Sala mira
| Sala mira u Beogradu | |
|---|---|
 Sala mira je zgrada na levoj strani | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Beograd |
| Opština | Vračar |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1888. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
| beogradskonasledje | |
Sala mira bila je javna zgrada koja se nalazila na mestu koje danas zauzima trg Slavija u Beogradu. Zamišljena je kao mesto okupljanja stanovnika Englezovca, za skupove koji nemaju veze sa kafanskim životom, kao što su predavanja, kursevi, stručni sastanci i priredbe kulturno-prosvetnog sadržaja.[1] Sagradio ju je 1888. godine Frensis H. Makenzi po projektu inženjera Svetolika Popovića. Iako je 1981. godine proglašena za kulturno dobro, zgrada je srušena 1991. godine.
Opis zgrade[uredi | uredi izvor]
Prvobitna Sala mira izgrađena je u klasicističkom duhu.[2] Zgrada je imala osnovu u obliku pravougaonika, sa kraćom stranom okrenutom prema ulici, pokrivena krovom na dve vode. Zidovi su bili vertikalno raščlanjeni pilastrima, sa po tri prozora na bočnim i dva na zadnjoj fasadi. Ovi prozori završavali su se polukružno, kao i ulazna vrata.
Vrata su bila oivičena pilastrima i nadvišena manjim trouglastim timpanonom, dok je veliki timpanon sa satom u sredini predstavljao završetak fasade. Iznad ulaznih vrata nalazila se tabla sa natpisom Sala mira. Prednji deo dvorišta Sale mira bio je zasađen zelenilom i odvojen od ulice ogradom.[3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Odmah nakon izgradnje, Makenzi je pokušao da ostvari deo svojih prosvetiteljskih, vaspitnih i religioznih ideala.[1]
Predavanja su počela u proleće 1889. godine. Makenzi je govorio o temama iz oblasti astronomije i biologije, a profesor Učiteljske škole, govorio je o događajima iz Starog i Novog zaveta. Salu mira je koristilo i Svetosavsko pevačko društvo za vežbanje pevanja.
Godine 1890. Mekenzi je sa desne strane sale dozidao još jedan objekat u kome je otvorio mušku večernju Školu za nepismene kao i privatnu školu za ženski ručni rad. Troškove je snosio sam Makenzi, a brigu o školi vodio je uz pomoć odbora sastavljenog od stanovnika Englezovca. Škola je bila poznata kao Ženska radenička škola ili Radenička škola na Englezovcu. Podaci o radu škole sačuvani su zaključno sa 1893/94. školskom godinom.[3]
U Sali mira počela je 1891. godine da radi nedeljna škola za hrišćansku nauku sa odobrenjem Mitropolita i Ministra prosvete. Bila je, po Makenzijevoj zamisli, zasnovana na poštovanju svih crkava. U školi su držana predavanja sa temama iz Starog i Novog zaveta, a učilo se i crkveno pevanje. Postoje pouzdani podaci o radu škole samo za 1891/92. školsku godinu.[3]
Nakon Makenzijeve smrti 1895. godine, njegov naslednik je izdao Salu mira Srpskoj crtačko-slikarskoj školi Kirila Kutlika, a nakon toga Srpskoj slikarskoj školi Bete i Riste Vukanović.[a] Zgradu je 1900. godine prodao Vračarskoj štedionici, koja je do 1910. godine koristila Salu mira za obavljanje redovnih bankarskih poslova.
Od 1910. godine Sala mira postaje vlasništvo Srpske socijaldemoratske partije, koja je zgradu prepravila i dogradila. Na fasadi su, sa jedne i druge strane ulaznih vrata, probijena dva velika prozora pravougaonog oblika. Na ulaznim vratima bila je velika tabla sa natpisom „Socijalistički narodni dom“. U ovom periodu u Socijalističkom narodnom domu bile su smeštene uprave Srpske socijaldemokratske partije i Glavnog radničkog saveza, kao i uredništva Radničkih novina, časopisa Borba i lista žena socijaldemokrata Jednakost. U istom dvorištu nalazila se i posebna zgrada za Socijalističku knjižaru.[3]
Kada je 1929. godine zabranjen rad Socijalističke partije, zgrada je izdata Potrošačkoj zadruzi, koja je u sali otvorila restoran-pivnicu. Ispred zgrade uređena je kafanska bašta, u kojoj je orkestar zabavljao goste.
Novi zakupac je 1934. godine izvšio prepravku zgrade, da bi u njoj otvorio bioskop. Bioskop je nosio naziv „Vračar“ i svečano je otvoren premijerom filma „Ali baba i 40 hajduka“. Zgrada bioskopa je oštećena u bombardovanju Beograda 1941. godine. U toku 1947. godine zgrada je renovirana, i od tada je u njoj bio bioskop „Slavija”. Zgrada bioskopa „Slavija” srušena je 1991. godine[3]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Škola je 1905. godine prerasla u Umetničko-zanatsku školu, kada je premeštena u ulicu Kralja Petra. Kasnije od nje nastaje Kraljevska umetnička škola, a danas je to Fakultet primenjenih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Vicić, Snežana (2008). Dobrodošli na Vračar. Beograd: Atelje Vicić. str. 27-28. ISBN 978-86-908515-4-6.
- ^ Milojko, Gordić. „Sala mira u Beogradu” (PDF). beogradskonasledje.rs. Pristupljeno 22. 11. 2018.
- ^ a b v g d Nedić, Svetlana. „Sala mira” (PDF). mgb.org.rs. Pristupljeno 22. 11. 2018.[mrtva veza]