, pojedine organizacije i ustanove u Crnoj Gori zalagale su se za promjenu popisne metodologije, putem napuštanja neposrednog popisivanja stanovnišva i prelaska na sistem obrade posebnih baza podataka, koje su u Crnoj Gori još uvijek bile u procesu formiranja. Ove najave dovele su do pokretanja stručnih rasprava o opravdanosti predloženih promjena, na šta su se nadovezale i rasprave o eventualnim problemima i mogućim zloupotrebama. Sva ova pitanja dovela su do obnavljanja ranijih rasprava o utvrđivanju odgovornosti za propuste koji su uočeni tokom sprovođenja prethodnih popisa, zbog čega su bile podnete i krivične prijave protiv Gordane Radojević, direktorke Zavoda za statistiku Crne Gore.[11][12]
Prve najave o promjeni popisne metodologije pojavile su se tokom 2017. godine,[13][14] a nedugo potom učinjeni su i prvi zvanični koraci ka formulisanju nove popisne politike u Crnoj Gori. Početkom 2018. godine, rukovodstvo Zavoda za statistiku Crne Gore je pripremilo posebnu službenu informaciju, koja je 22. februara 2018. godine usvojena od strane Vlade Crne Gore. Tom prilikom, Vlada je usvojila i posebne zaključke, naloživši Ministarstvu unutrašnjih poslova Crne Gore i drugim državnim ustanovama da započnu sa odgovarajućim pripremama za sprovođenje predstojećeg popisa po novom modelu.[15][16]
Tokom 2018. i 2019. godine, uporedo sa transformacijom Zavoda za statistiku Crne Gore u "Upravu za statistiku", preduzet je niz koraka u cilju pokretanja procedure za izmjenu zakonskih propisa kojima se reguliše način sprovođenja popisa i način obrade posebnih baza podataka.[17] U isto vrijeme, ubrzan je rad na formiranju jedinstvenog "Adresnog registra", koji se smatra ključnim za uspješno sprovođenje nove popisne metodologije.[18] Radi provjere novog načina prikupljanja i obrade popisnih podataka, organizovan je i probni popis stanovništva.[19][20] Tokom ljeta 2019. godine, Uprava za statistiku je pozvala nevladine organizacije da se uključe u rad stručnih tijela za pripremu reforme popisnog zakonodavstva, a okončanje skupštinske procedure i donošenje novog zakona o popisu stanovništva najavljeno je za 2020. godinu.[21]
Nakon političkih promjena u Crnoj Gori (2020), zagovornici uvođenja nove popisne metodologije izgubili su uporište u organima vlasti, tako da je vrmenom prevladao stav da bi predstojeći popis trebalo sprovesti na dosadašnji način, putem neposrednog popisivanja stanovništva, što je potom i usvojeno, a novo rukovodstvo Uprave za statistiku imenovano je u jesen 2021. godine.[22]
Pitanje povjerenja[uredi | uredi izvor]
Uporedo sa pokretanjem pitanja o promjeni popisne metodologije obnovljene su i rasprave o propustima i zloupotrebama sa prethodnih popisa, a oštrica kritike je ponovo usmjerena ka rukovodstvu Uprave za statistiku Crne Gore, na čelu sa direktorkom Gordanom Radojević, koja je u javnosti još od ranije bila označena kao stranački kadar vladajuće Demokratske partije socijalista Crne Gore i osoba bliska najvišim nosiocima državne vlasti u Crnoj Gori, što se na djelu pokazalo 2014. godine, kada je uspjela da opstane na direktorskoj funkciji uprkos presudi Ustavnog suda Crne Gore kojom su kao nezakonite označene njene odluke o uskraćivanju pristupa popisnim i izbornim podacima, čime je izvršena opstrukcija istrage koja je vođena povodom izbornih zloupotreba.[23][24][25][26]
Usljed pomenutih okolnosti, razni društveni činioci su javno iskazali svoje nepovjerenje prema rukovodstvu Uprave za statistiku Crne Gore, ukazujući na brojne propuste u radu te ustanove.[27] U isto vrijeme, izražena je i sumnja u metodološku opravdanost uvođenja novog popisnog modela, zasnovanog na bazama podataka koje se nalaze pod direktnom kontrolom državnih vlasti, čime se otvara mogućnost za vršenje raznih zloupotreba. Posebna pažnja javnosti usmjerena je ka pitanjima koja se odnose na metodologiju prikupljanja i obrade podataka o ključnim identitetskim kategorijama, kao što su etnička pripadnost i maternji jezik. Tim povodom je od strane predstavnika srpskog naroda u Crnoj Gori u više navrata ukazivano na opasnost od ponavljanja i intenziviranja popisnih manipulacija, pritisaka i drugih zloupotreba, koje se od strane režima vrše u cilju nastavka i dodatnog intenziviranja desrbizacije i crnogorizacije, čime se na predstojećem popisu žele ostvariti dva ključna etnopolitička cilja: apsolutna crnogorska etnička većina i apsolutna crnogorska jezička većina.[28][29][30][31][32][33][34][35]
Iako su pripreme za promjenu popisnog modela već uveliko u toku, srpske i prosrpske stranke u Crnoj Gori još uvijek nijesu zauzele zajednički stav o predloženim zakonskim rješenjima, niti je tim povodom održan bilo kakav sastanak radi zajedničkog dogovora o pomenutim pitanjima, a posebnu nepoznanicu predstavlja stav nesrpskog Pokreta za promjene, koji se još uvek nije izjasnio protiv promjene popisne metodologije, što je od posebnog značaja za najveću srpsku stranku - Novu srpsku demokratiju, koja se još od 2012. godine nalazi u koaliciji sa PZP.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Monstat (2023): Uredba o utvrđivanju perioda sprovođenja popisa stanovništva, domaćinstava i stanova i referentnog momenta popisa (prečišćeni tekst)
- ^ Monstat (2023): Popis (aktuelnosti)
- ^ Pobjeda (2021): Vlast i opozicija različito o popisu
- ^ Politika (2022): Popis u Crnoj Gori u oktobru sledeće godine
- ^ 53. sjednica Vlade Crne Gore (29. decembar 2021. godine
- ^ 6. sjednica Vlade Crne Gore (2. jun 2022. godine)
- ^ Slobodna Evropa (2021): Popis u Crnoj Gori - bez nacije, vjere i jezika?
- ^ Uprava za statistiku Crne Gore
- ^ Predlog zakona o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova sa Izvještajem sa javne rasprave (2022)
- ^ Monstat (2023): Nacionalno zakonodavstvo
- ^ NSD (2011): Krivična prijava protiv Gordane Radojević
- ^ Mondo (2011): Krivična prijava za crnogorske statističare
- ^ RTCG (2017): CG napredovala u oblasti statistike
- ^ EUICM (2017): Ostvareni rezultati u oblasti statistike
- ^ „Vlada Republike Crne Gore: Zaključci od 22. februara 2018. godine.”. Arhivirano iz originala 05. 09. 2019. g. Pristupljeno 09. 09. 2019.
- ^ Kodex (2018): Priprema se registarski Popis stanovništva
- ^ Uprava za statistiku (2019): Izvještaj o izvršenju godišnjeg plana zvanične statistike za 2018. godinu
- ^ CDM (2019): Uprava za nekretnine objedinjuje registre kućnih brojeva, ulica i trgova
- ^ FOS (2019): Počinje probni popis stanovništva, CG napušta model „od vrata do vrata”?
- ^ Vijesti (2019): Probnim popisom se testiraju metodi dobijanja podataka o stanovništvu
- ^ Uprava za statistiku (2019): Javni poziv za predlaganje predstavnika nevladine organizacije u Radnu grupu za pripremu Zakona o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2021. godine
- ^ Pobjeda (2021): Miroslav Pejović novi direktor Monstata
- ^ IN4S (2014): MANS: Monstat vršio opstrukciju istrage izbornih zloupotreba
- ^ Vijesti (2014): Pavlović: Radojević se sprda sa Upravnim sudom i zdravim razumom
- ^ Večernje novosti (2015): Milo udomio sve svoje
- ^ Dan (2018): Direktorka Monstata dodatno zarađuje na Milovom fakultetu
- ^ RTCG (2019): Uhvatili smo MONSTAT u brutalnoj laži
- ^ Glas Holmije (2018): Boško Vukićević: O narednom popisu stanovništva
- ^ IN4S (2018): Vučurović: Bečić dio projekta smanjenja procenta Srba na popisu 2021.
- ^ Most (2018): Raičević: Satanizacija Srba u Crnoj Gori zbog popisa 2021.
- ^ IN4S (2018): Vukićević: Milova srbofobija zbog narednog popisa stanovništva
- ^ Antena M (2018): Procjena iz Srbije: Broj Srba u CG na sljedećem popisu biće manji preko pet odsto
- ^ Večernje novosti (2019): Režim želi da slomi kičmu srpskom narodu: Pritiscima prave Crnogorce[mrtva veza]
- ^ Vijesti (2019): Milačić: Popis koji će se održati 2021. ima veću važnost od bilo kojih izbora
- ^ IN4S (2019): Vukićević: Procenat Srba i Crnogoraca će biti izjednačen na narednom popisu