Proizvodnja industrijskog bilja u Republici Srpskoj

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Pola površina zasejanih industrijskim biljem u Republici Srpskoj je pod sojom

Proizvodnja industrijskog bilja u Republici Srpskoj u ranijem periodu imala mnogo veći značaj u setvenoj strukturi Republike Srpske i Bosne i Hercegovina, kada je bila pod velikim uticajem brojnih prerađivačkih kapaciteta u Bosni i Hercegovini i organizovanog otkup za potrebe prerađivačkih kapaciteta u susednim republikama (pre svega Srbiji i Hrvatskoj). Nakon raspada Jugoslavije i ratova na oovom prostoru, količine proizvedenog industrijskog bilja u Republici Srpskoj su skromne.[1]

Opšte informacije[uredi | uredi izvor]

Ukupna površina poljoprivrednog zemljišta u Republici Srpskoj iznosi 1.250.000 hektara, što u odnosu na broj stanovništva približno čini jedan hektar po stavnovniku, a to je iznad svetskog proseka. Prema tome, poljoprivrednog zemljišta u Republici Srpskoj ima dovoljno, a postoje i realne mogućnosti dobijanja i novih površina. Prema kategorijama iskorišćenosti, najveće površine pripadaju oranicama i baštama, zatim pašnjacima, livadama, voćnjacima a najmanje ribnjacima.[2]

Pod industrijskim biljem u Republici Srpskoj 2018. godine bilo je 8.995 ha[1] ili svega 2% površina. U Republici Srpskoj se gaje brojne biljne vrste namenjene industrijskoj preradi za proizvodnju:

  • biljnih proteina,
  • ulja,
  • skroba,
  • šećera,
  • tkanina,
  • duvanskih proizvoda, pa se duvan svrstava u grupu ostale industrjskih biljaka.

Listovi duvana mogu da se koriste u različite svrhe. Iz listova duvana može da se izdvoji čisti nikotin koji služi kao korisno sredstvo u zaštiti biljaka od insekata, a može da se koristi kao sirovina u farmaceutskoj industriji. Takođe, listovi duvana sadrže značajnu količinu organskih kiselina (limunska i jabučna kiselina) koje se iz lista izdvajaju određenim tehnološkim postupkom i mogu da se koriste u prehrambenoj industriji. Seme duvana sadrži više od 30% ulja.[3]

Poznato je da su na prostoru Repiublike Srpske lan i konoplju gajili u skoro svim domaćinstvima na selu, dok su danas ove biljne vrste skoro u potpunosti trajno izgubljene. Do pad proizvodnje lana i konoplje u Republici Srpskoj došlo zbog:[3]

  • upotreba veštačkih tekstilnih vlakana,
  • ratnih dešavanja,
  • zloupotreba konoplje,
  • migracije stanovništava,
  • propadanje domaće tekstilne industrije učinile su da su ove biljne vrste skoro u potpunosti trajno izgubljene.

Lan se ubraja u najstarije gajene biljke. Gajili su ga Asirci, Vavilonci, Egipćani, Jevreji, i to za proizvodnju vlakna i ulja, kao i antički Grci i Rimljani. Sloveni su gajili lan još pre velike seobe naroda. Laneno vlakno je veoma kvalitetno, manje je jačine u odnosu na konopljino vlakno, ali je daleko finije. U izradi tkanina zbog svog kvaliteta dodaje se drugim vlaknima: pamuku, vuni, kao i sintetičkim vlaknima. Lan je i veoma važna uljna kultura, jer sadrži u semenu više od 30% ulja.[3]

Namakanje konoplja

Vlakno konoplje spada u kategoriju srednjegrubih vlakana, ali ima niz osobina po kojima je i danas nezamenljivo. Vlakno karakteriše izražena jačina, ali dovoljna elastičnost. Pozder ili drvenasti deo stabla može da se koristi kao ogrevni materijal, ali i za proizvodnju papira. Konopljino seme sadrži oko 30% ulja, i zato je konoplja značajna i za proizvodnju kvalitetnog ulja. Rafinirano ulje se upotrebljava za jelo.[3]

Kulture i prinosi[uredi | uredi izvor]

Prosečni prinosi industrijskog bilja su jako skromni (kao i kod žita), i niži od zemalja okruženja, što ukazuje na nisku produktivnost i intenzivnost ove proizvodnje.[1]

Požnjevene površine (u hektarima) industrijskog bilja u RS od 2014. do 2018.[a]
Redni br. Usev 2014. 2015. 2016. 2017. 2018. Ø 2014–2018.
1. Soja 3.186 3.779 3.896 4.059 4.818 3.948
2. Duvan 1.018 1.137 1.010 1.063 1.080 1.062
4. Suncokret 133 342 214 292 205 237
5. Uljana repica 1.173 783 1.495 1.885 2.830 1.633
6. Ostalo 56 109 57 107 22 70
UKUPNO (ha): 5.566 6.150 6.672 7.406 8.995 6.958

Soja i uljana repica[uredi | uredi izvor]

Sadnja uljane repice u RS je u ekspanziji

Pola površina zasejanih industrijskim biljem u Republici Srpskoj je pod sojom i te površine imaju trend povećanja (+1.632 ha). Jedan dio soje proizvodi se i za potrebe rafinisanja u jestiva ulja.[1]

U ekspanziji je i setva uljane repice (+1.657 ha), a isto važi i za suncokret, ali je njegovo učešće u setvenim površinama mnogo skromnije. Povećanje uljarica u setvenoj strukturi posledica je i podsticajnih mera koje za ovu vrstu proizvodnje odobrava MPŠV RS.[1]

U Lijevče polju, na području Gradiške, Laktaša i Srpca uljaricama se seja oko 2.500 hektara od čega najviše soje na 1.200 hektara, dok se uljanom repicomzasejava oko 700 hektara.[4]

Suncokret[uredi | uredi izvor]

Suncokret je pored soje i uljane repice, jedna od najznačajnih uljarica u Republici Srpskoj

Suncokret (Helianthus annuus) je, pored soje i uljane repice, jedna od najznačajnih uljarica u Republici Srpskoj, jer njegovo seme sadrži:[5]

  • ulje 45- 60 %
  • Proteini 24 %[5]
  • Vlakna 3 %
  • NET 10 %
  • Minerali 3 %

Imajući u vidu navedeni sirovinski sastav suncokreta od njega u Republici Srpskoj zavisi:[5]

  • prehrambena industrija (ulje, margarin, brašno, sjeme…)
  • Hemijska industrija (sapun, glicerin, boje, lakovi….)
  • Farmaceutska industrija (lijekovi i kozmetički proizvodi…)
  • Proizvodnja biodizela….

Duvan[uredi | uredi izvor]

Suđenje listova duvana.

Duvan je industrijska biljka koja se tradicionalno gajila u Posavini i Hercegovini. Zbog zastarjelog sortimenta, smanjenja kapaciteta za preradu duvana u BiH (ostala je aktivna samo jedna fabrika), a njegova proizvodnja u RS se održava na oko 1.000 ha.[1]

Zbog prestanka sa radom i stečaja jedine šećerane u BiH u periodu 2014–2018. godina nije bilo proizvodnje šećerne repe.[1]

Konoplja[uredi | uredi izvor]

Seme konoplje

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske izdalo je ukupno 12 odobrenja za uzgoj industrijske konoplje u 2021. godini, na oko 18 hektara, pod strogo kontrolisanim uslovima, i pažljivo praćenje svaki korak proizvodnje.[6]

Industrijska konoplja je kultura čiji sadržaj tetrahidrokanabinola (THC) u suvoj materiji biljke ne prelazi 0,2% i čija sorta je upisana u sortnu listu u skladu s propisima o semenu poljoprivrednog bilja, navedenom u pravilniku.[6]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Na osnovu podataka dobijenih na upit od Republičkog zavoda za statistiku RS, 2019.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e „Industrijsko bilje...U:Strategije razvoja poljoprivrede i ruralnih područja Republike Srpske 2021–2027. godina” (PDF). Banja Luka: Vlada Republike Srpske Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske. 1. jun 2021. str. 26. Pristupljeno 17. 11. 2021. 
  2. ^ „Prirodni potencijali – President of the Republic of Srpska | Željka Cvijanović”. www.predsjednikrs.net. Arhivirano iz originala 20. 11. 2021. g. Pristupljeno 2021-11-20. 
  3. ^ a b v g „INSTITUT ZA GENETIČKE RESURSE Radna grupa - Industrijsko bilje”. www.gri.unibl.org. Pristupljeno 2021-11-20. 
  4. ^ Srpska, RTRS, Radio Televizija Republike Srpske, Radio Television of Republic of. „Počela žetva suncokreta u Lijevču polju”. PRIVREDA - RTRS. Pristupljeno 2021-11-20. 
  5. ^ a b v Erceg, Nenad (2019-09-03). „Žetva suncokreta, osnovne smjernice”. Resor za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-11-20. 
  6. ^ a b jutro, Dobro (2021-08-14). „U Srpskoj izdato 12 odobrenja za uzgoj industrijske konoplje”. Dobro Jutro (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-11-20. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Kondić J., Milojević K. (1997): Limitirajući faktori ratarske proizvodnje, Agroznanje 1, 309-3014. Banja Luka.
  • Kovačević D., Oljača Snježana, Dolijanović Ž., Jovanović Ž., Milić Vesna (2005): Uticaj plodoreda na prinos važnijih ratarskih useva. Tempo, Čačak. Traktori i pogonske mašine.Vol.10.No 2, str. 422-428.
  • Kovačević D., Oljača Snježana, Dolijanović Ž., Jovanović Ž., Milić Vesna (2005):Upravljanje prirodnim resursima i proizvodnja zdravstveno bezbedne hrane u brdsko-planinskom regionu Srbije.Tempo, Čačak. Traktori i pogonske mašine, Vol. 10. No2, str. 245-250.
  • Milić Vesna, Mitar Perušić (2014): Inovativna strategija Bosne i Hercegovine za prehrambeni sektor“, Izdavač UIS-rađena kao dio međunarodnog projekta uz podršku EU.
  • Milić Vesna, Đurđić I. (2011): Ratarska proizvodnja u brdsko-planinskim područjima istočnog dijela Republike Srpske. Međunarodni naučni simpozijum agronoma AgroSym, 502-506. Jahorina.
  • Okiljević V., Predić T., Lukić R., Marković M. (1997): Poljoprivredno zemljište Republike Srpske osnovni resurs u proizvodnji hrane. Agroznanje 1, 15-24. Banja Luka.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Производња_индустријског_биља_у_Републици_Српској&oldid=26983382”