Sanči

Sanči
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Budistički spomenik u Sančiju
Mesto	Indija
Koordinate	23° 30′ S; 77° 42′ I
Kriterijum	Kulturno dobro: i, ii, iii, iv, vi
Upis	1989. (13. sednica)
Veb-sajt	http://whc.unesco.org/en/list/524

Sanči (devangari sanskrt: भीमबेटका पाषाण आश्रय) je selo u oblasti Raisen, u središtu indijske države Madja Pradeš, 46 km severno od Bopala i 10 km od Besnagara. Selo je 2001. godine brojalo 6.785 stanovnika s 67% pismenog stanovništva, što je veći prosek od državnog (59,5%).

Ime mu verovatno potiče od sanskrtskog izraza za "meriti", dok na hindskom Sanča znači "Humci od kamenja". U njemu se nalazi više budističkih spomenika izgrađenih od 3. veka p. n. e. do 12. veka, zbog čega je jedno od najvažnijih mesta hodočašća za budiste na svetu. Zbog toga su budistički spomenici Sančija upisani na UNESKO-v Spisak mesta Svetske baštine u Aziji i Australaziji 1989. godine.

Reljefi severnih vrata Velike stupe iznutra

Istorija

Nacrt Velike stupe

Reljefi sjevernih vrata Velike stupe spolja

Maurijski vladar Ašoka Veliki je u 3. veku p. n. e. izgradio Veliku stupu u Sančiju, preko mesta gde su se nalazile relikvije Bude. Stupa je uništena u 2. veku p. n. e., ali je ubrzo potpuno obnovljena i proširena tako da je njezina veličina gotovo udvostručena.

U razdolju dinastije Satavahana izgrađene su još dve stupe i sveti put, što je zabeleženo na natpisu na vrhu arhitrava južnog portala:

Poklon Anande, Vasitijevog sina, pokrovitelja umetnika rajana (vladara) Sirija Satakarnija

Opadanjem popularnosti budizma u Indiji, spomenici u Sančiju su zanemareni i počeli su propadati. Do 12. veka je oko ovih ranih budističkih građevina izgrađen i veliki broj hinduističkih. Prvi zapadnjak koji ih je opisao bio je britanski general i istoričar Tejlor 1818. godine. Do 1881. godine mnogi amaterski arheolozi su nestručnim radom opustošili lokalitet, nakon čega su usledili radovi na obnovi. Od 1912—19. godine građevine su obnovljene u današnji izgled, pod budnim okom istoričara Ser Džona Maršala. Danas se na ovom lokalitetu nalazi oko 50 građevina, uključujući tri stupe i nekoliko hramova.

Znamenitosti

Velika stupa ima središte od jednostavne sferne građevine od opeke iz 3. veka p. n. e. u kojoj se nalaze Budine relikvije. Ona je okrunjena čatrom, konstrukcijom u obliku suncobrana čija je namena bila da štiti relikvije. Kasnije je stupa proširena i okružena kamenim prstenom za cirkumambulaciju (proces kruženja relikvija), a kupola joj poravnana kako bi se smestile tri čatre. Izgrađen je kameni zidić s balustradom oko stupe s četiri reljefa bogato ukrašene torane (budistički sveti portali) koje predstavljaju ljubav, mir, poverenje i hrabrost. Iako su od kamena, one imaju oblik i ukrase na način kako se gradilo od drveta. Narativne skulpture prikazuju prizore iz života Bude., zajedno s prizorima iz svakodnevnog života, pa čak i osobe odevene u grčku odeću Neobičnost tih prizora je u tome što se Buda nikada ne prikazuje u ljudskom obliku, nego životinjskom, jer se smatralo da je ljudsko telo za njega bilo preograničavajuće. Vrhovi su im ukrašeni budističkim simbolima poput šrivatse (kraljevsko božanstvo), tritane (tri svetosti) i darme (točak zakona) koji će kasnije postati ašokačakra i simbol indijske države.

Pored Velike stupe nalaze se još dve manje, stupe budinih sledbenika, koje oblikom prate oblik velike stupe, ali su skromnije u dimenzijama i ukrasima. Hram br. 17 je verovatno najstariji budistički hram iz Gupta razdoblja (320—550.). On ima kvadratno svetište s tremom na četiri stupa. Dok mu ununutrašnjost i tri strane nisu ukrašene, spreda je elegantno izrezbaren, zajedno s tri stupa trema.

• 
  Prilaz budističkim spomenicima
• 
  Velika stupa u Sančiju
• 
  Hodočasnici ispred stupe budinog učenika
• 
  Ostaci budističkog samostana

Literatura

• Dehejia, Vidya (1997). Indian Art. London: Phaidon. ISBN 978-0-7148-3496-2. 

Spoljašnje veze

• Stupe Sanchija
• Obnova budizma u Indiji