Sokolsko društvo „Boško Jugović” Trstenik

Sokolsko društvo „Boško Jugović” osnovano je u Trsteniku između dva rata sa ciljem fizičkog i moralnog vaspitanja mladih Trsteničana po Tiršovom sokolskom sistemu.

Istorijat sokolskog pokreta

Kada je Srbija potpala pod osmansku vlast krajem 14. i tokom 15. veka, vremenom su se izgubili srednjovekovni takmičarski oblici fizičke kulture (megdani, fizička nadmetanja). Za vreme turske vlasti, srpski narod nije mogao da se bavi tradicionalnim oblicima nadmetanja, a potčinjena vlastela je mogla da uvežbava ratne veštine samo za potrebe svojih gospodara Turaka. Sukobi turske i austrougarske carevine otvorili su put ka oslobođenju Srbije, a ono ka formiranju građanskog sloja koji će biti nosilac prosvetiteljskih ideja u Srbiji 19. veka.

Upravo će ovaj gradski sloj prihvatiti ideje sokolstva koje su se iz Češke proširile svuda po Evropi, a najviše po slovenskim zemljama. Sokolski pokret nastao je u Češkoj 1862. godine kao pokušaj da se probudi nacionalna svest češkog naroda kroz okupljanje i unapređivanje fizičke i moralne snage naroda.

Ova organizacija dobila je zajedničko slovensko ime „Soko“, kao simbol srčanosti, junaštva i plemenitosti. Sokoli (vežbači) su nosili crvene košulje i kape na kojima se nalazilo pero ptice soko, što je bio simbol pripadnosti ovoj organizaciji. Članovi sokolskih organizacija mogli su biti pripadnici svih društvenih slojeva što je i dovelo do masovnosti ovog pokreta. Bliskost i jednakost među članovima se iskazivala i u međusobnim obraćanjima, jer nisu koristili formu persiranja.

Trstenički sokoli na Vidovdan

Trstenički sokoli na jednom od izleta koje su često organizovali

Na Svesokolskim sletovima i uličnim defileima je isticana brojnost, povezanost i složnost slovenskih naroda. Sokolstvo kao pokret je imalo značajnog udela u nacionalnoj, moralnoj i fizičkoj pripremljenosti slovenskih naroda u borbi za svoje nacionalno oslobođenje.

Iako je formalno-pravnu nezavisnost Srbija stekla tek 1878. godine na Berlinskom kongresu, zbog ostvarenih kontakata sa drugim narodima, već početkom 19. veka počinju da se pojavljuju razni oblici fizičke kulture. Prvi oblik fizičkog vaspitanja u nekoj srpskoj školi se pojavio 1808. godine, u okviru predvojničke obuke u Velikoj školi u Beogradu.

U javnim školama fizičko vaspitanje kroz predmet gimnastika se fakultativno uvodi 1844. godine, školskim zakonom koji predviđa bavljenje fizičkim vežbanjem za učenike gimnazije. Zbog nedostataka stručnih kadrova i materijalnih uslova, nastava se teško sprovodila. Tek je Zakonom o ustrojstvu osnovnih škola iz 1863. država odobrila sredstva za nabavku potrebnih gimnastičkih sprava i za plaćanje učitelja gimnastike, što se može smatrati prekretnicom za položaj fizičkog vaspitanja u sistemu obrazovanja. Osnivanjem prvih privatnih škola za telesno vežbanje u Srbiji, javili su se organizovani oblici fizičkog vežbanja. U početku su bile samo škole mačevanja (fehtovanja). Pored škola mačevanja, bile su poznate i škole plivanja, borenja i gimnastike. Među njima se izdvaja škola akademskog slikara Steve Todorovića, koja se zvala “Prvo srpsko društvo za gimnastiku i borenje”, osnovana 1857. godine.

Uvođenjem češkog sokolskog sistema u srpske škole 1908. godine, došlo je do definitivnog odvajanja gimnastike od vojnog vežbanja. Godine 1909. ova građanska gimnastička društva se ujedinjuju u Savez sokolskih društava “Dušan Silni”, a sledeće, 1910. godine, organizovali su Prvi srpski svesokolski slet, koji je bio međunarodnog karaktera. Ova društva su bila preteča modernih sportskih klubova.

Sokolski rad je zabranjivan više puta. Prva zabrana je izrečena 1914. godine od strane austrougarske vlasti zbog, prema njihovom mišljenju, velikosrpske propagande i korišćenja sokolstva radi čišćenja srpskih zemalja od vlasti austrougarske krune. Druga zabrana je izrečena 1945. godine, po okončanju Drugog svetskog rata, zbog kraljevske porodice Karađorđević koja je bila (i ostala do danas) pokrovitelj sokolskog pokreta u Srbiji.

U Srbiji su sokolska udruženja postala masovna u vreme kralja Aleksandra Karađorđevića, kad se svuda po Srbiji grade velike gimnastičke hale – sokolane. Održavala su se brojna takmičenja u gimnastici i drugim sportovima, a na velikim sokolskim sletovima u inostranstvu učestvovali su i naši mladići.