Pređi na sadržaj

Radijacioni dermatitis

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Radijacioni dermatitis
Klasifikacija i spoljašnji resursi
Specijalnostdermatologija, patologija, onkologija

Radijacioni dermatitis ili akutni radiodermatitis je najčešći oblik opekotine od zračenja nastale kao neželjeni efekat terapijske toksičnosti radioterapije ili radijacione dijagnostike.[1] Više od 90% pacijenata lečenih radioterapijom ima neki oblik radiodermatitisa. Postoji nekoliko faktora za nastanak radiodermatitisa, a najznačajniji simptom je bol.[2]

Najčešći tip radijacionih opekotina je opekotina izazvana UV zračenjem.[3] Visoka izloženost rendgenskim zracima tokom dijagnostičkog medicinskog snimanja ili radioterapije takođe može dovesti do opekotina od zračenja. Kako jonizujuće zračenje stupa u interakciju sa ćelijama u telu – oštećujući ih – telo reaguje na ovo oštećenje, što obično rezultuje eritemom – odnosno crvenilom oko oštećenog područja. Opekotine od zračenja se često razmatraju u istom kontekstu kao i rak izazvan zračenjem zbog sposobnosti jonizujućeg zračenja da interaguje sa DNK i ošteti DNK, povremeno izazivajući ćeliju da postane kancerogena. Magnetroni sa šupljinom mogu se nepravilno koristiti za stvaranje površinskog i unutrašnjeg sagorevanja. U zavisnosti od energije fotona, gama zračenje može izazvati duboke gama opekotine, a uobičajene su unutrašnje opekotine od 60Co.[4] Beta opekotine obično su plitke jer beta čestice nisu u stanju da prodre duboko u telo; ove opekotine mogu biti slične opekotinama od sunca. Alfa čestice mogu izazvati unutrašnje alfa opekotine ako se udišu, a spoljašnja oštećenja (ako ih ima) su ograničena na manji eritem.

Opekotine radijacije mogu se javiti i kod radio predajnika velike snage na bilo kojoj frekvenciji gde telo apsorbuje energiju radio frekvencije i pretvara je u toplotu.[traži se izvor] Američka Federalna komisija za komunikacije smatra da je 50 vati najniža snaga iznad koje radio stanice moraju procijeniti sigurnost emisije. Frekvencije koje se smatraju posebno opasnim javljaju se tamo gde ljudsko telo može da postane rezonantno, na 35 MHz, 70 MHz, 80-100 MHz, 400 MHz i 1 GHz.[traži se izvor] Izlaganje mikrotalasima previsokog intenziteta može izazvati mikrotalasne opekotine.

Poseban značaj tokom radioterapije ima prevencija razvoja viših stepena akutne toksičnosti. Savremene tehnike zračenja, kao što je radioterapija sa modulacijom intenziteta (IMRT) u velikoj meri su odgovorne za smanjenje intenziteta i učestalosti radiodermatitisa.[5]

U lečenju akutne radijacione toksičnosti kože neophodna je terapija bola i adekvatna lokalna nega kože.[6]

Osnovne informacije[uredi | uredi izvor]

Jedna od neželjenih reakcija na radioterapiju je radijacioni dermatis

Terapija zračenjem ili radioterapija je vrsta lečenja raka koja koristi snopove intenzivne energije da ubije ćelije raka. Radioterapija najčešće koristi rendgenske zrake, ali se mogu koristiti i protoni ili druge vrste energije. Tokom ove vrste zračenja, visokoenergetski snopovi dolaze iz mašine izvan tela pacijenta, koja usmerava zrake na preciznu tačku na njegovom telu. Tokom drugačijeg tipa tretmana zračenjem koji se zove brahiterapija (eng. brak-e-THER-uh-pee), zračenje se unosi u telo pacijenta.[7]

Terapija zračenjem oštećuje ćelije raka uništavanjem genetskog materijala koji kontroliše kako rast tako i deobu ćelije. Tokom radioterapije oštećuju se istovremeno i zdrave i kancerogene ćelije, pa je cilj terapije zračenjem da uništi što manje normalnih, zdravih ćelija. Očuvane ili normalne ćelije često mogu popraviti veliki deo oštećenja izazvanih zračenjem.[7]

Epidemiologija[uredi | uredi izvor]

Prema dosadađnjim procenama svake godine, oko 4 miliona ljudi samo u Sjedinjenim Američkim Državama koristi terapiju zračenjem, a više od 90% je ispoljilo neki od oblik radijacionog dermatitisa ili radijacionu opekotinu.[1][8]

Većina simptoma radijacionih opekotina su blagi i lako se leče. Procenjuje se da 20% pacijenata na raditerapiji mogu razviti ozbiljnije simptome koji utiču na njihov svakodnevni život, jer čine uplašenim ili nevoljnim da nastave terapiju zračenjem.[1]

Iako se radijacioni dermatitis može javiti kod svih kategorija na terapiji zračenjem, ipak studije pokazuju da su radijacijskih dermatistis (opekotine) najčešće kod onih na terapiju zračenjem za rak dojke , karcinom glave i vrata ili rak koji se razvija na koži ili blizu nje, kao što je rak kože ili analni rak.[1]

Etiopatogeneza[uredi | uredi izvor]

U toku radioterapije može doći do pojave toksičnosti izazvane zračenjem, u okviru koje se razvija radijacioni dermatitis.[9]

Obim radijacionog dermatitisa zavisi od više faktora:

  • Tipa i stanje kože pacijenta pre početka radioterapije.
  • Starosti pacijenta.
  • Faktora koji se odnose na tretman vazduha:
    • terapijska doza (TD),
    • volumena zračenja,
    • primenjene tehnika zračenja,
    • istovremenog pristup – radioterapija i hemoterapija ili terapija inhibitorima epidermalnog faktora rasta (EGFR) u cilju potenciranja efekata.

Radijacioni dermatitis se obično manifestuje u četvrtoj ili petoj nedelji lečenja i prisutan je isključivo u regionu zračenja.

Radijacioni dermatitis koji se odnosi samo na zračenje ocenjuje prema skali Američkog nacionalnog institut za rak (NCI) - Zajednički terminološki kriterijumu za neželjene događaje (NCI CTCAE skali) koja ima 4 stepena.[10]

NCI CTCAE skala
I stepen II stepen III stepen IV stepen
Crvenilo (eritem) suva koža Izraženiji eritem kože sa poljima vlažne deskvamacije

Znaci vlažne deskvamacije kože

Krvarenje na dodir

Nekroza ili ulceracija kože

Spontano krvarenje

Klinička slika[uredi | uredi izvor]

Hronični radiodermatitis na vratu i vilici kao posledica izlaganja rendgenskim zracima

Većina simptoma nakon radijacionih opekotina je blaga, ali 20% ljudi može imati ozbiljnije simptome. Znaci i simpptomi se mogu javiti nakon nekoliko dana do nekoliko nedelja od početka radioterapije, i prisutni su tokom terapije zračenjem ili nakon završetka terapije. Uobičajeni simptomi su:[1][11]

  • crvenilo bele kože ili tamnjenje kože koja je crna ili smeđa.
  • svraba kože.
  • suva koža koja se ljušti
  • otok (edem)
  • otvorene rane koje se mogu pojaviti na mestima na kojima se koža više znoji ili je vlažna, kao što su pazusi ili ispod grudi.

Bio-radiodermatitis[uredi | uredi izvor]

Bio-radiodermatitis je uzrokovan istovremenom upotrebom radioterapije i inhibitora funkcije receptora epidermalnog faktora rasta i razlikuje se od radijacionog dermatitisa po nastanku i izgledu promena.[12]

Pojavljuje se u prvoj ili drugoj nedelji i manifestuje se kako u regionu zračenja tako i van regiona zračenja; promene se povlače u trećoj nedelji prvo na koži van volumena zračenja.

Manifestuju se izraženijom suvoćom kože i deskvamacijom kože, prisustvom papularnih i pustularnih promena unutar i izvan regiona zračenja, sa izraženijim subepidermalnim zapaljenjem, i izraženim proređivanje epidermisa. Moguća je pojava nekroza površnog dermisa.

Bio-radiodermatitis se stepenuje u odnosu na opšte ispoljene promene vezano za inhibitore funkcije receptora epidermalnog faktora rasta, a posebno se stepenuju promene u regionu zračenja i predstavljaju kombinaciju promena u volumenu zračenja koje se manifestuju dejstvom zračenja i promenama u vezi sa inhibitorima funkcije receptora epidermalnog faktora rasta.[13]

Profilaktičke mere[uredi | uredi izvor]

U toku radioterapije koža mora biti suva a tokom i neposredno pre radioterapije i čista, što se postiže redovnom higijenom i čišćenjem kože.[14]

U sklopu profilaktičkih mera, preporučuje se lokalna primena visoko potentnih steroida (mometazon, betametazon[15] i klobetason[16]).

Primena kreme, gelova, emulzije i dodaka cinka ne preporučuje se u toku radioterapije.

Među najznačajnij profilektičke mere spadaju:[1][11]

  • Pranje iritirane kože blagim sapunom i mlakom vodom.
  • Izbegavanje trljanja i grebanja nadražene kože.
  • Ne koristititi jastučiće za grejanje ili led na području tretmana.
  • Primena hidratantnih krema prema uputstvu proizvođača.
  • Nođenje široke, meke odeće koja ne trlja o kožu i ne iritira kožu pogođenu zračenjem.
  • Ako treba da obrijete područje tretmana, koristite električni brijač da se ne bi iritirala koža.
  • Izbegavati izlaganje suncu. Nositi zaštitnu odeću kad god se telo izloži sunčevoj svetlosti.
  • Koristite hladne ovlaživače magle da bi se sprečili suvoća kože.
  • Izbegavati prekomernu primenu kozmetike, proizvode za uklanjanje dlaka, pudere, kreme, losione, ulja, masti i parfeme.

Terapija[uredi | uredi izvor]

Većina blagih simptoma radijacionog dermatitisa nestaju nekoliko nedelja nakon što pacijent završi sa lečenjem. Iako većina ljudi ne treba da prekine tretman zračenjem jer razvijaju radijacijski dermatitis, lekar može da prilagodi tretman tako da se pacijentovi trenutni simptomi ne pogoršaju ili da ne razvije nove simptome.[17]

U slučaju izraženijeg dermatitisa u predelu zračenja, pored održavanja higijene i nežnog čišćenja kože, čak i kada postoje ulceracije, koriste se hidrofilni zavoji i antiseptici (hlorheksidin, oktenidin, fenoksietanol, benzalkonijum hlorid).[18]

U slučaju infekcije primenjuju se antibiotici (lokalno i sistemski), prema antibiogramu.

Ne preporučuje se primena hijaluronska krema ili antiinflamatorne emulzije.

Proizvodnja[uredi | uredi izvor]

Prirodn 60Co ne postoji na zemlji; dakle, 60Co je sintetički proizvod koji nastaje bombardovanjem 59Co  sporim izvorom neutrona. Kalifornij-252, moderiran vodom, može se koristiti za ovu svrhu, kao i fluks neutrona u nuklearnom reaktoru. U nuklearni reaktorima mogu koristiti za aktiviranje umesto šipki 59Co, kobaltne šipke.[19] Na primer u Sjedinjenim Američkim Državama su od 2010. godine, kobaltne mete zamenjene za mali broj gorivnih sklopova.[20] Ipak, preko 40% svih medicinskih uređaja za jednokratnu upotrebu steriliše se pomoću 60Co iz nuklearne elektrane Brus.[21]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ „Radiation Burn (Dermatitis): What it is, Treatment, Management”. Cleveland Clinic. Pristupljeno 2022-08-03. 
  2. ^ Milanović S, Dožić M, Milošević N. Akutni radiodermatitis tokom zračne terapije. Zdravstvena zaštita. . 48 (2). 2019: 45—7. doi:10.5937/ZZ1902045M.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  3. ^ ikovacic (2010-04-19). „Kako UV zračenje djeluje na kožu?”. Ordinacija.hr (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 2024-01-23. 
  4. ^ „Annex A. Radionuclides of the ICRP-07 collection”. Annals of the ICRP. 38 (3): 35—96. 2008. ISSN 0146-6453. doi:10.1016/j.icrp.2008.10.002. 
  5. ^ Bernier J, Russi EG, Homey B, Merlano MC, Mesía R, Peyrade F,; et al. (2011). „Management of radiation dermatitis in patients receiving cetuximab and radiotherapy for locally advanced squamous cell carcinoma of the head and neck: proposals for a revised grading system and consensus management guidelines”. Ann Oncol. 22: 2191—200. .
  6. ^ „Skin and Nail Changes and Cancer Treatment - Side Effects - NCI”. www.cancer.gov (na jeziku: engleski). 2015-04-29. Pristupljeno 2022-08-03. 
  7. ^ a b „Radiation therapy - Mayo Clinic”. www.mayoclinic.org. Pristupljeno 2022-08-03. 
  8. ^ „Diagnosis and treatment of hematologic cancer”. BPDCN Information (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-03. 
  9. ^ Snežana Bošnjak Nataša Jovanović Korda Tamara Ursulović Dušan Škiljević, VODIČ kliničke prakse za prevenciju i lečenje dermatološke toksičnosti lekova iz grupe inhibitora funkcije receptora za epidermalni faktor rasta (EGFRI) Beograd : Udruženje medikalnih onkologa Srbije, 2019 (Beograd : Kotur i ostali). - 32 str
  10. ^ „UMLS Metathesaurus - NCI_CTCAE (Common Terminology Criteria for Adverse Events 4.3 Subset) - Synopsis”. www.nlm.nih.gov. Pristupljeno 2022-08-03. 
  11. ^ a b „Side Effects of Radiation Therapy | Radiation Effects on Body”. www.cancer.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-03. 
  12. ^ Potthoff K, Hofheinz R, Hassel JC, Volkenandt M, Lordick F, Hartmann JT, Karthaus M, Riess H, Lipp HP, Hauschild A, Trarbach T, Wollen - berg A (2011). „Interdisciplinary management of EGFR-inhibitor-induced skin reactions: a German expert opinion”. Ann Oncol. 22 (3): 524. . Epub 2010 Aug 13
  13. ^ Kole, Adam J.; Kole, Lauren; Moran, Meena (2017). „Acute radiation dermatitis in breast cancer patients: challenges and solutions”. Breast Cancer: Targets and Therapy. Volume 9: 313—323. ISSN 1179-1314. doi:10.2147/bctt.s109763. 
  14. ^ Seité, Sophie; Bensadoun, René-Jean; Mazer, Jean-Michel (2017). „Prevention and treatment of acute and chronic radiodermatitis”. Breast Cancer: Targets and Therapy. Volume 9: 551—557. ISSN 1179-1314. doi:10.2147/bctt.s149752. 
  15. ^ „Betamethasone Monograph for Professionals”. Drugs.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-01-22. 
  16. ^ Munro, D D; Wilson, L (1975-09-13). „Clobetasone butyrate, a new topical corticosteroid: clinical activity and effects on pituitary-adrenal axis function and model of epidermal atrophy.”. BMJ (na jeziku: engleski). 3 (5984): 626—628. ISSN 0959-8138. doi:10.1136/bmj.3.5984.626. 
  17. ^ Of The Army, United States. Dept (1982). Nuclear handbook for medical service personnel. 
  18. ^ Brook, I; Elliott, TB; Ledney, GD; Shoemaker, MO; Knudson, GB (2004). „Management of postirradiation infection: Lessons learned from animal models”. Military Medicine. 169 (3): 194—7. PMID 15080238. doi:10.7205/MILMED.169.3.194 Slobodan pristup. 
  19. ^ Use of Power Factors in Analyzing Dual-Purpose Steam Cycles, Elsevier, 1980, str. 67, Pristupljeno 2024-01-23 
  20. ^ NJ.com, Bill Gallo Jr | For (12. 11. 2010). „PSEG Nuclear's Hope Creek reactor back on line, begins production of Cobalt-60”. nj. 
  21. ^ „A Nuclear Power Side Venture: Medical Isotope Production”. maj 2020. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Cognetta, A.B., Mendenhall, W.M., ur. (2013) Radiation Therapy for Skin Cancer. New York: Springer
  • Cox, J.D., Stetz, J., Pajak, T.F. (1995) Toxicity criteria of the Radiation Therapy Oncology Group (RTOG) and the European organization for research and treatment of cancer (EORTC). International Journal of Radiation Oncology*Biology*Physics. 31  (5):  1341-1346
  • Kole, A.J., Kole, L., Moran, M. (2017) Acute radiation dermatitis in breast cancer patients: challenges and solutions. Breast Cancer: Targets and Therapy, Volume 9(): 313-323
  • Pazdur, R., Camphausen, K.A., Wagman, L.D., Hoskins, W.J. (2008) Cancer Management: A multidisciplinary approach. Cmp United Business Media, 7th ed
  • Robijns, J., Laubach, H. (2018) Acute and chronic radiodermatitis. Journal of the Egyptian Womenʼs Dermatologic Society. 15  (1):  2-9
  • Seité, S., Bensadoun, R., Mazer, J. (2017) Prevention and treatment of acute and chronic radiodermatitis. Breast Cancer: Targets and Therapy, Volume 9(): 551-557

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Радијациони_дерматитис&oldid=27861263”