Spomen kompleks Bitka na Neretvi

Spomen kompleks posvećen Bitci na Neretvi svečano je otvorio predsednik SFRJ, Josip Broz Tito, 12. novembra 1978. godine povodom obiležavanja 35-e godišnjice Bitke na Neretvi.

Muzej se nalazi 80 kilometara južno od Sarajeva, odnosno 45 kilometara severno od Mostara.

Sledeći tadašnju praksu izgradnje memorijalnih muzeja na autentičnim istorijskim lokacijama i kompleks u Jablanici je izgrađen na mestu gdje se desio ključni trenutak operacije, sudbonosni prelaz preko reke Neretve i spas ranjenika i bolesnika, dok je Spomenik na Makljenu izgrađen na mjestu na kojem su partizani vodili odlučujuće borbe za spas centralne bolnice.

Kompleks su činili Spomen muzej sa postavkom "Bitka na Neretvi", malom i velikom dvoranom, kao i bibliotekom; Most na Neretvi; Manifestacioni prostor sa pozornicom i Bunker na levoj obali, kao i Spomenik na Makljenu kod Prozora, autora Boška Kućanskog.

Najvažniji eksponat na memorijalnom kompleksu je porušeni most preko reke Neretve, simbol Bitke za ranjenike. Pored mosta na kompleksu se nalaze ostaci pruge uskog kolosijeka te vagon sa lokomotivom, „čuvene serije 73“, izgrađene i konstruisane u fabrici Krauss Linz u Austriji 1913.godine.

Autentičnost memorijalnog kompleksa dopunjuju sadržaji poput bunkera na levoj obali Neretve i zborišta sa večnom vatrom. U toku operacije bunker su koristile četničke snage, a zborište simbolično predstavlja prostor na kome su se okupljali ranjenici i borci pre prelaska Neretve.

Autori kompleksa Spomen parka sa muzejom su arhitekte Branko Tadić, Zdravko Duđerović i Mustafa Ramić.

Kao muzej koji je imao opštejugoslavenski značaj, tokom trajanja socijalističke Jugoslavije bio je izuzetno dobro posećen.

Muzej tokom ratova 1991-95. godine

Tokom rata u Bosni i Hercegovini 1992- 1995. godine, muzej je prestao sa radom. 

Muzejske zbirke su u ovom periodu osiromašene, knjižni fond biblioteke znatno je stradao a sama zgrada je doživela devastaciju.

Posleratna obnova

Općinsko vijeće Općine Jablanica je 1997. godine donelo je Odluku o preuzimanju prava i obaveza osnivača od bivšeg Muzeja revolucije BiH i Muzej proglasilo Javnom ustanovom. Od tada počinje postepena revitalizacija Muzeja.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH je 2009. godine Historijsko područje – memorijalni kompleks Bitka na Neretvi u Jablanici proglasila nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

Danas, ovaj muzej godišnje poseti između dvanaest i petnaest hiljada posetilaca.

Pored stalne postavke „Bitka na Neretvi“ u Muzeju se nalazi i etnografska izložba jablaničkog kraja, a organizuju se i privremene i gostujuće izložbe.

Reference

• Gojko Jokić, Jugoslavija Spomenici revolucije Turistički vodič, Turistička štampa, Beograd 1986.