Sava Vuković (trgovac)
Sava Vuković | |
|---|---|
 Sava Vuković od Bereksova | |
| Datum rođenja | 1737. |
| Mesto rođenja | Mostar, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 1810. |
| Mesto smrti | Novi Sad, Austrijsko carstvo |
| Zanimanje | trgovac |
Sava Vuković (Mostar, 1737 — Novi Sad, 1810) bio je srpski trgovac, dobrotvor i osnivač Srpske pravoslavne velike gimnazije u Novom Sadu.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Poreklo[uredi | uredi izvor]
Odrastao je u Mostaru, gde je počeo da se bavi trgovinom. Potom na nagovor starijeg brata, uspešnog trgovca u Sarajevu, prelazi u Rijeku. Kada je došao u Novi Sad već je bio imućan čovek. Trgovao je voskom, duvanom, medom i hranom.[1]
Brakovi i porodica[uredi | uredi izvor]
Sava Vuković se tri puta ženio, a samo sa prvom suprugom je imao decu.[2] Prvo se oženio Sofijom Jovanović, unukom srpskog patrijarha Arsenija IV Jovanovića Šakabente. Bila je to najmlađa kćerka prote Šakabente iz Iriga. U braku su imali četvoro dece - dva sina i dve kćerke (Maksima, Vukolaja, Katarinu i Martu). Kada mu je 1800. godine umrla supruga, ubrzo se oženio drugom, Marijom Petrović koja je poživela samo do 1802. godine. Treća supruga, Neštinka Ana Nikolić, sa kojom se venčao 1803. godine, ga je nadživela i bolesnog do smrti negovala.[3] Ana ot Nikolić udovica Save Vukovića "ot Bereksova", umrla je u Novom Sadu i sahranjena pri Sabornoj crkvi 2. maja 1844. godine. Umrla je u dubokoj starosti baveći se kod svoje pastorke Marte, udate za senatora Eftimija Jovanovića u Novom Sadu.[4]
Imanje[uredi | uredi izvor]
Veliku kuću na sprat podigao je u Hlebarskom sokaku (današnjoj Miletićevoj ulici), a na Kapetanovoj adi je kupio 60 jutara zemlje (posed generala Ljubibratića) 1790. godine i tu naselio 21 porodicu koje su za njega gajile duvan.[2] Takođe je posedovao i vilu na vašarištu na Temerinskom drumu.[1]
Plemić[uredi | uredi izvor]
Novosadsko građanstvo stekao je 1773. godine. Bio je član Spoljašnjeg senata Grada.[1] Kao ugledni trgovac podneo je Ugarskoj pridvornoj kancelariji 1791. godine molbu da mu se dodeli ugarsko plemstvo, podnoseći dokaze o srpskom plemstvu svoje porodice i preporuku karlovačkog mitropolita. Pošto je platio 1.500 forinti, diploma mu je publikovana u bačkoj županijskoj skupštini 26. septembra 1791. godine. Od 1802. godine, kada je zvanično uveden u posed Bereksovo u Tamiškoj županiji (koji je kupio još 1799) potpisivao se kao plemić od Bereksova.[1] Učestvovao je na Temišvarskom saboru 1790. godine.
Testament i osnivanje gimnazije[uredi | uredi izvor]
Bolestan (izmožden kostoboljom) i poluslep sastavio je testament 1809. godine. Nakon dugotrajnih konsultacija sa mitropolitom Stefanom Stratimirovićem i bačkim episkopom Gedeonom Petrovićem objavio je na svoj imendan, na Svetog Savu, 27. januara 1810. zadužbinsko pismo.[5] Sumu od 20.000 forinti priložio je u korist osnivanja Srpske pravoslavne gimnazije. I drugi novosadski građani su, sledeći Vukovićev primer, takođe dali značajne priloge, te tako pomogli osnivanje gimnazije.
Sava Vuković je umro u Novom Sadu maja 1810. godine, i sahranjen je u porti Saborne crkve.[1] Lukijan Mušicki (tada protosinđel) mu je spevao prigodnu "odu", povodom njegove smrti.[6]
Ulica u Novom Sadu nosi njegovo ime.
Sava Vuković je bio mecena srpskih književnika, koji su mu posvećivali svoja dela.[7]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Jakšić, Dejan (2014). „Testament novosadskog trgovca plemenitog Save Vukovića od Beregsova” (PDF). Godišnjak Istorijskog arhiva grada Novog Sada. 8: 82—87. Arhivirano iz originala (PDF) 20. 10. 2016. g. Pristupljeno 23. 09. 2018.
- ^ a b Enciklopedija Novog Sada. Knjiga 5, Vas-Gav. Novi Sad: Novosadski klub "Dobra vest". 1996. str. 302—303.
- ^ "Zastava", Novi Sad 1890.
- ^ "Peštansko-Budimski skoroteča", Budim 1844.
- ^ "Osnovno pismo srbske gimnazije Novosadske", Novi Sad 1867.
- ^ Lukijan Mušicki: "Oda na smert blagorodnago gospodina Savi Vukovića zemljedršca bereksovatskog", Budim 1810.
- ^ Atanasije Stojković: "Kandor ili otkrovenije egipatskih tain", Budim 1800.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Enciklopedija Novog Sada. Knjiga 5, Vas-Gav. Novi Sad: Novosadski klub "Dobra vest". 1996. str. 302—303.
